12 Mart olaylarının üzerinden tam 13 yıl geçti. Bu zaman zarfında, Gazi Mahallesi’nde çıkan olaylar, ölümler hiç unutulmadı. Hatta her yıldönümünde çıkan olaylar bir kez daha yüreğimizi ağzımıza getirdi.

Şimdi, Çevik Kuvvet, panzerler, taşlı sopalı kavgalarla anılan semti artık başka bir yüzüyle göreceğiz. Ziraat Bankası’ndan başka bir banka şubesinin olmadığı, özel günlerde veya gösterilerin olduğu zamanlarda belediye otobüslerinin bile girmediği Gazi Mahallesi’nin girişine şimdi büyük bir alışveriş merkezi inşa ediliyor. 2007 yılı sonunda temeli atılan Forum TEM Alışveriş ve Yaşam Merkezi, diğer alışveriş merkezlerinin bünyesinde olan tüm birimlerin yanı sıra ofis bloklarıyla da dikkati çekiyor. 75 bin metrekarelik bir alan üzerinde inşa edilen merkez 2 bin 500 kişilik istihdam da sağlayacak. 2009 yılı sonlarında açılması beklenen alışveriş merkezi, sosyo kültürel olarak farklı bir bölgede açılmasından dolayı tartışmaları da beraberinde getirecek. Bölgeye alışveriş merkezini getiren Multi Turkmall Şirketi’nin Genel Müdürü Levent Eyüboğlu, projenin kentsel dönüşüm projeleri çerçevesinde değerlendirilebileceğini söylüyor. Ona göre kompleks, bölgeye yeni bir kimlik kazandıracak ve sosyal olarak da kaynaşmayı sağlayacak. İktisatçılar ve sosyologlar da merkezin Gazi Mahallesi’ni metropole entegre açısından önem taşıdığını ifade ediyorlar. Onlara göre de, tüketim kültürü toplumu birbirine benzeştiriyor ve kendisi altında diğer ideolojilere yer bırakmıyor. Söz mahalleliye geldiğinde şimdilik somut bir etkisini hissettirmese de yatırımların yolunu açacağını ve bölgeye istihdam sağlayacağını düşünüyorlar. Gaziosmanpaşa’ya ve Gazi Mahallesi civarına yapılan konut, sosyal mekanlar, yeşil alan çalışmaları gibi bu dev alışveriş merkezinin de mutlaka önemli etkileri olacak. Bunları da önümüzdeki dönemlerde göreceğiz.

Satan razı, alan Gazi TEK YOL ALIŞVERİŞ

İstanbul’da o akşam diğerlerinden farklıdır. Çünkü, Alevilerin yoğun olarak yaşadığı Gazi Mahallesi’ndeki üç kahvehane ve bir işyerinin taranmasıyla başlayan olaylar 5 gün boyunca devam eder. 12 Mart 1995’te gerçekleşen ve Ümraniye’ye de sıçrayan olaylar sonucunda 17 kişi hayatını kaybederken, 400’ün üzerinde kişi de yaralanır. Gazi Mahallesi, bu üzücü olayın üzerinden 13 yıl geçtikten sonra şimdi yepyeni bir kimliğe bürünüyor. Bu değişime neden olan ise, Gazi Mahallesi girişinde TEM Otoyolu kenarına yapılan büyük alışveriş merkezi. Amerikalı yatırımcı Morgan Stanley’in arsasını aldığı ve Avrupa ortaklı Multi Turkmall tarafından yapımı gerçekleştirilen Forum TEM Alışveriş ve Yaşam Merkezi, 2009 yılı sonunda faaliyete geçecek. Bunun gibi projelerin bulundukları bölgelerin sosyal yapısını güçlendirip, ticari potansiyelini artıran projeler olduğunu belirten Multi Turkmall Genel Müdürü Levent Eyüboğlu çalışmayı, “Gerek kentsel dönüşüm, gerekse altyapı iyileştirmeleri ve istihdam olanakları ile birlikte Forum TEM projesi bölgeye yeni bir kimlik kazandıracaktır.” sözleriyle anlatıyor. Gazi Mahallesi gibi nispeten dışa kapalı ve sosyo-ekonomik olarak farklı bir kimliğe sahip bir bölgede yapılan alışveriş merkezi önümüzdeki dönemlerde tartışmaları da beraberinde getirecek. Sosyologlar ve iktisatçılar, henüz temeli atılan alışveriş merkezinin daha çok olumlu yönlerine dikkat çekiyor. Gazi Mahallesi halkı ise konuya bölgeye getireceği yatırımlar ve sağlayacağı istihdam açısından sıcak bakıyor.

