Türkiye’de yerel yönetimlerde 1963 yılından itibaren yapılmaya başlanan tek dereceli seçimlerin 29 Mart Pazar günü 10.’su yapılırken, 4 farklı kulvarda yapılacak bu seçimde belediye başkanlığı seçimleri öne çıkıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerin yanı sıra seçim sonucunun merakla beklendiği illerden olan Trabzon’da da 9 dönem yapılan seçimlerde ilginç istatistikler dikkat çekiyor.
Ülke genelinde olduğu gibi ilki 1963 yılında yapılan tek dereceli belediye başkanlığı seçimlerinde Trabzon’da CHP yarışı önde tamamladı. Şu ana kadar 1963, 1968, 1973, 1977, 1984, 1989, 1994, 1999 ve 2004 yıllarında yapılan toplam 9 seçimde CHP 5 kez, ANAP, SHP, RP ve FP ise birer kez belediye başkanlığı seçimlerini kazanan partiler oldular. Bu 9 seçimde sol partilerin adayları 6, sağ partilerin adayları ise 3 kez mutlu sona ulaşmayı başardı.
Trabzon’da CHP’li Suat Oyman, yine CHP’li Sefer Özgür ve önce RP, sonra da FP’den seçilen Asım Aykan 2 dönem üst üste seçilme başarısını gösteren adaylar olarak öne çıktı.
Trabzon Belediye Başkanlığı seçimlerinin dikkat çeken bir başka yönü ise belediye ile iktidarın genellikle farklı partilerden olması.

1963’TE YAPILAN İLK SEÇİMİ CHP’NİN ADAYI SUAT OYMAN KAZANDI
15 Ekim 1961 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçiminde CHP 36,74 oy oranıyla birinci, AP 34,80 ile ikinci oldu. Trabzon il genelinde ise AP yüzde 51,48 oy oranıyla birinci parti olurken, CHP yüzde 39,47 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Genel seçimin 2 yıl ardından 17 Kasım 1963 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde ise Trabzon Belediye Başkanlığını CHP’nin adayı Suat Oyman kazandı. Seçimlerin yapıldığı tarihte İsmet İnönü hükümeti işbaşındaydı.

1968 SEÇİMİNDE CHP’Lİ SUAT OYMAN İKİNCİ KEZ BELEDİYE BAŞKANI SEÇİLDİ
10 Ekim 1965 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçiminde AP yüzde 52,87 oy oranıyla birinci, CHP ise 28,75 oy oranıyla ikinci parti oldu. Trabzon il genelinde de AP yüzde 53,83 ile birinci parti olurken CHP, ülke ortalamasının 8,65 puan üzerinde oy alarak yüzde 37,40 ile ikinci parti oldu.
2 Haziran 1968 yılında yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde de Trabzon Belediye Başkanlığını yine CHP’nin adayı Suat Oyman kazandı. Seçimlerin yapıldığı tarihte Süleyman Demirel hükümeti işbaşındaydı.

1973’DE BAŞKAN DEĞİŞTİ AMA PARTİ DEĞİŞMEDİ
12 Ekim 1969 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçiminde AP yüzde 46,55 oy oranıyla birinci, CHP yüzde 27,37 ile ikinci parti oldu.
Trabzon il genelinde ise AP yüzde ülke genelinin yaklaşık 3 puan üzerinde oy olarak yüzde 48,60 oy oranıyla birinci parti olurken, CHP ülke ortalamasının 7,2 puan üzerinde oy alarak yüzde 34,57 oy oranıyla ikinci parti oldu.
14 Ekim 1973 yılında yapılan Milletvekili Genel Seçiminde CHP yüzde 33,29 oy oranıyla birinci parti olurken, AP 29,82 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Trabzon il genelinde ise ülke genelinde olduğu gibi CHP birinci parti oldu. CHP, yüzde 35,02 oy oranıyla birinci, AP yüzde 25,09 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise CHP yine Türkiye ortalamasının 1,73 puan üzerinde oy aldı. CHP 16 bin 57 oy ve yüzde 40,02 oy oranına ulaşarak birinci parti olurken, AP ise 12 bin 28 oy ve yüzde 29,98 oy oranıyla ikinci parti oldu.
9 Aralık 1973 yılında yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde de CHP geleneği bozulmadı ancak aday değişti. 1973 yılında Sefer Özgür, CHP’nin adayı olarak girdiği seçimi kazanarak Trabzon Belediye Başkanı oldu.
Seçimlerin yapıldığı tarihte Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) ve Adalet Partisi (AP) koalisyonundan oluşan Naim Talu hükümeti işbaşındaydı.

