Madencinin geliri açlık sınırının altında

DİSK'e bağlı Dev Maden-Sen'in, özel sektör madenlerinde yaptığı araştırma, yaşanan facialara rağmen madencilerin çalışma koşullarının değişmediğini ortaya koydu.

“Özel Sektör Maden İşçilerinin Ekonomik ve Sosyal Durumu” isimli araştırma, kömür ve mermer madenciliğinin yoğunlaştığı Zonguldak, Muğla, Kütahya ve Diyarbakır'daki 340 işçinin katılımıyla yapıldı.

Araştırma raporunda, özel sektör madencilik işletmelerinin, sendikal örgütlenmeye olumsuz bakışı ve işsizlik olgusunun yarattığı etki nedeniyle işçilerin anket çalışmasına katılımını sağlamakta zorluklarla karşılaşıldığı belirtildi. Raporda yer verilen verilere göre, işçilerin yarısı, araştırmanın yapıldığı Mart ayında 570 YTL olarak belirlenen “açlık sınırı”nın altında maaş alıyor.

Bu nedenle işçilerden bazıları tarımsal ve hayvansal üretimde bulunurken, bazıları da kaymakamlıktan ve çalıştıkları işletmelerden kömür yardımı sağlıyor. İşçilerin yüzde 65,2'si 381-649, yüzde 10,7'si asgari ücretin de altında, diğerleri ise 650-1000 YTL arasında ücret alıyor.

SSK'ya kayıtlı işçi oranı yüzde 98,5'i bulurken, bu kişilerin yüzde 18,8'inin sigorta primleri eksik, yüzde 4,2'sinin de ara sıra yatırılıyor. İşverenlerin, sigorta primlerini alınan ücretlerden daha az yatırmaları nedeniyle işçiler, emeklilikte daha düşük aylık almak durumunda kalıyor.

Araştırmada, sektörün denetlenmesinin zor olması nedeniyle işçilerin yaygın olarak işten çıkarılıp tekrar işe alındıkları, girdi-çıktılar nedeniyle işçilerin emeklilik ve kıdem tazminatı gibi haklardan yeterince yararlanamadığı vurgulanıyor.

İZİNLER KULLANILAMIYOR

Araştırmaya göre, işçilerin yüzde 78,7'si haftalık izinlerini kullanabiliyor. Bu oran, sendikasız işçilerde yüzde 60,9'a kadar düşüyor.

Yıllık izinlerin kullanımında ise daha kötü bir tabloyla karşılaşılıyor. Sendikasız işçilerin yüzde 32'si yıllık izinlerini kullanabiliyor. Sendikalı işçilerde ise bu oran yüzde 55,6'ya yükseliyor.

Araştırma raporunda, doğal nedenlerle üretime ara verilmesi durumunda işçi ücretinin ödenmesi ve mağdur edilmemesinin bir hak olduğu, ancak bu hakkın özel sektör madenciliğinde pek işlerlik taşımadığı belirtiliyor. İşçilerin yüzde 64,1'i kendi iradeleri ve bilgileri dışında üretime ara verildiğinde ücretlerinin yatırılmadığını belirterek, bu tespiti destekliyor.

“SAĞLIĞI BOZULAN İŞTEN ÇIKARILIYOR”

Madenlerde çalışan işçilerin yaptıkları işten dolayı ortaya çıkabilecek muhtemel kazalar ve meslek hastalıkları hakkında bilgilendirilmesi, bunlara karşı nasıl tedbir alacağının öğretilmesi gerekirken Dev Maden-Sen'in araştırması, işçilerin büyük çoğunluğunun yaptıkları iş ve kullandıkları makineler hakkında böyle bir eğitim ya da bilgilendirmeden yoksun olduklarını ortaya koydu.

Araştırmaya katılan işçilerden yüzde 83'ü, riskler ve güvenlik konusunda eğitim almadığını belirtiyor. Eğitim ve bilgilendirme eksikliği yanında işçilerin yarıdan fazlası, yaptıkları işe uygun koruyucu ekipman, giyim ve teçhizattan yoksun çalışıyor. İşçilerin sadece yüzde 48,2'si, bu tür ekipmanlarla çalışma olanağına sahip bulunuyor.

İşçilerin yüzde 36,5'i, iş yerinde sağlığı bozulduğu için işten çıkarılanlar olduğunu bildirirken, yüzde 44,1'i, işverenlerin meslek hastalığına yakalanan işçilerin masraflarını karşılamadığını ifade ediyor.

Öte yandan, iş yerlerinin yüzde 46,4'ünde iş yeri hekimi bulunmadığı belirtilirken, işçilerin yüzde 56,4'ü, iş yerinde sağlık kontrolünden geçirilmediğini aktarıyor.

