Enver Paşa treni geri dönüyor

1. Dünya Savaşı’nda Enver Paşa’nın onayıyla inşa edilen 62 kilometrelik Haliç-Karadeniz Sahra Hattı yeniden açılıyor. Tren Haliç’ten başlayıp Sadabad’a kadar gidecek.

1914-16 yılları arasında ’Yeşilköy Şömendifer Alayı’ tarafından inşa edilen, hizmetleri ’Çorlu Amele Taburu’ tarafından yürütülen, 53 yıl önce de kayıplara karışan Kağıthane Dekovili’ni (ray aralığı 60 cm. veya daha az olan, arabaları buhar, hayvan veya insan gücüyle yürütülen küçük demiryolu) turistik amaçla yeniden inşa projesi için onay çıktı. Projenin sahibi Kağıthane Belediyesi, bugün İstanbul’un ’mesire hattı’ haline gelen ormanlık güzergahta işleteceği nostalji trenini, orijinal Alman lokomotifiyle sefere koyacak. Tarihi Kağıthane Treni’nin fikir babası Kağıthane Belediyesi’nin 13 yıllık basın müşaviri Hüseyin Irmak, "Dünyada iki tane kalan Alman yapımı bu lokomotiflerden birinin izini Amasya’da bulduk. Diğeri Latin Amerika’da ama ona ulaşamayan Almanlar, Amasya’daki lokomotifin peşinde" diyor. Kağıthane Belediye Başkanı Fazlı Kılıç, projeyle ilgili şu bilgileri veriyor: "Silahtarağa’dan başlayarak Kağıthane üzerinden Karadeniz’e çıkan dekovil hattının yeniden kurulması bir İstanbul projesidir. Her vagonu rengarenk bir trenin Haliç’ten başlayıp Sadabad’ı boydan boya kat ederek Kemerburgaz ormanlarından Karadeniz’e çıkması ile Haliç Karadeniz’e bağlanacaktır."

ALTERNATİF ULAŞIM
Savaş koşullarında kömür ithali güçleşir. Alman kömürünün, demiryolu bağlantısının kesik olmasından dolayı kullanılamaması ve Karadeniz Ereğli’den kömür taşıyan Şirket-i Hayriye vapurlarının Rus savaş gemileri tarafından batırılması nedeniyle, kömür sıkıntısını aşmaya yönelik yeni arayışlar doğar. Sonuçta Ağaçlı’nın kömürleri kullanılmaya başlanır. 1913’te kurulan, Türkiye’nin elektrik üreten ilk santrali, Silahtarağa Elektrik Fabrikası kömürle çalışmakta, kömür sıkıntısı burada da yaşanmaktadır. Şehrin elektriksiz kalma problemi gündemdedir. Enver Paşa’nın bizzat ilgilenmesiyle Ağaçlı kömürünü Haliç’e (Silahtarağa)nakletmek üzere bir dekovil hattı kurulur. Haliç-Karadeniz Sahra Hattı adıyla 1914’te kurulan hattı Yeşilköy Şömendöfer Alayı inşa eder. 1916’da bu kez Çiftalan kömürlerini kullanmak üzere hat kurulur. Silahtarağa-AğaçlıÇiftalan hattı tamamlanır, Silahtarağa Elektrik Fabrikası, kömür ihtiyacını giderir. Bu kömür donanmada, trenlerde ve fabrikalarda kullanılmaya başlanır. Kömür ve asker taşımakta kullanılan hattın Kağıthane İstasyonu, (Enver Paşa İstasyonu) en büyüğüdür.

KAYBOLAN HAT

Hat inşaatı, Yeşilköy Şömendifer Alayı subaylarından Hasan Mukadder Dölen tarafından fotoğraflanır. Savaş bittikten sonra atıl kalan hat, bir müddet asker naklinde kullanılır. 1952’de sökülünce demiryolu hattı kayıplara karışır. Geriye, Dölen’in çektiği fotoğraflar kalır. Dölen, ölene kadar sakladığı fotoğrafları torunu, Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Emre Dölen’e bırakır. Antalya’daki bir eczacılık seminerinde fuayede kesişir yolları Dölen ve Mert Sandalcı’nın. Asıl mesleği inşaat mühendisliği olan Sandalcı, çocukluğunda trenlere merak sarmış bir koleksiyoncudur. Sahafta gördüğü ve ’Avrupa’da bir yer’ diye satılan 12 fotoğraftan söz eder Dölen’e. Dölen de dede yadigarı albümü saklayan, askeri gemi fotoğrafları koleksiyoncusudur. Emre, Dölen’e; "Kağıthane’de Hüseyin diye biri var. Kağıthane ile ilgili koleksiyon toparlıyor. Ona da gösterelim" der

ALMANLAR PEŞİNDE

Sonrasını Hüseyin Irmak şöyle anlatıyor: "Hemen ilgilendik. Çünkü biz de Yıldız Sarayı Abdülhamid arşivinde altında ’Kağıthane Demiryolu’ inşaatı ibaresi bulunan bir fotoğraf bulmuş ve bunun peşine düşmüştük. Aradan aylar geçmesine rağmen henüz hiçbir bilgiye de sahip değildik. Konuyu dönemin belediye başkanı Arif Calban’a açtım. Fotoğraflarla birlikte dört kişi bir araya geldik. Sıfırdan başlayıp iğneyle kuyu kazarak bugünlere Bu hattın fotoğraflarını 1916’da çeken Hasan Mukadder Dölen 90 yıl sonra bir projenin temelini atmış oldu." Irmak, Haliç Karadeniz Sahra Hattı’nda kullanılan lokomotiften dünyada iki tane olduğunu belirterek şu ilginç bilgileri veriyor: "Kömür taşımasında kullanılan bir model. Amasya Valiliği’ne, İçişleri Bakanlığı’na başvurup bu lokomotifi istedik. Şu anda Amasya Yeni Çeltek Maden Ocağı’nda. Almanlar da aynı lokomotifin peşinde. Latin Amerika’dakinin izini kaybetmişler. Müze değeri itibariyle peşindeler. Karşılığında Amasya İl Özel İdaresi’ne iş makineleri teklif etmişler. Almanya’da müze çalışmasıyla ilgili fotoğraflı bir rapor da göndermişler. İl Özel İdaresi vermemiş. Projemizde bu hattı mesire yerlerine giderken alternatif bir ulaşım yolu olarak düşündük. Karadeniz kıyısındaki köyleri Haliç’e bağlayacak."