İSTANBUL'DAN AUSCHWITZ'E

İstanbul’un anlatacak çok hikayesi var. Bir dönem zenginliğin timsali olan Kamondo ailesi onlardan biri. İstanbul’da başlayan hikayeleri, Auschwitz Toplama Kampı’nda bitti...

Galata’daki Kamondo merdivenlerini 1870 yılında ailenin büyük oğlu Avram Kamondo yaptırmış; malikanelerinin bulunduğu sokaktan, bankalarının bulunduğu caddeye inmek için. Ama o merdivenlere gelene kadar çok daha zorlu kademeleri aşmak zorunda kalmışlar.

Kamondolar, 15’inci yüzyılda Kraliçe Isabella tarafından İspanya’dan kovulan Yahudi ailelerden, yani ‘sefarad’lardan. O dönemde II. Beyazıd, Avrupa’da pek çok ülkenin yerleşme izni vermediği ailelere Osmanlı’nın kapılarını açıyor. Ancak ailenin ilk tercihi Venedik oluyor. 1880’lerde daha korunaklı bir liman aramaya başlıyorlar ve Osmanlı topraklarına geliyorlar. Bu topraklar onların, yüzyıllar boyu unutulmayacak zenginliklerinin ilk ev sahibi. O dönemde Osmanlı İmparatorluğu, dış borçlanmaya bağımlı. Dünya finans sektörüneyse Yahudiler hâkim.

Kamondolar, yabancı finans kaynakları ile Osmanlı Sarayı arasında önemli bir köprü oluyor. Sarayla ilişkiler ailenin önünü açıyor. Dönemin zenginlik timsali haline geliyorlar. Ailenin reisi, Abraham Salomon Kamondo, İstanbul maliyecilerinin sarraflıktan modern bankacılığa geçmelerine önayak oluyor. Galata ve Pera, Kamondolar’ın sayesinde, Avrupalılaşmanın deneysel mahalleleri haline geliyor. Kaldırımlar yapılıyor, gece aydınlatmaları her köşeye kuruluyor, çöpler toplanmaya başlıyor. Belediyeciliğin ilk adımları atılıyor. Devlete kredi veriyorlar ama özellikle atlı tramvay gibi yenilikleri getirmek için ceplerinden de para harcıyorlar.

Kamondolar’ın hikayesini Türkiye’de en iyi bilen isimlerden, ‘Camondolar; Bir Hanedanın Çöküşü’ kitabının yazarı Nora Şeni, ailenin cebinden de epey para harcadığını söylüyor. “Devlete kredi veriyorlar ama özellikle atlı tramvay gibi yenilikleri getirmek için kendileri de çok para harcıyorlar. Bu proje çok heyecanlandırıyor onları. İlham aldıkları Paris gibi şehirlerin yeniliklerini İstanbul’da görmek istiyorlar.” Nora Şeni, Sophie Le Tarnec’le birlikte yazdığı kitabında aileyi etraflıca anlatıyor. Aile bugünlerde yine gündemde. Çünkü Paris’te düzenlenen Türk Mevsimi’nin ana temalarından biri, ‘Kamondolar’ın İhtişamı’ sergisi.

Kamondolar’ın trajik öyküsünün devamı Tempo’da.