Trabzon Bedesteni

Trabzon’daki Türk eserlerinin en önemlilerinden, şehrin en eski ticari yapılarından biri olan Bedesten, Semerciler Camisi’nin batısında, Taş Han’ın yanındadır. Kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi konusunda araştırmacılar kesin bir sonuca varamamışlardır. S.Ballance, burada bu yapıdan önce Trabzon Komnenoslar zamanında bir yapı olduğunu belirtmiştir. Trabzon’u gezen birçok gezgin ve araştırmacı da bedestenden söz etmiştir. .

Minas Bıjışkiyan isimli bir araştırmacı doğu kapısı üzerinde bulunan bozuk yazıların Cenevizlilere ait olduğunu söylemişse de bu iddia kesinlik kazanamamıştır. Oysa yapı XVI. yüzyıl mimari elemanları, plânı ile Osmanlı özellikleri göstermektedir. Özellikle iç mekândaki fil ayakları Osmanlı mimarisinde sık sık karşılaşılan örneklerdendir. Ancak Cenevizlilere ait bir yapının Osmanlı döneminde karakterini tamamen değiştirdiği akla en uygun ihtimaller arasındadır.

Evliya Çelebi de h.1057 (1647) tarihinden söz etmekte, ayrıca bazı bilgiler de vermektedir.

“Çarşıların en seçmesi mumhane kapısındaki taşra esnafıdır. Bunların kapısının hizasında deniz kıyısında kat kat sıkışık dükkânlardır. Kâgir yapı bir bedesten vardır ki içindekiler zengin eli açık muhterem vakarlı bezirgânlardır. Ayrıca seksen kadar dükkân vardır”.

Kesme taştan 20.60x22.60 m. ölçüsünde kareye yakın dikdörtgen planlıdır. İçten içe de 18.00x19.00 m. ölçüsündedir. Bedestenin alt kısmı oldukça düzgün kesme taştan yapılmış, bunun üzeri 40 cm. içeriye çekilmiş, köşeleri pahlanmış ve moloz taştan duvarlar örülmüştür. Bu duvarlar kirpi saçakla sona erdirilmiştir. Ayrıca kapı ve üst bölümdeki pencerelerin söveleri taş ve tuğladandır.

Bedestenin her cephesinin ortasına dört ayrı kapı açılmıştır. Bu kapıların her iki yanında 1.40 m. yüksekliğinde ve 75 cm. derinliğinde de nişler bulunmaktadır. Bedestenin içerisindeki dört taş ayak 5 m. çapında tromplu bir kubbeyi taşımaktadır. Bu kubbenin dışında kalan yerler tuğla tonozlarla örtülüdür.

Bazı kaynaklarda bedestenin iki katlı olduğu yazılıdır. Ancak buna işaret eden bir ize rastlanmamıştır. İkinci katın ahşap olduğu ve günümüze gelemediği de düşünülmektedir.

Kenthaber Kültür Kurulu