1977’DE YİNE CHP VE SEFER ÖZGÜR KAZANDI
5 Haziran 1977 yılında yapılan Milletvekili Genel Seçiminde CHP yüzde 41,39 oy oranıyla birinci parti olurken AP ise 36,89 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Trabzon il genelinde ise CHP ve AP başa baş bir yarış çıkardı ve CHP 95 bin 188 oy ve yüzde 39,94 oy oranıyla birinci parti olurken, AP 92 bin 979 oyla yüzde 39,02 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise CHP 26 bin 846 oy ve yüzde 45,87 oy oranıyla birinci parti olurken, ülke genelinin 5,93 puan üzerinde oy alması dikkat çekti. AP ise 21 bin 899 oy ve yüzde 37,41 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Aynı yıl 11 Aralık 1977’de yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde ise CHP’nin adayı Sefer Özgür ikinci kez seçimi kazandı.
Seçimin yapıldığı tarihte ise Süleyman Demirel Başbakanlığındaki AP-MHP-MSP koalisyon hükümeti işbaşındaydı.
12 Eylül 1980 İhtilalinin yapılmasıyla demokratik hayatın kesintiye uğradığı ara dönemde, Trabzon Belediye Başkanlığı görevini Hasan Melek yürüttü.

1984 YILINDA ANAP’IN ADAYI KARAKULLUKÇU, CHP GELENEĞİNİ BOZARAK SEÇİMİ KAZANDI
12 Eylül 1980 ihtilalinin ara verdiği demokratik hayat, 6 Kasım 1983 yılında yapılan seçimlerle yeniden başlarken aralarında CHP’nin de bulunduğu köklü partilerin kapatılması ve siyasal düzende yaşanan köklü değişiklikler Trabzon’da da kendini gösterdi ve bu ortamda gidilen 1984 Mahalli İdareler Seçimlerinde CHP’nin üstünlüğü sona erdi.
3 Kasım 1983 tarihinde yapılan Milletvekili Genel Seçimlerine Anavatan Partisi (ANAP), Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP)ve Halkçı Parti’nin (HP) girerken, Turgut Özal liderliğindeki ANAP yüzde 45,14 oy oranıyla birinci parti olarak tek başına iktidarı elde etti. ANAP’ı yüzde 30,46 oy alan HP, yüzde 23,27 oy alan MDP izledi.
Trabzon’da ise ANAP Türkiye ortalamasının da üzerinde bir oya ulaşarak birinci parti oldu. ANAP 122 bin 258 oy ve yüzde 50 oy oranıyla birinci parti olurken, ülke ortalamasının yaklaşık 5 puan üzerinde bir orana ulaştı. HP ise 64 bin 838 oy ve yüzde 26,52 oy oranıyla ikinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise ANAP’ın oy oranı hem Türkiye genelinin hem de il genelinin üzerine çıkarak yüzde 55,60 olarak gerçekleşti. HP’nin oy oranı ise yüzde 27,32 olurken, bu oran da ülke genelinin yaklaşık 4 puan üzerine çıktı.
Bir yıl sonra 25 Mart 1984 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde ise ANAP’ın adayı Orhan Karakullukçu seçimi kazanarak belediye başkanı oldu.
Seçimlerin yapıldığı tarihte Turgut Özal’ın Başbakanlığındaki 45. Hükümet işbaşındaydı.

