Kötü toprak zemini, fay hattını, 2 bin 800 metre boyunda hem de gidiş geliş üç şeritli tüneli topladığınızda karşınıza 114 km’lik Gümüşova-Gerede Otoyolu Projesi’nin neden 14 yıldır tamamlanamadığı soruşunun cevabı çıkıyor. Tabii bir de bugüne kadar 1.2 milyar dolar harcanmasının gerekçesi...

Gümüşova-Gerede Otoyolu projesi... İstanbul’u Ankara’ya bağlayan 114 km’lik 14 yıldır bitmeyen
senfoni! İlk kazma vurulduğunda 1993 yılıydı. Şimdi hedef projeyi 2006’ya yetiştirmek. Bugüne kadar 1.2 milyar dolar harcanan ve kendi alanında bir rekora sahip olan projeyi, üstlenenlerden dinledik. Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapımma karar verilen, İtalyan Astaldi firmasının müteahhitliğini üstlendiği, Yüksel Proje’nin ise Karayolları adına müşavir olarak denetimini yaptığı devasa projede tünel inşaatı günde en fazla 80 santim ilerleyebiliyor.

Yol nereden geçerse geçsin faya takılırdı
Projenin müşavir şirketi Yüksel Proje Kontrol Teşkilatı Başkanı Faik Tokgözoğlu’na bu projenin neden bir türlü bitmediğini soruyoruz. Tokgözoğlu, "Bu proje Türkiye’nin zor bir zemininden geçiyor. Böyle bir zeminden otoyol gibi standardı yüksek bir yapı geçiriyorsanız bunun kısa zamanda ve ucuza olmayacağını hepimizin bilmesi gerek" diyor.

"Peki alternatifler yok muydu? Bu proje başka bir yerden geçirilemez miydi?" sorumuzu ise şöyle yanıtlıyor: "Bu yörede yolu nereden geçirirseniz geçirin, eğer Ankara’yı İstanbul’a bağlamak istiyorsanız Kuzey Anadolu Fay hattını bir yerden kesmek zorunda kalıyorsunuz." Ortalama 2 bin 800 metre olan ve 3 şerit olarak tasarlanan, kazım aşaması ise hala bitmemiş tünel için ise Tokgözoğlu, "Bu tünelin yapımına 1993’te başladı. Öyle körü bir zemin ki bazen günde ancak 30 santim ilerleyebiliyorsunuz. Yoksa çökme oluyor, çok zahmetli bir iş" diyor. Ve tünele iddia edildiği gibi 1.2 milyar dolar değil sadece 128 milyon 509 bin 618 dolar harcandığını belirtiyor. 1.2 milyar dolarlık harcamanın tüm proje için yapıldığına dikkat çekiyor.

İşimiz kaliteliydi ki sigorta ödeme yaptı
Tamamının 1.5 milyar dolara mal olması beklenen Gümüşova-Gerede Otoyolu projesinin "olması gerekenden pahalı olmadığını" iddia eden Tokgözoğlu, bu projenin neden yıllardır tamamlanamadığını ve neden bu kadar pahalıya mal olduğunu anlattı:

* Bu yol başka bir yerden geçemez miydi, neden fay hattı seçildi. İhmal mi var?
Bazı alternatifler vardı. Örneğin aynı güzergahın 2 km daha kuzeyden geçeni. Ama bu yörede yolu nereden geçirirseniz geçirin, eğer Ankara’yı İstanbul’a bağlamak istiyorsanız Kuzey Anadolu Fay hattını bir yerden kesmek zorunda kalıyorsunuz. Üstelik sadece Kuzey Anadolu Fay hattı değil, buna bağlı bir sürü de tali fay hattı sistemleri var. Mesela 12 Kasım’da Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın tali olan Düzce kolu kırılmıştı. Her ne kadar önceden araştırmanızı yapıyorsanız da bazı problemleri inşaata girdikçe görüyorsunuz.

* Neydi bu aksamalar?
Depremle iki yıl kaybettik. İtalyan Generali tarafından bütün risklere karşı sigortalıydı proje. Şirket tüm hasarı 20 milyon dolara kapatmaya kalktı. Dünyanın sayılı firmalarını buraya araştırma yapmak için getirdiler. Bu süreç iki yıla mal oldu. Depremde hasarımız 105 milyon dolardı ve tamamını aldık. Bu bile işin kalitesini göstermeye yetiyor.

Zemin kayalık olsa patlatırdık dinamiti
* Peki diğer nedenler neydi?
Mesela bizim ufak tefek aksamalarımız tünelin yapımı sırasında meydana geldi. Tünel için ilk kazma 16 Nisan 1993’te vuruldu, yani iddia edildiği gibi 14 yıldır tünel inşaatı sürmüyor. Bununla birlikte projenin tamamlanmasındaki süreyi tünel belirliyor. Zemin kaya olsaydı, dinamiti patlatarak gayet ucuza ve hızlı tüneli açardınız. Ama burada durum öyle değil. Günde tüneli açmak için 4 metre de ilerlediğimiz oldu, çürük bir zemine girip 30 cm’le sınırlı kaldığımız da oldu.

