Cihanbeyli Genel Bilgi

İç Anadolu Bölgesi’nde Konya İline bağlı bir ilçe olan Cihanbeyli, kuzeyinde Ankara ve Kulu, güneyinde Konya Merkez ilçesi, doğusunda Tuzla Gölü ile Niğde, batısında da Yunak ve Sarayönü ilçeleri ile çevrilidir. Cihanbeyli, Konya ilinin 100 km. kuzeyinde, Tuz Gölü’nün batısında yer almaktadır.

Cihanbeyli, Konya ilinin ikinci, Türkiye’nin de yüzölçümü yönünden en büyük ilçelerindendir. İlçe toprakları Cihanbeyli Platosu üzerinde yer alır. Bu plato, kuzeyde Haymana ile güneyde de Obruk platoları arasında, bir çöküntü alanıdır. Denizden 1.000 m. yükseklikte olan platonun üzerinde yer yer tepecikler bulunmaktadır. Bunların başlıcaları Nuras Dağı tepesi (1.566 m.), Kırklar Tepesi (1.736 m.), Kandil Tepe (1.363 m.), Kırkarşın Tepe (1.321 m.), Bağtepe (1.043 m.) ve Çayırtepe’dir (1.357 m.). Bu plato doğuda Tuz Gölü’ne doğru alçalmaktadır. Neojen döneminde oluşmuş tortullar üzerindedir. Yer yer çakıllı, kumlu, killi tortullar ve tuzlu yapıların olmasına rağmen kalkerli bir oluşumdur. Plato üzerinde yaz aylarında kuruyan küçük akarsular bulunmaktadır. Cihanbeyli’deki bir başka düzlük alan da kuzey-güney doğrultusundaki Altıntekin Ovası’dır.

Cihanbeyli kuzeye doğru uzanan Konya Ovasının devamı gibidir. İlçenin bulunduğu kesimler geniş yayla özelliği gösterir. Ova-yayla özellikleri Ankara’ya doğru Kulu İlçesi komşusunu da alarak sürer.

Cihanbeyli Ovası’nın bir bölümünü sulayan İnsuyu Deresi ilçenin başlıca akarsuyudur. Büyük bir bölümü ilçe toprakları içerisinde kalan Tuz Gölü’nün yanı sıra Tersakan, Bolluk, Musalar, Süt, Acı, Adil ve Köpek gölleri de ilçe sınırları içerisindedir. İlçenin yüzölçümü 4.109 km2, toplam nüfusu 89.105’dir.

İlçenin ekonomisi, tarım, hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başlıcaları; buğday, arpa, mısır, nohut, şeker pancarı, mercimek, kimyon, ayçiçeği ve baklagillerdir.Tarım modern teknoloji ile yapılmaktadır. Hayvancılıkta koyun ve sığır yetiştirilir. İlçede 1970’li yıllardan sonra Tuz Gölü’nden tuz üretimi yapılmaktadır. İlçede rafine tuz üreten bir fabrika bulunmaktadır. Ayrıca Gölyazı kasabası ile Günyüzü ve Yapalı köyleri arasında soda, sabun, deri ve boya üretiminde kullanılan sodyum tuzu yatakları mevcuttur. İlçeye 22 Km. uzaklıktaki Yavşan Tuzlasından elde edilen tuzlar yöredeki modern fabrikalarda işletilip rafine edilmekte ve pazara sunulmaktadır. Kırkışla’da sodyum sülfat, Kelhasan’da krom ve Kütükuşağı yakınında manganez yatakları bulunmaktadır.

Cihanbeyli yöresindeki Çorca Höyüğünde yapılan kazı çalışmalarında Hitit dönemine ait buluntularla, ayrıca Akçaşar Köyü’nde Bizans eserleri ile de karşılaşılmıştır. Bu bakımdan yörenin Hititlerden itibaren yerleşime açık olduğu görülmektedir. Hititlerin ardından yöre Friglerin ve Kimmerlerin egemenliğine girmiştir. MÖ.VII.yüzyılda Lydialıların, MÖ.VI.yüzyılda Perslerin egemenliğindeki yöre, Kapadokya Satraplığının sınırları içerisinde kalmıştır. Büyük İskender’in Pers Devletini Anadolu’da ortadan kaldırması ile birlikte MÖ.334’te Makedonya Krallığına bağlanmıştır. Konya ve yöresi MÖ.I.yüzyılda Pontus yönetiminde kalmış, daha sonra Pontus ve Romalılar arasında zaman zaman el değiştirmiştir. MS.VII.yüzyılın başlarında Sasaniler, yüzyılın ortasında Araplar kısa süreli de olsa yöreye hakim olmuşlardır.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Oğuz boyları Anadolu’ya hakim olmuş, Alparslan’ın komutanlarından Kutalmışoğlu Süleyman Şah Konya ile birlikte Cihanbeyli’yi de ele geçirmiştir. Cihanbeyli Selçuklu Devletinin yıkılmasından sonra Karamanoğulları’nın eline geçmiştir. Yıldırım Beyazıt 1398’de Konya yöresini Osmanlı topraklarına katmışsa da Ankara Savaşı’nda (1402) Timur’a yenilince Karamanoğlu Beyliği yeniden kurulmuştur. Bu arada Moğollar bir süre yöreye egemen olmuşlardır. Bundan sonra Osmanlılar ile Karamanoğulları yöre için sürekli çekişmiş ve sonunda Fatih Sultan Mehmet Karamanoğlu Beyliği’ni 1465’te ortadan kaldırınca Konya ile birlikte Cihanbeyli de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.

XIX.yüzyıldan önce Esbkeşan ismi ile anılan Cihanbeyli Akşehir kazasına bağlanmış ve İnevi isimli bir nahiye konumuna getirilmiştir. XIX.yüzyılda Şemseddin Sami Kamusü’l Alâm’da İnevi’den “Konya vilayeti merkez sancağına bağlı bir köy” olarak söz eder.

Cumhuriyetin ilanından sonra 1926’da Konya iline bağlı bir ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eser olarak; Çorca Höyüğü, Akçaşar Köyü yakınlarında Bizans kalıntıları bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.konya.gov.tr  adresinden alınmıştır.