1989’DA SHP’NİN ADAYI ATAY AKTUĞ BELEDİYE BAŞKANI SEÇİLDİ
29 Kasım 1987 yılında yapılan Milletvekili Genel Seçimleri’nde Özal’ın ANAP’ı oy kaybına uğramasına rağmen yeniden birinci parti olmayı başardı. ANAP’ın yüzde 36,31 oy oranıyla birinci parti olduğu seçimde, SHP ise 24,74 oy oranıyla ikinci, DYP de yüzde 19,14 oy oranıyla üçüncü parti oldu.
Trabzon il genelinde de ANAP yüzde 36,38 oy oranıyla birinci olurken, DYP yüzde 18,79 oy oranıyla ikinci, SHP ise 16,97 oy oranıyla üçüncü, DSP yüzde 11, 13 oy oranıyla beşinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise ANAP ülke genelinden yaklaşık 2 puan daha düşük oy alarak yüzde 34,62 oy oranıyla birinci parti olurken, DYP yüzde 22,12 oy oranıyla ikinci, SHP ise 21,08 oy oranıyla üçüncü parti oldu. Bir başka sol parti olan DSP ise Trabzon merkezde yüzde 10,55 oy oranına ulaşarak dördüncü parti oldu.
Genel seçimlerin iki yıl ardından, 26 Mart 1989 tarihinde yılında yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde SHP’nin adayı Atay Aktuğ seçimi kazanarak koltuğu Orhan Karakullukçu’dan devraldı. Trabzon’da sağ bir partinin ilk kez kazandığı belediye başkanlığı da bir dönem sürerken, sol bir partinin adayı 5. kez belediye başkanlığı koltuğuna oturdu.
Seçimlerin yapıldığı tarihte Turgut Özal Hükümeti işbaşındaydı.

1994’TE RP’NİN ADAYI ASIM AYKAN BELEDİYE BAŞKANI OLDU
20 Ekim 1991 yılında yapılan genel seçimde DYP yüzde 27,03 oy oranıyla birinci parti olurken, ANAP yüzde 24,01 oy oranıyla ikinci, SHP yüzde 20,75 oy oranıyla üçüncü, RP yüzde 16,88 oy oranıyla dördüncü parti oldu.
Trabzon il genelinde ise ülke genelinin aksine ANAP yüzde 31,51 oy oranıyla (ülke genelinin 7,5 puan üzerinde oy alarak) birinci parti olmayı başardı. İkinciliği ise yüzde 22,25 oy oranıyla RP alırken, DYP yüzde 21 oy oranıyla üçüncü, SHP ise 13,15 oy oranıyla ancak dördüncü parti olabildi.
Trabzon merkezde ise oy oranı düşse de ANAP yine birinci parti olmayı başardı. ANAP yüzde 27,69 oy oranıyla birinci, DYP yüzde 24,91 oy oranıyla ikinci, RP yüzde 18,16 oy oranıyla üçüncü, SHP ise yüzde 15,74 oy oranıyla dördüncü parti olurken, aynı seçimde DSP yüzde 13,17 oy ile beşinci parti oldu.
Genel seçimlerin 3 yıl sonrasında 27 Mart 1994 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde, Trabzon’da Belediye Başkanlığını RP’nin adayı Asım Aykan kazanmayı başardı.
Seçimlerin yapıldığı tarihte Tansu Çiller’in Başbakanlığındaki 50. Hükümet işbaşındaydı.

1999’DA PARTİ DEĞİŞTİ, ADAY DEĞİŞMEDİ
Türkiye, 24 Aralık 1995 yılında yapılan ve RP’nin büyük bir çıkış yakaladığı Milletvekilliği Genel Seçimlerine sahne oldu. Bu seçimlerde RP yüzde 21,38 oy oranıyla birinci parti olurken, ANAP yüzde 19,65 ile ikinci, DYP yüzde 19,18 ile üçüncü, DSP yüzde 14,64 ile dördüncü, CHP ise yüzde 10,71 ile beşinci parti olarak seçimden çıktı.
Trabzon il genelinde ise ANAP yine birinci parti olmayı başardı. ANAP yüzde 33,38 ile birinci parti olurken, ülke genelinin 13,73 puan üzerinde oy alarak dikkat çekti. RP yüzde 26,27 ile ikinci, DYP yüzde 12,76 ile üçüncü parti olurken, sol partiler DSP yüzde 11,10 ile dördüncü, CHP ise yüzde 3,49 ile ancak altıncı parti olabildi.
1995’te yapılan genel seçimlerinden ardından Necmettin Erbakan’ın Başbakanlığında kurulan RP-DYP koalisyon hükümeti, 28 Şubat süreci olarak adlandırılan dönemin ardından sona ererken, RP de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılarak siyasi hayatına son verildi. RP’nin kapatılmasından sonra aynı partideki kadrolar tarafından Fazilet Partisi (FP) kuruldu.
Genel seçimlerin 4 yıl sonrasında, 18 Nisan 1999 tarihinde yapılan seçime Belediye Başkanı Asım Aykan FP’nin adayı olarak girdi ve seçimi kazandı.
Seçimlerin yapıldığı tarihte DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit Başbakanlığındaki azınlık hükümeti işbaşındaydı.