* Tünel projesinde depremden sonra bir de by-pass yaşandı. Neydi bu by-pass’ın gerekçesi?
Bitirilmiş bir tünel depremde en güvenli mühendislik yapısıdır. Tünelin 700 metresi açılmış ve 300 metresi de beton olarak bitirilmişti. Bu beton kısımda en ufak bir çatlama bile olmadı. İşte patates deposu olarak kullanılsın denilen kısım bu kısım. Öte yandan kazılmış ve beton dökülmemiş kısmın üzerindeki dağ inince, yer yer kaymalar ve kapanmalar oldu. Orayı tekrar açmak rantabl değildi. Yapılan araştırmaya göre çöken kısmı yeniden açmak için yaklaşık 380 milyon dolar ve 6-7 yıl gibi bir süre gerekiyordu. Dolayısıyla biz de orasını terkettik. Şimdi bir kulp çizerek tünele tekrar gireceğiz. Depremden önce tünelin boyu ortalama 3 bin 375 metreydi. Depremden sonra yapılan by-pass’la bu uzunluk 2 bin 800 metreye indi. Siz sormadan ben hemen söyleyeyim, ’Tünel daha kısa oluyordu da baştan niye uzun yaptınız?’ diye? Tünel kısaldı, ama yolun da geometrik standardı zorunlu olarak biraz düşürülmüş oldu. Şu anda ortalama bir 500 metrelik kazılmamış bir kısım kaldı.

* Bundan sonra proje daha mı hızlanacak?
Zor olan kazı kısmı. Kazı bazında bitiyor, kazı bazında bittikten sonra; artık havalandırma için jetfanların kurulması, aydınlatması, işaretlemesi gibi zamana ve paraya dayalı işler kalıyor. Onlar çok süratle bitirilebilir. Çünkü önemli olan kazının zamanında bitirilmesi.

* Peki tünelin kazımı ne zaman bitecek?
Bu Bolu Dağı Tüneli değil de Bolu Dağı Geçişi Projesi olduğu için bu projenin bitim süresi 2006 sonu. Ama bunun bir parçası olan söz konusu tünelin kazı bazında önümüzdeki sene bitirilmesi için gayret sarfediyoruz.

Bu proje pahalı ama olması gerekenden daha pahalı değil
Tokgözoğlu, projenin pahalı olduğunu kabul ediyor, ancak böyle bir zeminde daha ucuza da tünel kazılamayacağını vurguluyor. Tokgözoğlu projenin toplam bedeli ile tünele ayrılan paranın birbirine karıştırıldığını belirtip, tünelin toplam ödeneğinin sadece 177 milyon dolar olduğunu vurguluyor. İşte Tokgözoğlu’nun proje hesabı:

"Bitirilmiş 90 km’lik keşim 487 milyon 637 bin 568 dolara maloldu. Bunu ödedik, o hesabı kapattık. Gelelim şimdi inşaatın devam eden tünelin de olduğu, ikinci kısmına. Buranın keşif bedeli baz fiyatlarla 575 milyon 500 bin dolar. Bu rakamın içinde tünele ayrılan pay 177 milyon 254 bin 851 dolar. Bugüne kadar en çok koparılan gürültü bu. Bilmem kaç milyon dolar tünele harcandı deniliyor! Yok böyle birşey! Peki tünel için ayrılan 177 milyon 254 bin 851 dolardan bugüne kadar ne harcandı? Baz fiyatlarla baktığımızda bu 128 milyon 509 bin 618 dolar ediyor.

Gelelim ikinci kısma toplamda ne harcadığımıza? İkinci kısma bugüne kadar 379 milyon 309 bin 922 dolar harcadık. Ne kadarı kaldı? 191 milyon 190 bin 28 dolar daha harcama yapmamız lazım."

* Peki ikinci kısmın maliyeti ne olacak yaklaşık olarak?
Fiyat farkını ve KDV’yi eklediğimizde keşif bedeli olarak 570 milyon dolar hesaplanan ikinci kısmın maliyeti 850 milyon dolar olacak. Önce harcanan 487 milyon dolarla topladığımızda ortaya projenin toplam maliyeti olarak 1.2-.1.3 milyar dolar gibi bir rakam çıkıyor. Bunu da biz yuvarlak olarak 1.5 milyar olarak telaffuz ediyoruz.

* Bu projenin en çok eleştirildiği noktalardan bir diğeri de maliyeti. Olması gerekenden pahalıya mı patladı bu proje?
Bu proje pahalı bir proje, ama olması gerekenden pahalı bir proje değil. "Norveç’te 6 km uzunluğunda bir metro tüneli yapıldı, 125 milyon dolara bitti" deniliyor. Oradaki 5-6 metre çapında metro tüneli. Onların açtıklarını ben burada araştırma çukuru diye açıyorum.