Yakın bir zamanda Türkiye’nin çeşitli bölgelerine alışveriş merkezleri açarak yatırımlarına başlayan Multi Turkmall, Bornova, Mersin, Çamlık ve Denizli alışveriş merkezlerini faaliyete geçirdi. Aralarında Ankara, İstanbul, Kapadokya, Antalya, Gaziantep, Diyarbakır, Kayseri, Elazığ ve Çorum’un da bulunduğu 14 bölgede alışveriş merkezinin yapımı ise sürüyor. Ancak bunlardan daha çok dikkat çeken gelişme, geçtiğimiz yılın son aylarında Gazi Mahallesi girişinde temeli atılan Forum TEM Alışveriş ve Yaşam Merkezi oldu. Toplam 75 bin metrekarelik alan üzerinde ofis binaları ve alışveriş merkezinden oluşan kompleks için 2 bin 500 kişi de istihdam edilecek. Projenin Multi Turkmall’ın Gaziosmanpaşa Belediyesi ile yaptığı görüşmeler sonucunda ortaya çıktığını belirten Genel Müdür Levent Eyüboğlu, özellikle Gazi Mahallesi olduğundan değil, stratejik konumu, TEM Otoyolu’nun yanında bulunması, havaalanına ve her iki köprüye yakınlığından dolayı bölgenin tercih edildiğini söylüyor. Eyüboğlu, Gazi Mahallesi’ne bir alışveriş merkezi açmaları için hükümetten veya başka bir yerden teklif almadıklarını da ekliyor. Gazi Mahallesi ve Gaziosmanpaşa ilçesinin sosyo-ekonomik durumu nedeniyle böyle bir alışveriş merkezini kaldırıp kaldıramayacağı sorusu da şirketin ilk gündemine gelen sorulardan biri olmuş. Yatırım kararının alınması ve projelendirme aşamasında kapsama alanının farklı dilimlerine yönelik sosyo-ekonomik araştırmalar yapılmış. Sözgelimi, 15 dakikalık kapsama alanında bulunan ziyaretçilerin hane halkı gelirleri dahilinde tüketim ihtiyaçları belirlenmiş. Bunun yanı sıra bölgenin yaşam standartları da göz önünde bulundurularak uygun bir mağaza karması oluşturulmuş. Daha sonra ise, 15 dakikadan daha uzaktakiler için bir konsept üzerinde çalışılmış.

Peki bu kritik alanda yapılan alışveriş merkezi bölgeyi nasıl etkileyecek, kentsel dönüşüm projeleri gibi bu da bir dönüşüm projesi olarak yorumlanabilir mi? Levent Eyüboğlu bu soruya, “Forum TEM bu bölgede kentsel dönüşümü ateşleyecek bir proje olacaktır.” cevabını veriyor. Hızlanan konut ve altyapı yatırımlarını da buna örnek gösteriyor. Hatta, kentsel dönüşüm, altyapı ve istihdam olanakları ile birlikte projenin bölgeye yeni bir kimlik kazandıracağını söyleyen Eyüboğlu, Forum TEM gibi projelerin bulundukları bölgelerin sosyal yapısını güçlendirip, ticari potansiyelini artıran projeler olduğuna dikkat çekiyor. e.dolmaci@zaman.com.tr

--------------------------------------------------------------------------------

MAHALLE SAKİNİ MEMNUN

Yavuz Keskin/işçi: Buraya bir alışveriş merkezi yapılması tabii ki iyi bir gelişme. Ben askere gidiyorum beni pek fazla etkilemeyecek ama geleceğimiz için iyi bir şey tabii ki. Başka semtlere gitmek yerine kendi semtimizde kalırız ve her türlü faaliyetten de yararlanırız.

Hasan Yazıcı/pazarcı: Tabii ki çok büyük bir katkısı olacaktır. İş konusunda olabilir, çünkü bölgenin en önemli sorunu işsizlik. Çok büyük bir katkısı olur. Bizim için önemlidir, ben iki yıldır işsiz kaldım. Şimdi pazara çıkıyorum haftada iki gün. Daha önce de garsonluk yapıyordum.

Meryem Bilecen/üniversite öğrencisi: Ben, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nde Muhasebe Bölümü öğrencisiyim. Ailem burada yaşıyor. Alışveriş merkezi ile bu bölgenin daha çok gelişeceğini düşünüyorum. Mesela hastane yapıldı, onun bir katkısı oldu. Evlerin değeri, fiyatları arttı. Altyapı oluşması açısından faydası olacak. Sosyalleşmeye de faydası olacak. Çünkü buradaki insanların çoğunluğunun eğitim seviyesi düşük.

Ali Yaşar/serbest meslek: Burada çok işsiz insan var. Belki öyle bir katkısı olabilir. İnsanlarımız dışarıdaki yerlere gitmeden kendi bölgemizde faaliyette bulunacaklar. Burası daha çok gelişecek bana göre.

Zeki Gencer/emekli: Orada bir çalışma var ama yarın ne olacağı meçhul. Bilemiyorum, mahallenin kalkınması gelişmesi açısından çok güzel. Yatırım bir semt için güzel bir şeydir. Bir top sahası olsa da iyidir. Her şey insanlar için yapılıyorsa güzeldir. Oradaki mağazalar, marketler de daha ucuzsa çok iyi olacak.

Melek Sarıtaş/otel görevlisi: Yapılması iyidir elbette. Ben Sekizevler’de oturuyorum, orada alışveriş yapabileceğim bir yer yok. Ama semtimize bu tür bir yatırımın yapılması çok güzel. Her yönden iyi olacağını düşünüyorum.

