Bafra Genel Bilgi
Karadeniz Bölgesi’nin orta kesiminde, Samsun İline bağlı bir ilçe olan Bafra, batıda Alaçam, güneyde Vezirköprü, Havza ve Kavak ilçeleri, doğuda Merkez ilçe ve Karadeniz, kuzeyinde de yine Karadeniz ile çevrilidir. İlçe toprakları denizden yüksekliği 20 m. olan ve Kızılırmak’ın taşıdığı alüvyonlardan oluşan Bafra Ovası üzerinde yer alır.İlçe toprakları kuzeyde geniş bir delta ovası niteliğinde olup, güneyini Nebyan Dağı (1.224 m.) ile Canik Dağlarının uzantıları engebelendirir. Bu dağlar, Kızılırmak’a dökülen birçok çay ve derenin açtığı vadilerle parçalanmıştır. Üst kesimlerinde küçük yayla düzlükleri yer alır.
Bafra Ovası Karadeniz Bölgesi’nin orta kesiminde alüvyal bir delta ovasıdır. Kızılırmak’ın alüvyonları ile oluşan ve kuzeyden güneye doğru basamaklar halinde yükselen ovanın yüzölçümü 560 km2.dir. Delta alanı içerisinde yükseklikleri yer yer değişen kumullar vardır. Deltanın doğusunda, denizden doğal kumul setleri ile ayrılmış küçük göller ve bataklıklar bulunmaktadır.
İlçe topraklarını Sivas’taki Kızıl Dağdan doğup, Bafra’dan denize dökülen Kızılırmak sulamaktadır. Bafra Burnundan denize dökülen Kızılırmak, ilçe sınırları içerisinde genelde kuzey-güney doğrultusunda akmaktadır. Kızılırmak’ın denize döküldüğü yerde oluşan göller, ırmağın her iki kıyısında yer almaktadır. Batıdaki göl Karaboğaz, doğudaki ise balık gölleridir. Dutdibi, Liman, Hayırlı, Çernek, Uzungöl, Tombul göl, İnce göl, Ulugöl, Şehbetdede Gölü, Küçük lendirek Gölü, Büyük lendirek Gölü, Tatlı Göl, Kıcı Gölü, Liman Gölü, Sülüklü Göl, Bataklı Göl ırmağın doğusunda yer alan başlıca göllerdir. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıktır. Deniz seviyesinden 15-20 m. yükseklikteki ilçe, İl merkezine 48 km. uzaklıktadır. Yüzölçümü 1.673 km2 olan ilçenin toplam nüfusu 229.384’tür.
Bitki örtüsünü makiler oluşturmaktadır. Makilerin gerisinde ormanlar bulunmaktadır. Yaklaşık 700 m. yüksekliğe kadar yapraklı ağaçlar, özellikle akçaağaç, kızılağaç, kestane, ıhlamur, meşe türleri, gürgen, dişbudak, çınar ve nemli yerlerde de kayın bulunmaktadır. 1.000 m.den sonra karaçam, göknar ve sarıçam ağaçlarına rastlanır.
İlçede Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir.Yazları serin, kışları soğuk ve yağışlı geçer.
İlçe ekonomisi genellikle bitkisel üretime dayalı olup, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık da yapılır. Son derece verimli toprakları olan Bafra Ovasında yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; mısır, buğday, ayçiçeği, şeker pancarı, tütündür. Sebze ve meyvecilik de yapılmaktadır. Hayvancılıkta sığır, koyun ve tavuk yetiştirilmekte olup, hayvancılığın gelişmesinde Karaköy Harasının büyük önemi vardır. İlçedeki süt üretimi ekonomisinde önemli olup, elde edilen sütün bir kısmı özel sektöre ait süt fabrikasında değerlendirilmektedir.
Su ürünleri bakımından zengin olan ilçede, Karadeniz kıyılarında hamsi, istavrit, palamut, lüfer, kefal, barbunya, mezgit ve kalkan gibi balıklar avlanır. Göllerde ise tatlı su balıkları üretilmektedir.
