Efsanelere konu olan Balıkesir’in Edremit Körfezi’ndeki Kaz Dağları’nda yüzyıllar önce yaşadığı sanılan ve efsanelere konu olan dünyaca ünlü Sarıkız’ın aslında mitolojide aşk ve güzellik tanrıçası olduğu iddiaları kafaları karıştırmaya başladı.

Aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’in, Kaz Dağları’nın kızı olarak anılan Sarıkız olduğu iddiaları, bölgede kazı çalışmaları yapan yetkili arkeologların bulduğu bir Afrodit heykelciği ile başladı. Konuyu kaleme alarak bölgede gündem oluşturan bir yerel yayın organı, yayınladığı haberinde, Güre Belediyesi tarafından aslına uygun olarak yaptırılarak belde girişine dikilen ve yanında kazlar olan Afrodit heykeli örnek gösteriliyor.

Kazı çalışmalarında bulunan ve aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’in yanında yer alan kazlar, hemen akıllara kaz çobanı olarak bilinin efsanevi Sarıkız’ı getiriyor. Bu tesadüf, Sarıkız’ın heykeli ile Afrodit’in yüz ve vücut benzerliği ile birleştiğinde de halkın aklında şüphe uyandırıyor.

Sarıkız efsanesine inandığını ve bu tartışmalara girmekten kaçınarak, yeni bulunan kazlı Afrodit heykelinin gerçekten Sakırız olabileceğinin de göz ardı edilmemesi gerektiğini söyleyen Güre Belediye Başkanı Kamil Saka, bölgenin dağ, deniz, termal ve doğa turizmi açısından atakta olduğunu ve bu tartışmaların bile bölgeye turist çektiğini ifade etti.

Birçok söylencede adı geçen Kaz Dağı, eski çağlarda Tanrıların Dağı olarak adlandırılıyor ve Zeus’un burada yaşadığına inanılıyordu. Antik kaynaklarda dünyanın ilk güzellik yarışmasının İda Dağı’nda yapıldığı ve Troya Prensi Paris’in Afrodit’i güzellik tanrıçası seçtiği anlatılır. Efsanelerin bölge üzerindeki etkisini gösterdiği gibi Yunan mitolojisinde önemli yeri olan bölgenin Türkleşmesine de katkılarını ortaya koymaktadır.

KAZ DAĞI VE SAKIRIZ EFSANESİ

Günümüzde kaplıcalarıyla meşhur olan Güre de ismini efsanelerimizden almıştır. Efsaneye göre kızının masum olduğunu anlayan babası, köye dönmesi için kızına yalvarır. Sarıkız ise; “Ben orada iftiraya uğradım. Oranın erkekleri güre, kadınları dul olsun” der ve teklifi reddeder. Bunun üzerine köyün adı Güre kalır Yine aynı efsaneler dolayısıyla Yunan mitolojisinde adı İda olan dağa da Sarıkız’ın kaz gütmesi sebebiyle Kaz Dağı adı verilmiştir.

Sonuç olarak Sarıkız ve Kaz Dağı çevresinde teşekkül eden efsanelerin bölgenin Türkleşmesi ve İslâmlaşmasının bir tezahürü olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü efsane ve inanışlarda Türk mitolojisi (yer, dağ, su ve Sarıkız kültleri vb). Bölgenin Türk millî kültürüyle entegre olamadığı ve heteredoks bir kültür yapısına sahip olduğu şeklindeki düşünceler de gerçeği yansıtmamaktadır.

Zira bölgedeki köylerin bugün ulaştığı seviye Türk millî kültürüyle tamamen bir paralellik arz etmektedir. Yapılacak gezi ve derlemelerde bu durumun tespiti oldukça açık olarak görülüyor. Edremit ilçesi sınırları içinde yer alan Tahtacı Türkmen köylerinin velilerinden Sarıkız ve Kaz Dağı etrafında anlatılan efsaneleri konu almıştır. Kaz Dağı, eski Yunan mitolojisinden beri hep gündemde olmuş; bölge de hep medeniyetle iç içe olmuştur. Bu durum, bölgedeki kültürel dokunun heterojen olduğu ve özellikle Hıristiyanlık etkisinde olduğu görüşünün öne sürülmesine zemin hazırlamıştır. Bu yazı, efsaneler vasıtasıyla bu konuyu tartışmakta ve bölge kültürünün oluşumuna ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Belirli yer, şahıs ve olaylara bağlı olarak anlatılan efsanelerin en önemli özelliklerinden biri inandırıcı olmalarıdır. Yunan mitolojisinde de önemli yeri olan Kaz Dağı, Edremit ilçesi sınırları içerisinde ve Edremit körfezinin kuzeyinde yer almaktadır.

Yunan mitolojisine göre adı İda olan Kaz Dağı, bilhassa ilk güzellik yarışmasının yapıldığı yer olarak tanınır. Mitolojiye göre aşk tanrıçası Afrodit, rakiplerinin yenerek güzellik kraliçesi seçilir. Ayrıca Zeus’un zaman zaman gelip konakladığı ve burada çobanlık eden Ganymedes’i kaçırdığı da yine mitolojisinde anlatılır.

Bu efsane, ülkemiz dışında Fransa, İtalya, İspanya, Almanya, Romanya, Macaristan, Rusya, Arabistan, Hindistan, Portoriko, Dominik Cumhuriyeti, Yunanistan, Danimarka, Çekoslavakya gibi ülkelerde de anlatılmaktadır.

Edremit’in MHP'li Başkanı Tuncay Kılıç ise, tartışmalarla ilgili yaptığı açıklada, “Bu heykel efsanevi, eren Sarıkız mı, yoksa mitolojideki güzeller güzeli Afrodit'e mi ait? Belli değil” dedi. Bölgede tartışmalara neden olan konunun gerçekliğinin ise, arkeologların çalışmaları neticesinde ortaya çıkartılması bekleniyor. Kazılarda bulunarak tartışmalara neden olan kazlı Afrodit Heykelciği’nin Bursa’daki arkeoloji müzesinde koruma altında olduğu biliniyor.