--------------------------------------------------------------------------------

Mehmet Altan / İktisatçı-yazar:

Gazi Mahallesi dünyaya bağlanıyor

Buraya yatırım yapacak olan grup, Gazi Mahallesi’nin demek ki orta sınıfların alışveriş yaptığı bu merkezi rahatlıkla taşıyacağını düşünüyor. Tespit doğruysa ayrımcılık ve farklılığın giderilmesi yanında, bu bölgenin metropole entegrasyonunun sürmekte olduğunu gösterir. Bu, toplumdaki çatışmalar, zıtlaşmaların giderilmesine yönelik bir başka dinamizmin de hareket ettiğini gösteriyor. Olaya olumlu tarafından bakmak lazım. Oraya daha evvel varoş, dışlanmış bölge, Alevi ve Kürtlerin oturduğu yer olarak bakılırken bir anda metropolün bir parçası olarak göreceğiz. Dünün varoşuna bir mall açılıyor. Ben olsam haberi ‘Gazi Mahallesi dünyaya bağlandı.’ diye verirdim.

***

Kenan Çayır / Sosyolog:

Sermaye, herkese kendini kabul ettirir

Tüketim kültürü, kendisini farklı yapılara adapte edebilecek kadar esnek. Nitekim, Zeytinburnu’ndaki Olivium başka bir konsept, Etiler’deki Akmerkez ise başka bir konsept üzerine kurulu. Sermaye, Gazi Mahallesi’ne de hitap edecek ve ‘tüketim kültürünün imkânlarını’ farkı insanlara sunabilecek esneklikte. Bunun kent yaşamımıza, bireysel hayatlarımıza neler getirip neler götürdüğünden bahsedeceksek ailelere sorduğumuzda, çocuklarının güvenli bir şekilde gidebildikleri yerler olarak tarif ediyorlar. Ancak ben bu tür merkezlerin güvenlik elemanları, kontrollü sosyallikleri ve tüketimi teşvik edici yapılarıyla kent yaşamındaki kamusallığı olumsuz yönde etkilediğini düşünüyorum.

***

Ali Murat Yel / Sosyolog:

İdeolojik kalıpları kırar

Bölgenin sosyo-ekonomik yapısı itibarıyla önemli bir girişim. Alışveriş merkezleri sadece alışverişin yapıldığı yerler değil, toplumda tüketimin artması demektir. Tüketimle beraber insanların alışkanlıkları ve bakış açıları da değişiyor. Çünkü tüketim toplumu ideolojik ve kamplaşmış toplumlardan farklıdır. Ne kadar çok tüketirseniz o kadar çok topluma entegre oluyorsunuz. Kapitalizmin böyle bir özelliği var. Siz eğer tüketim döngüsü içine girmişseniz ideolojik kamplaşmalar beklenmez. Eylem yapacak insan, gündüz Forum TEM’de alışveriş yapıp akşam hücre evinde eylem mi planlayacak? Ya da alışveriş merkezine gidip taksitle plazma televizyon alan bir insan akşam gösteriye mi katılacak?

***

Ömer Laçiner / Yazar-yayıncı:

Acıklı bir durumdur bu

Alışveriş merkezleri, bir hayat tarzı empoze eden bir sistem olarak, post-kapitalizmin modern öncesinden kalma toplumsallaşma kalıntılarını silme amacıyla geliştirdiği bir düzenleme. Sokakları sadece yollara indirgeyen, mekanını sokaklarda bulan her türlü insani ilişkiyi, tüketim ilişkisi merkezli bu alışveriş üslerine yoğunlaştırmaya yönelik bir tarz bu. Varoluşumuzu tükettiklerimizin miktar ve kalitesi ile ölçme anlayışı üzerine kurulu kapitalist zihniyet, bu doğal içgüdü ve ihtiyaçları teşvik edici gücü ile ezip posalaştırdığı alt kesimleri de kendi yörüngesine sokabiliyor. Zengin semtlerin alışveriş merkezlerinin düşük kaliteli taklitlerinin yoksul semtlerde de revaç bulacağı, geleneksel sokak hayatını, burada kurulan ilişkileri sönükleştireceği, kuvvetle tahmin edilebilir. Acıklı bir durum, gidişattır bu.

***

Remzi Kazmaz / Gazi davası avukatı:

Arsız bir tavır

Uluslararası sermaye nereye yatırım yaparsa oraya refah ve huzur değil, sömürü ve sıkıntı getirir. Uluslararası sermaye artık ülkelerin en geniş pazarlarını bitirdikten sonra mahalle aralarında bile Pazar arayışı içine girebilecek kadar cesur radikal ve aynı zamanda arsız bir tavır içindedir. Bu nedenle Gazi Mahallesi gibi bir emperyalizme ve uluslar arası sermayeye karış radikal bir şekilde mücadele eden bir mahalleye bile girmesi, içinde bulunduğu sıkıntılı durumu göstermektedir. Dünyanın her alanında küreselleşen sermayeye karşı artık insanlar dirençlerini gösteriyorlar. Bunun arsız ve aymaz yüzünü dünya halkları çok iyi biliyor.