İŞTEN ATMA TEHDİDİ

Araştırma, işçilerin riskli durumlarda çalışmayı reddetmelerinin işten atılma tehdidi, uyarı ya da yevmiye cezasını gündeme getirdiğini gösteriyor.

“Riskli durumlarda çalışmayı kabul etmediğiniz oluyor mu?” sorusuna işçilerin yüzde 61,1'i, “hayır” yanıtını veriyor.
İşçilerin yüzde 23'ü riskli bir durumda çalışmayı reddettiğinde “işten atılmakla tehdit edildiğini”, yüzde 8,4'ü işveren ve yöneticilerle tartıştıklarını, yüzde 4,7'si uyarı ve para cezası aldıklarını söylüyor. İşçilerin yalnızca 8,3'ü, herhangi bir sorunla karşılaşmadığını dile getiriyor.

ACİL ÇIKIŞ YOLLARI BİLİNMİYOR

İşçilerin yüzde 87,4'ü çalıştıkları işletmelerde iş kazası yaşandığını belirtirken, yüzde 25'i kazalardan sonra tutanak tutulmadığını ya da sadece ciddi kazalarda tutanak tutulduğunu bildiriyor.

Araştırma sonucunda, iş yerlerinin yüzde 47'sinde haftada bir ya da birkaç kez, yüzde 38,7'sinde ayda bir ya da birkaç kez iş kazası yaşandığına işaret ediliyor.

Öte yandan, işçilerin yüzde 48,7'si iş yerlerinin denetlenmediğini belirtiyor, denetlendiğini söyleyenlerin yüzde 42,3'ü de ancak şikayet durumunda denetim olduğunu ifade ediyor.

İşçilerin yüzde 68'i işletmede kazalar ve acil durumlar için hazırlanmış plan olup olmadığını, yüzde 57,5'i de yer altında gaz analizleri yapılıp yapılmadığını bilmediğini belirtiyor. “Acil durumlarda yer altından farklı çıkış yolları var mı?” sorusuna işçilerin yalnızca yüzde 9,1, “evet” yanıtını veriyor. Yüzde 27,4'ü farklı çıkış yolları olmadığını, yüzde 63,5'i de farklı çıkış yolları olup olmadığını bilmediğini dile getiriyor.

GRİZU

Araştırma, madenlerde yaşanan facialarda pek çok işçinin hayatını kaybetmesine yol açan grizu patlamalarından gerekli derslerin alınmadığını gösteriyor.

İşçilerden yüzde 59,5'i, çalıştıkları yerde grizu patlamalarına karşı önlem alınmadığını belirtiyor. Ayrıca, işçilerin yüzde 22,7'si, iş yerinde toprak kaymaları ya da göçüklere karşı önlem alınmadığını, yüzde 69,7'si acil durumlarda müdahale edebilecek kurtarma ekibi olmadığını ifade ediyor.

EN ÇOK BEL FITIĞI RAHATSIZLIĞI

İşçilerin, “İş yerinizde sıklıkla karşılaşılan hastalıklar nelerdir?” sorusuna verdikleri yanıtların başında bel fıtığı geliyor. İşçilerin yüzde 67'si bel fıtığı, yüzde 55,3'ü akciğer rahatsızlığı olduğunu, yüzde 31,5'i de işitme kaybı yaşadığını dile getiriyor.

İşçilerden yüzde 2,1'i, iş yerlerinde kansere rastlandığını ifade ederken, iş yerinde hiçbir rahatsızlığa rastlanmadığını belirtenlerin oranı yüzde 18,2'de kalıyor.

Araştırma, işçilerin meslek hastalıkları konusundaki bilgilerinin de yetersiz olduğunu gösteriyor. İşçilerin yarıdan fazlası, yaptığı işten dolayı yakalanabileceği bir hastalığın olup olmadığını bilmiyor.

Bu arada işçilerin yüzde 63,7'si, çalışma koşullarının ev hayatlarında sorunlara yol açtığını dile getiriyor.

MEMNUNLAR, AMA...

Araştırmanın en çarpıcı tespiti ise işçilerin memnuniyetiyle ilgili olarak ortaya çıkıyor. İşçilerin yüzde 72,5'i, yaptıkları işin sağlıklarına zarar verdiğine, yüzde 85,4'ü aldığı ücretin çalıştığı işin zorluğu ve riskiyle uyumlu olmadığına inanırken, dörtte üçü çalıştıkları işten memnun olduklarını ifade ediyor. Sendikalı işçilerde bu oran yüzde 67,9, sendikasızlarda ise 80,9 düzeyinde gerçekleşiyor.

Araştırmada, işçilerin kötü koşullara rağmen yaptıkları işten memnuniyet duymalarının nedeni, “işsizlik tehdidi” olarak yorumlanıyor.