Hangi vali halk tarafından “Mini mini valimiz, ne olacak halimiz” diye seviliyordu, hangi vali altın diş takmıştı, hangi vali Deniz Gezmiş’i İstanbul dışına gitmeye ikna etmişti? Bu soruların yanıtı İstanbul Valiliği İl Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü Nazır Şentürk’ün kaleme aldığı “İstanbul’un Valileri” adlı kitapta

İstanbul’da Cumhuriyet döneminin ilk valisi Esad Bey’den bu zamana kadar 23 vali görev yaptı. Kimisi halkın sevgilisi oldu kimi düşmanlığını kazandı. 11 yıldır İstanbul Valiliği Basın Danışmanlığı görevini sürdüren Nazır Şentürk ili yöneten valilerin hayatını “İstanbul’un Valileri” kitabında topladı.

Bu kitabı yazmaya nasıl karar verdiniz?
1997 yılının Kasım ayında İstanbul Valiliği’nde Basın Danışmanlığı görevine başladım. Daha önce Kırşehir Valiliği’nde görev yapıyordum. İstanbul Valiliği’nde göreve başladıktan iki hafta sonra, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin yayın organı Bizim Gazete’de, İstanbul’dan insan öyküleri yazmaya başladım. Bu öykülerimin ilkini, İnkılap Kitapevi bastı. 2000 yılında ikinci baskısını Tekin Yayınevi yaptı.

Yakınlarıyla görüştüm

Peki İstanbul Valileri kitabı...
Daha önce, Babıali ve Sadrazamları kitabının araştırmasını yaptım. Yaklaşık dört yıl süren araştırmada, Babıali binasının (Osmanlı’nın ilk kamu binasıdır) yani bugünkü valilik binasının tarihçesi, tanıklıkları yangınları, baskınları, içinde yaşanan olaylar ve bu binada görev yapan altmış Sadrazam’ın yaşam öyküleri ve başlarından geçenleri anlattım. Bu kitabım 2007 yılının Şubat ayında Doğan Kitap’tan çıktı. İşte böyle bir araştırmayı yapınca, İstanbul gibi bir dünya kentini yöneten valilerin de araştırılıp bir kitapta toplanması gereğine inandım ve araştırmaya koyuldum.

Araştırmanız ne kadar sürdü?
Üç buçuk yıl sürdü bu araştırmam ve 2008 yılının 1 Nisan’ında İstanbul Valileri kitabım yine Doğan Kitap’tan çıktı. 23 valimizden şu anda sadece dokuzu hayatta. Onlarla röportaj yaptım. Hayatta olmayan valilerimizin de ulaşabildiğim yakınlarının anlatımlarını koydum. Fahrettin Kerim Gökay’ın kardeşiyle görüştüm. Mümtaz Tarhan ve İhsan Tekin Valimin kızı, babalarını anlattılar.

Kitapta neler var?
Kitapta İstanbul’un Bizans Dönemi’nden itibaren nasıl yönetildiği ile ilgili bilgilere ulaşmak mümkün. Osmanlı’da devlet yönetimi, şehreminiler, kadılar, İstanbul Valileri’nin yaşam öykülerini bulabilirsiniz.

Hükümeti düşüren vali
Vali Kutlu Aktaş İşadamı Korkmaz Yiğit’le arasında geçen görüşmenin kasetlerinin kamuoyuna açıklanmasıyla birlikte hükümetin nasıl düştüğünü açıklıyor. Aktaş, İstanbul Valisi iken dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz’la yaptığı bir görüşmenin ardından İçişleri Bakanlığı’na atandığını anlatıyor: “Altı ay orada görev yaptım, sonra hükmet karıştı. Yaptığım etik değildi, bunu kabul ediyorum. Bir adamın tavsiyesi üzerine makamıma kendi güvenliğim için kayıt cihazı koyduruyorum. Adam daha girer girmez, ’Size İstanbul’da ev yapalım’ dedi. Şaşırdım önce, ’İzmir’de evim var sağ ol’ dedim. ’Olsun. Platin Konutları’ndan size ev yapalım’ dedi. Ne kadar dedim ’Bir milyon dolar’ dedi. Ben nasıl ödeyeyim onu dedim, ‘Maliyetine yaparız’ dedi. Ödeyemem dedim, ’Bir şeyler yaparız’ dedi. Aklıma geldi birden kimler aldı dedim. Bayağı alan olmuş. Nereden finanse edeceksiniz dedim. ’Ticaret Bankası da bizim’ dedi. Ve ben bunu hemen götürdüm başbaşkana verdim... Bir süre geçti. Tabi o süre içinde Sayın Ecevit’te duymuş. Toplantı yaptık. Olduğu gibi anlattım ve ihalenin iptaline karar verildi. Tabii başbakan açıklayacağı sıra Baykal çıktı ve ’Elimde kasetler var’ dedi. Ardından başbakan da açıklayınca hükümet düştü tabii. Eğer zamanında açıklansaydı hükümet düşmezdi.”