İlçede enerji, Kızılırmak üzerinde kurulu iki Hidro-elektrik santralinden sağlanmaktadır. Aşağı Kızılırmak Projesi kapsamındaki Altınkaya Hidro-elektrik santrali ile Derbent Hidro-elektrik santrali ilçe sınırları içerisinde Kızılırmak üzerindedir. İlçe sanayi tesislerinin de yoğun olduğu bir merkezdir. Sanayii kuruluşu olarak; özel sektöre ait altı çeltik, üç un, bir kereste, salça ve yağ fabrikaları bulunmaktadır.
Bafra adının; Kızılırmak’ın denize açıldığı yerde (M.Ö. 521 yıllarında Fenikeliler zamanında) ticaret gemilerini yanaştığı koylara kurulan, ticaret evlerine, Bafira denilmesinden geldiği sanılmaktadır.
Bafra yöresine ilk yerleşenler MÖ.4.000’lerde, orta Asya’dan göç eden Kaşkalardır. İkiztepe ören yerinde yapılan araştırmalarda Kalkolitik Döneme (M.Ö. 5000-4000) ait yerleşmelerin izine rastlanmıştır. İkiztepe ören yerinde İ.Ö. 4000 yıllarından İ.Ö. 1700 yıllarına kadar 2300 yıl boyunca sürekli yerleşim yapıldığı anlaşılmıştır. Burada Eski Tunç Çağı (M.Ö. 3000-2000) ve Erken Hitit (M.Ö. 1900-1800) dönemi kültürlerinin izlerinin taşıyan çok sayıda eser ve kalıntı bulunmuştur. M.Ö.VI.yüzyılda Lydialıların eline geçen yöre M.Ö. 546’da Perslerin, MÖ.47’de Romalıların, ardından da Bizanslıların hakimiyetine girmiştir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra; II.Kılıç Arslan döneminde Anadolu Selçuklularının eline geçen yöreye 1214 yılında Anadolu Selçuklu Hükümdarı İzzettin Keykuvas Türkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243’de başlayan Moğol istilaları Selçuklu İmparatorluğunun yıkılması ve Türk beyliklerinin kurulmaya başlamasına neden olmuştur. Canik Beyleri döneminde bölgede küçük bir Selçuklu Beyliği olan Bafra Beyliği kurulmuştur. 1460’da ise Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Trabzon iline bağlı Canik Sancağına bağlı idi. 1854 yılında kaza durumuna getirilmiştir.
Şemseddin Sami Kamusü’l Âlam’da (1890) Bafra’yı “Trabzon Vilayetinin Canik sancağında nahiye merkezi bir kasaba” olarak tanımlamaktadır.
Osmanlı-Rus (1876-1877) Savaşı’ndan sonra Kırım’dan Bafra’ya çok sayıda göçmen gelmiştir. Daha sonraları çıkan Balkan ve I. Dünya Savaşları Türk halkının azalmasına, Rum ve Ermenilerin iktisadi hayatı ellerine geçirip zenginleşmelerini sağlamıştır. Rum- Pontus İmparatorluğu’nu kurma hevesine kapılan Ermeni ve Rumlar mavri mira cemiyetini kurmuşlardır. Fakat 1919’da Milli Mücadelenin başlamasıyla bu amaçları gerçekleşmemiş, daha sonra Batı Trakya’daki Türklerle değiştirilmişlerdir.
Cumhuriyetin ilanından sonra da ilçe konumunu sürdüren Bafra’da günümüze gelebilen tarihi eserler arasında;
İkiztepe, Kelpeş Tepe Höyüğü, Katırdamı Höyüğü, Zahna Höyüğü, Tödüğün tepe Höyüğü, Tepecik Höyüğü, Kapı Kaya Kalıntısı, Hacı Baba Tepesi Höyüğü, Elmalık tepe Höyüğü, Cevizlik Höyüğü, Böğürtlen Höyüğü, Asar Kalesi, Büyük Cami (Cami-i Kebir) (1670), Tayyar Paşa Camisi (1869), Bedesten (XVII.yüzyıl), Hızır Bey Türbesi, Emir Mirza Bey Türbesi, Emir Efendi Türbesi, Tatlı Çeşme (1840), Şifa Hamamı, Mescit Çeşmesi, Kadı Çeşmesi, Ali Bey Çeşmesi, Çetinkaya Köprüsü bulunmaktadır. Ayrıca Gölleri, Kuş Cenneti ve sahilleri ilçenin doğal güzellikleri arasındadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.bafra.bel.tr adresinden alınmıştır.
