Sapanca Genel Bilgi

Marmara Bölgesi’nde, Sakarya İline bağlı bir ilçe olan Sapanca, kuzeyinde Sapanca Gölü , doğusunda Sakarya Merkez, güneydoğusunda Geyve İlçesi , batısında ise Kocaeli ile çevrilidir. Sakarya’nın batı kesiminde yer alan ilçe topraklarının büyük bölümünü, güneyden kuzeye doğru alçalan Samanlı dağları engebelendirir. Tektonik kökenli bir çöküntü alanı olan Sapanca Gölü ilçeye adını vermiştir. Buradaki kırık fay hattı ilçe topraklarını etkin bir deprem kuşağına bağlamaktadır.

Sapanca Gölü 47 km2 ölçüsünde olup, denizden 32 m. yüksekliktedir. Gölün kuzeyini bir plato, güneyini de Samanlı Dağları çevirmektedir. İzmit Körfezi’nden Büyükderbent isimli bir eşikle ayrılmakta olup, doğu ve batısı ucundaki alüvyon birikimleri sonucunda küçülmüştür. Samanlı Dağlarından inen küçük dereler kıyılarında bir şerit oluşturmaktadır. Sapanca Gölü fazla sularını Çark Suyu aracılığı ile Sakarya Nehrine boşaltır. Gölün büyük bölümü Sakarya ilinde, batı kesimi de Kocaeli sınırları içerisinde kalmaktadır. Ayrıca ilçe topraklarını Kurtköy Deresi başta olmak üzere küçük akarsular sulamaktadır. İl merkezine 14 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 35 km. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 140 km2, toplam nüfusu da 16.373’tür.

Sapanca’nın bitki örtüsü gür ormanlarla kaplıdır. İlçe merkezinden güneye Samanlı Dağları’na doğru çıkıldıkça orman örtüsü gürleşir. Ormanlık alan, Yanık Deresi’nin göle aktığı, yerden başlar; doğuda Sakarya Nehri’ne, güneyde ise Mühlipınar Deresine kadar uzanır. Dağların yüksek kısımlarında kayın olmak üzere gürgen, çam, köknar, kızıl ağaç, meşe, ıhlamur, kestane ve kavak ağaçları vardır.

İlçe ve çevresinde Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında geçiş iklimi hüküm sürer. Kışlar yağışlı ve az soğuk, yazlar ise sıcak ve kurak geçer. Ancak yaz kuraklığı Akdeniz iklimine, göre Karadeniz ikliminin etkisi ile hafiflemiştir. Yıllık yağış miktarı 500-1000 mm civarında olup ,orta yağışlı bir yöredir.

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve turizme dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, mısır, buğday başta olmak üzere erik, kiraz, ceviz, elma, hurma, fındık, armut ve kestane yetiştirilmektedir. Ayrıca seracılık çok gelişmiş olup, 3 adet mantar üretim tesisi bulunmaktadır. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliğinin yanında balıkçılık ve arıcılık da yapılmaktadır.

Sapanca çevresinde bulunan bol miktardaki kaynak suları da ilçeye ekonomik gelir sağlamaktadır. Mahmudiye Köyü’nde tesisi yapılan Mahmudiye Membaa Suyu ticari amaçlı kullanılan en eski kaynak suyudur. Ayrıca Kırkpınar’daki Kristal Su ve İstanbul Dere Vadisi’nde Erdemli Köyünde bulunan Hünkâr Su ve Canpınar Su, kurulmuş olan su isletmelerindendir.

Sapanca yöresinin MÖ.XIII.yüzyıldan itibaren yerleşim alanı olduğu araştırmalardan öğrenilmiştir. Sakarya ile aynı tarihi paylaşmaktadır.

MÖ.900’de Bithynia’lılar bu bölgeye yerleşmişlerdir. MÖ.VII.yüzyılda yöre Friglerin, ardından Lydialıların egemenliğine girmiştir. VI.yüzyıl ortalarında tüm Anadolu ile birlikte burası da Perslerin Satraplık merkezlerinden biri olmuştur. Bu durum 334’te Büyük İskender’in Persleri yenmesine kadar sürmüştür. Bundan sonra Makedonya Krallığı yönetimi altına giren Sakarya bölgesi, İskender’in ölümünden sonra Seleukosların hakimiyeti altına girmiştir.

MÖ.III.yüzyılda başlayan Bithynia Krallığının egemenliği MÖ.I.yüzyıldaki Roma yönetimine kadar sürmüştür. Bizanslıların Optimation Theması’nın sınırları içerisindeki Sakarya bölgesi zaman zaman Arap istilalarına uğramıştır. XI.yüzyılın sonlarında Selçuklulardan Artuk Bey’in buradaki Bizanslıları yenmesi ile yöre Selçukluların eline geçmişse de 1072’de yeniden Bizanslılar yöreye hakim olmuşlardır. Bunun ardından 1097’de Haçlıların, Danişmendlilerin, Anadolu Selçuklularının ve İznik’te merkezi kurulan Nicaia İmparatorluğunun yönetimine girmiştir. Konuralp ve Akçakoca tarafından 1324’te Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan’a Sapanca Gölü’nde bir kanal açması için çalışmalar yaptırılmış, ancak bu çalışma yarıda kalmıştır. Daha sonra, III.Murat, IV.Mehmet, I.Mahmut ve III.Selim dönemlerinde de aynı çalışmaların yapılması düşünülmüşse de bir sonuç alınamamıştır. Son olarak 1813’te İzmit Mutasarrıfı Aziz Paşa Sakarya-Sapanca Gölü-İzmit Körfezi arasında bağlantı kurulabilmesi için yeni bir çalışma başlatmıştır. Aziz Paşa’nın ölümü üzerine bu girişim de sonuçlanamamıştır.

XIX.yüzyıl sonlarında Sapanca, müstakil İzmit mutasarrıflığının Adapazarı kazasına bağlı bir nahiye idi. Kurtuluş Savaşı’nda 25 Mart 1921’den 21 Haziran 1921’e kadar Yunan işgalinde kalmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra nahiye konumunu sürdürmüş, 1957 yılında da Sakarya’ya bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Iustinianus Köprüsü (Beşköprü) (561), Rüstem Paşa Camisi (XVI.yüzyıl), Rüstem Paşa Hamamı (XVI.yüzyıl), Mimar Sinan’a ait kemer bulunmaktadır. Ayrıca ilçede Türk sivil mimari örneklerinden evler vardır. Sapanca Gölü kıyıları, Atatürk Ormanı ve yaylaları ilçenin mesire ve dinlenme alanlarıdır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.sapanca.gov.tr ve www.yerelnet.org.tr adreslerinden alınmıştır.