Ersoy’u ben yasakladım Kenan Paşa sahiplendi
12 Eylül’de Bülent Ersoy’un sahneye çıkma yasağını kendisinin koyduğunu söyleyen Nevzat Ayaz, “Aslında olayın 12 Eylül’le ve Kenan Evren’le ilgisi yok. Bülent Ersoy, erkekken tıbbi bir müdahaleyle cinsiyet değiştirdi. Bu olay gazetelerde yer aldı. Sokaklarda erkek çocuklar Bülent Ersoyculuk oynamaya başladı. Bu aşamada Vatan Caddesi’nde bir gazinoda kadın sanatçı olarak çalışma müsaadesi almak üzere gazino idaresi emniyete müracaat ediyor. Müraacatı inceleyen ilgili şube, Bülent Ersoy’un kadın olduğuna dair yasal bir belge bulamıyor, bu nedenle de erkek olan bir sanatçının kadın olarak çalışmasına müsaade edilmiyor. İlgililerin ısrarlı talepleri karşısında emniyet müdürlüğü Bülent Ersoy’un kadın sanatçı olarak çalışamayacağına dair valilikten onay aldı. Mesele böyleydi. Tabii basında yer alınca Kenan Evren sahiplendi. Hatta geçenlerde Bodrum’da kendisine, ’Paşam yasağı valilik olarak ben koydum, basın sizin yasakladığınızı yazdı’ dedim. O da ’hoşuma gitti, sahiplendim’ dedi ve güldü” diyor.

Yurtdışına çıkamıyorum baskı altındayım
Vali Erol Çakır dönemin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ilgili bir anısını anlatıyor: “Mahalli idarelerden sorumlu Hasan Özkan, elinde bir evrakla geldi. ‘Belediye Başkanı bir uçak dolusu işadamıyla Şangay’da bir sergi açılışı ve Singapur gezisine gidiyor’ dedi. İşadamları paralarını cebinden ödüyorlardır herhalde dedim. ‘Belediye karşılıyormuş’ dedi. ‘Herkes kendi cebinden ödesin, ama kamu görevlilerininki belediyeden karşılansın’ dedim. Sonrasında belediye başkanı telefon etti, ’Sayın valim böyle bir gezi organize edildi, her şey tamamlandı, bu seferlik böyle olsun, bundan sonra dikkatli oluruz’ dedi. Artık son noktaya geldiği için olumlu karşıladım. Bu sırada vali yardımcısı, ’Biz belediye genel sekreteriyle anlaştık işadamları paralarını cebinden ödeyecek, belediye başkanı ve görevliler de belediye bütçesinden gidecekler’ dedi. Anlaştık deyince meseleyi bitmiş saydım. Ama akşam televizyonlarda sayın belediye başkanı, ’Beni yurtdışına bile göndermiyorlar, baskı altındayım’ diye veryansın ediyor.”

Kitaptan Satırbaşları
Vali Muammer Güler, mühürü cebine koyup Çankaya’ya niye çıktı?
1 Mayıs 1977’de Taksim Olaylarında meydana kurşun sıkan polis müdürü kimdi?
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayip Erdoğan’ı Çin’e göndermek istemeyen vali kimdi?
Vefa Poyraz, Deniz Gezmiş’in babasına neler söyledi?
Kutlu Aktaş’ın kaseti hükümeti nasıl düşürdü?
Kenan Evren, Bülent Ersoy kararını neden sahiplendi?
İstanbul’a ilk gecekondu hangi camilerin avlusunda yapıldı?
Boğaz’ı köprülerle doldurmak saçmalık mı?