Torul Genel Bilgi

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Gümüşhane İli’ne bağlı bir ilçe olan Torul, doğuda Gümüşhane Merkez, kuzeyde Trabzon ili Maçka ilçesi ile batıda Kürtün ve Giresun Alurca ilçesi, güney de ise Şiran ilçesi ile çevrilidir. İlçenin topraklarını Nivene Çit Deresi ve Köstere Dereleri ile beslenen, Harşit Çayı sulamaktadır. Torul, akarsu vadileri ile yarılmış dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzey kesimini Zigana Dağları, güney kesimini Gümüşhane Dağları, batı kesimini de Giresun Dağlarının uzantıları engebelendirmektedir. Gümüşhane Dağlarının, Giresun il sınırı yakınındaki Abdal Musa tepesi (3.331m.) ilçenin en yüksek noktasıdır. İlçe topraklarındaki Harşit (Doğankent) Çayı Karadeniz’e dökülmektedir. Gavur Dağında buzul sularının toplanması ile oluşan göller bulunmaktadır. Torul ilçesindeki dağlar orman yönünden de son derece zengin olup, kayın, göknar, ladin, sarıçam ağaçları ile kaplıdır.

Deniz seviyesinden 950 m. yükseklikteki ilçenin il merkezine uzaklığı 25 km.dir. Yüzölçümü 1.049 km2, toplam nüfusu ise 15.416’dır.

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Başlıca yetiştirilen ürünler, patates, buğday, arpa, elma, vişne, armut ve fasulyedir. Meraları çok fazla geniş olmayan ilçede daha çok ahır besiciliği yapılır. Özellikle Herik soyu koyun yetiştirilmekte olup, arıcılık da yapılmaktadır. İlçe topraklarında bakır, perit, kurşun, çinko içeren maden yatakları bulunmaktadır.

Torul’un ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Trabzon-Gümüşhane-Bayburt-Erzurum yolu üzerinde bulunduğundan, tarihi çağlarda önemli, stratejik bir konumda idi. IV.Haçlı seferi sırasında Trabzon’u ele geçiren Cenevizliler Torul’u da alarak ilçenin birçok yerinde kaleler ve haberleşmede kullanılan ateş kuleleri inşa etmişlerdir. Torul Kalesi de bunlardan birisidir. Orta Khaldiya olarak anılan Torul madenleri ve ormanlarıyla ün yapmış olup sarp ve geçit vermeyen kayalıkları nedeniyle sığınma yeri olmuştur.

Malazgirt savaşı’ndan (1071) sonra Türk boylarından Çepniler buraya yerleşmişlerdir. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in kuzeydoğu seferi sırasında otağını Torul’da kurmasından ötürü daha önce Ardasa diye anılan bu yerleşime Torul denilmiştir.

Yavuz Sultan Selim’in Otlukbeli Savaşı’ndan (1473) sonra, 1478’ de Amasya Sancak Beyi Şehzade Beyazıt’ın Lalası Rakkas Sinan Bey tarafından alınmıştır

XIX.yüzyılın başlarında yazıldığı anlaşılan Osmanlı Devleti’nin idari taksimatına dair bir defterde Gümüşhane’nin nahiyesi olarak, 1886 tarihli salnamede Gümüşhane Sancağı’nın kazası olarak gösterilmiştir. 1890’da Trabzon’un kazası olan Torul, 1893’ de Gümüşhane sancağının en büyük kazasıydı. I.Dünya Savaşı sırasında Ruslar ve Ermeniler tarafından işgal edilmiş, 1918’de bu işgalden kurtarılmıştır. Cumhuriyet döneminde Gümüşhane’ye bağlı bir ilçe merkezi olmuştur.

İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Torul Kalesi, Avliyane Kalesi (Ardasa Kalesi), Kopuz Kalesi, Dağdibi Kalesi, Has Kalesi, Kalecik Kalesi, Panaghia Manastır Kilisesi, Başmahalle Kilisesi, Ayana Mahallesi Kilisesi, Emirler Mahallesi Kilisesi, Masura Kilisesi, Agrıt Kilisesi, Atalar Kilisesi, Arılı Kilisesi, Güzeloluk Köyü Kilisesi, Mesehor Kilisesi, Çengelli Mahallesi Kilisesi, Manat Kilisesi, Uğurtaş Köyü Kilisesi, Alpullu Mahallesi Kilisesi, Güvemli (Haviyana) Köprüsü, Salih Bey Köprüsü, Harşit Köprüsü, Taş Köprü, İlecik Köprüsü, Mamatlı Mahallesi Köprüsü, Kemer Köprüler, Kopuz Köyü Köprüsü, Yıldız Köyü Köprüsü, Alınyayla (Macara) Çeşmesi, Göğüs Mahallesi Çeşmesi, Soğuksu Mahallesi Çeşmesi, Yayıkçılar Çeşmesi, Manatlı Mahallesi Çeşmesi, Alpulu Mahallesi Çeşmesi, Osman Ağa Çeşmesi, Işık Köyü Çeşmesi ile ilçenin doğal güzelliklerinden; Artabel Gölleri Tabiat Parkı, Limni Gölü, Karaca Mağarası, Arılı Mağarası Meryemana Şelalesi bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.gümüshane.gov.tr adresinden alınmıştır.