2004 YILINDA CHP’NİN ADAYI VOLKAN CANALİOĞLU SEÇİMİ KAZANDI
18 Nisan 1999 yılında yapılan Milletvekilliği Genel Seçimlerinde DSP yüzde 22,19 oy oranıyla birinci parti olurken, MHP yüzde 17,98 oy oranıyla ikinci, FP yüzde 15,41 oy oranıyla üçüncü parti oldu. Bu seçimde ANAP yüzde 13,22 oy oranıyla dördüncü, DYP yüzde 12,01 oy oranıyla beşinci, CHP ise yüzde 8,71 oy oranıyla altıncı parti oldu.
Trabzon il genelinde ise MHP yüzde 21,91 oyla birinci parti oldu. ANAP yüzde 20,17 oyla ikinci, FP yüzde 19,94 oyla üçüncü, ülke genelinde birinci parti olan DSP ise yüzde 17,76 oyla ancak dördüncü olabildi. Aynı seçimde DYP yüzde 10,77 oyla beşinci, CHP ise yüzde 5,07 oyla altıncı parti oldu.
Trabzon merkezde ise MHP yüzde 21,46 oyla birinci, DSP yüzde 20,92 oyla ikinci, ANAP yüzde 19,42 oyla üçüncü, FP yüzde 17,68 oyla dördüncü, DYP yüzde 11,69 oyla beşinci, CHP ise yüzde 5,62 oyla altıncı parti oldu.
Seçimin ardından kurulan DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti, ülkede yaşanan iki deprem ve 2001 krizinin de etkisiyle oluşan muhalefet nedeniyle erken seçim kararı aldı.
Bu tarihlerde kurulan ve çekirdek kadrosunu eski Milli Görüşçü siyasetçilerin oluşturduğu AK Parti’nin de ilk kez katıldığı 3 Kasım 2002 Milletvekilliği Genel Seçimleri yapıldı. AK Parti yüzde 34,43 oy oranıyla birinci parti olurken, CHP yüzde 19,41 oy oranıyla ikinci, DYP yüzde 9,54 oy oranıyla üçüncü, MHP yüzde 8,35 oy oranıyla dördüncü, ANAP yüzde 5,11 oy oranıyla yedinci, SP yüzde 2,49 oy oranıyla sekizinci parti olurken, bir önceki seçimin birinci partisi DSP ise yüzde 1,22 ile ancak dokuzuncu parti olabildi.
Trabzon il genelinde ise AK Parti ülke genelinin üzerinde bir oy oranına ulaştı. AK Parti Trabzon’da yüzde 43,93 oy oranıyla birinci parti olurken, CHP yüzde 14,64 oy oranıyla ikinci, DYP yüzde 10,72 oy oranıyla üçüncü parti oldu. MHP yüzde 8,40 ile dördüncü, ANAP yüzde 8,01 ile beşinci, SP yüzde 5,68 ile altıncı, DSP ise yüzde 1,36 ile sekizinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise AK Parti yüzde 41,25 ile birinci parti olurken, CHP yüzde 18,76 ile ikinci, DYP yüzde 11,70 ile üçüncü, MHP yüzde 8,15 ile dördüncü, ANAP yüzde 7,42 ile beşinci, SP yüzde 4,49 ile altıncı olurken, DSP yüzde 1,27 ile ancak sekizinci olabildi.
İki yıl sonra, 28 Mart 2004’te yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinde ise CHP’nin adayı Volkan Canalioğlu en fazla oyu alarak seçimi kazandı ve Belediye Başkanı oldu.
Seçimin yapıldığı tarihte Recep Tayyip Erdoğan’ın Başbakanlığındaki 59. Hükümet işbaşındaydı.

29 MART 2009’DA KİM KAZANACAK, KİM KAYBEDECEK?
Türkiye’de son Milletvekili Genel Seçimleri 22 Temmuz 2007’de yapıldı. AK Parti’nin 2002’ye göre oylarını artırarak yüzde 46,58 oy oranı ile birinci parti olduğu seçimde, CHP yüzde 20,88 ile ikinci, MHP yüzde 14,27 ile üçüncü oldu. Aynı seçimde DP yüzde 5,42 ile dördüncü, SP ise yüzde 2,34 ile yedinci parti oldu.
Trabzon il genelinde ise AK Parti yüzde 56,76 oy oranıyla birinci parti olurken, ülke ortalamasının yaklaşık 10 puan üzerinde oy aldı. Aynı seçimde MHP yüzde 14,06 ile ikinci parti, CHP ise yüzde 13,65 ile üçüncü parti oldu. DP yüzde 6,24 ile dördüncü, SP yüzde 5,57 ile beşinci parti oldu.
Trabzon merkezde ise AK Parti 46 bin 459 oy ve yüzde 50 oy oranıyla birinci parti olurken, CHP 19 bin 39 oy ve yüzde 20 oy oranıyla ikinci parti oldu. Aynı seçimde MHP yüzde 17 oy oranı ve 15 bin 475 oy ile üçüncü, DP 4 bin 775 oy ve yüzde 5 oy oranıyla dördüncü, SP 4 bin 460 oy ve yüzde 4,8 oy oranıyla beşinci parti oldu.

29 MART’TAKİ SEÇİMİ BİR PARTİ KAZANACAK AMA SONUÇ ÜZERİNDE ÇOK PARTİ ETKİLİ OLACAK
Bu tabloda 29 Mart’ta yapılacak Mahalli İdareler Seçimlerine gidilirken, bazı ayrıntılar dikkat çekiyor.
İlk olarak AK Parti 2002’deki genel seçimde Trabzon’da (merkez dahil) ülke genelinin üzerinde (yüzde 41,25) oy alarak seçimi kazanırken, 2004’te yapılan yerel seçimde AK Parti’nin adayı 26 bin 240 oy alabildi ve yüzde 35 oy oranında kaldı. AK Parti, 2007’de ülke genelinde olduğu gibi Trabzon’da da birinci parti oldu. AK Parti, Trabzon il genelinde yüzde 56,76, merkezde ise yüzde 50 oranına ulaşırken, bu yüksek oranlara rağmen seçim süreci son derece zorlu geçiyor. AK Parti cephesinde 2004’te yaşanılan durumun da etkisiyle iş sıkı tutulurken, seçimin ana politikası merkezde 2007’de alınan oyların kaçmasının engellenmesi üzerine kuruluyor.
2002’de CHP Trabzon merkezde yüzde 18,76 oy alırken, 2004’te yapılan yerel seçimde CHP’nin adayı 26 bin 612 oy ve yüzde 36 oy oranıyla seçimi kazandı. 2007’de yapılan seçimde CHP, Trabzon il genelinde yüzde 13,65, merkezde ise yüzde 20 oranında oy aldı. 2004’te yapılan seçimde CHP’nin yüzde 36 oy oranına ulaşması, CHP adayının diğer partilere oy veren seçmenlerce de desteklenmesinden kaynaklanmıştı. 29 Mart’ta da aynı yöntemi izleyecek olan CHP, adaylarını partiler üstü bir kimlik üzerinden seçime hazırlıyor ve CHP’nin seçim politikasının ana ekseni de hükümet karşıtı muhalefeti de bir çatı altında birleştirecek bu görüş üzerinde şekilleniyor.
2002’de yapılan genel seçimde SP, Türkiye genelinde yüzde 2,49 oy oranında kalırken, Trabzon’da bu oran genelde 5,68, merkezde ise 4,49’a ulaştı. 2004’te yapılan yerel seçimde ise SP’nin adayı 10 bin 152 oy aldı ve yüzde 15’e yakın bir yüzde yakaladı. SP, 2007’de yapılan genel seçimde ülke genelinde yüzde 2,34 oy oranında kalırken, Trabzon il genelinde yüzde 5,57, merkezde ise 4,8 oy oranına ulaşarak 2002’de olduğu gibi 2007’de de ülke genelinin neredeyse iki katı oy oranına ulaşmıştı.
2002’de yapılan genel seçimde Trabzon il genelinde yüzde 8,40, merkezde ise yüzde 8,15 oy oranına ulaşan MHP, 2004 yerel seçimlerinde yüzde 3 oy oranında kaldı. 2007’de yapılan genel seçimde MHP, Trabzon il genelinde yüzde 14,06, merkezde ise yüzde 17 oy oranına ulaşırken, 29 Mart’ta yapılacak seçime bu oranın hangi oranda yansıyacağı merak ediliyor.

iha

Yayın Tarihi : 20 Mart 2009 Cuma 10:21:23