10 milyar dolarlık pazar
Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin, 2014 Kış Olimpiyatları'nın yapılacağı Soçi kenti için planlanan, beş yıl sürecek ve 40 milyar doları aşacak yatırım maratonu için start verdi. Türkler, 10 milyar dolarlık pazarı hedefliyor
Bundan tam 12 yıl önce Rusya'nın en önemli şehirlerinden biri olan Saint Petersburg'un vali yardımcısı sessiz sedasız geldiği Antalya Kemer'deki Aqua Marin otelde birkaç günlük bir tatil yapmıştı. Daha sonraları “Türkiye ve Türklere ilişkin görüşlerini bu gezi sayesinde” edindiğini söyleyen bu yönetici Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den başkası değildi. 12 yıl önce başkan Putin'in Antalya'ya yaptığı bu ziyarette onu yat gezilerine çıkaran ve otelinde ağırlayan isimse bugünün Türk-Rus İş Konseyi Başkanı Dr. Turgut Gür'dü.
Putin, Rusya Devlet Başkanı sıfatıyla 2004 yılında yaptığı gezide de yine “dostu” Turgut Gür'ün otelinde konakladı. Başkan Putin'le kurduğu dostluğun da etkisiyle Rus-Türk ilişkilerinde gönüllü bir elçi gibi çalışan Turgut Gür'ün bugünlerde yoğun bir gündemi var. Gür, mesaisinin büyük bir bölümünü 2014 Kış Olimpiyatları'nın Rusya'nın Soçi kentinde yapılacağının açıklanmasının ardından bölgede başlatılan 40 milyar dolarlık yatırım atağından Türk şirketlerin de pay almasını sağlamaya ayırıyor.
Soçi'de yapılacak olimpiyatlar kapsamında gerçekleştirilecek olan yatırım projeleri belirlendi. Önümüzdeki günlerde bu projeler için teklif alınmaya başlanacak. Rus hükümeti yatırımlar için federal bütçeden ayırdığı tutarın 16 milyar dolar olduğunu açıkladı.
Bunlar resmi yatırımlar. Bu rakamın dışında Rus özel sektörüyle yabancı yatırımcıların da 25 milyar dolarlık bir yatırım yapacağı duyuruldu. Dolayısıyla, yapılacak projelerin toplamı 41 milyar dolara ulaşıyor. Olimpiyatlarla birlikte Soçi'de özellikle turistik tesis yatırımları hız kazanacak. Olimpiyatlara yaklaşık 500 bin kişinin katılması bekleniyor. Bu insanların konaklama ve diğer ihtiyaçları için devasa kompleksler yapılacak. Yatırımlar ise 2008'den itibaren başlayacak. Önce doğalgaz ve diğer enerji hatlarının gerçekleştirilmesi, yol ve tünel yatırımları, demiryolu raylarının döşenmesi gibi büyük altyapı yatırımları yapılacak. Ardından üstyapı yatırımları devreye alınacak. Dolayısıyla sadece tesis yatırımları değil, çok kapsamlı bir yatırım hamlesi gerçekleştirilecek.
Rusya tarafından öngörülen programdaki yatırımların 2013 yılına kadar tamamlanması öngörülüyor. Bu da müteahhitlik firmaları için beş yıl sürecek bir maratonun başladığı anlamına geliyor. Bu maratonun en iddialı firmaları ise hiç kuşkusuz Türk şirketleri. Türk şirketleri hem bölgedeki etkinlikleri hem de Soçi kentinin Karadeniz sahilinde yer alması gibi avantajları kullanarak gerçekleştirilecek olan bu yatırımlardan en az yüzde 20'lik bir pay almayı hedefliyor. Bu da 8-9 milyar dolarlık yatırım anlamına geliyor.
Türk müteahhitlerin 2000-2005 yılları arasında yabancı ülkelerde yaptığı işlerde ilk sırayı yüzde 14,7 ile Rusya alıyordu. Planlanan yatırımlarla Rusya, Türk firmaları için tam anlamıyla bir üs haline gelecek gibi görünüyor.
Soçi, Karadeniz sahilinde Türkiye'ye oldukça yakın bir bölgede yer alıyor. Türkiye inşaat malzemesi konusunda gayet kaliteli ve dünya standartlarına göre oldukça ucuz üretim yapabiliyor. Ulaştırma konusunda da büyük bir avantajı var.
Deniz taşımacılığıyla limandan limana çok kolay malzeme sevkıyatı yapmak mümkün. Trabzon ve Samsun'dan sevkıyat yapılabilir. Zira halihazırda Trabzon limanından Soçi Limanı'na düzenli feribot seferleri yapılıyor. Dolayısıyla Türk şirketleri lojistik ve taşımacılık bakımından çok avantajlı durumda. Ayrıca Türk müteahhitlerinin Rusya'da oldukça başarılı olduklarını ve kendilerini ispatladıklarını da unutmamak gerekiyor. Türkiye, inşaat malzemeleri üreticileri, müteahhitlik şirketleri, hatta mimarlık şirketleriyle buradaki pastadan büyük bir pay alabilir.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Türk-Rus İş Konseyi Başkanı Dr. Turgut Gür
Türkiye ve farklı ülkelerden onlarca müteahhitlik firması Soçi'ye ilk çıkarmalarını 20–23 Eylül'de Soçi'de düzenlenen “Kuban VI. Uluslararası Yatırım Forumu” ile yaptı. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Türk-Rus İş Konseyi Başkanı Dr. Turgut Gür'ün başkanlığındaki Türk şirketleri de Soçi'de düzenlen yatırım forumunda hem ilk temaslarını kurdular, hem de planlanan projeler hakkında detaylı bilgi alma fırsatı buldular.
Kış olimpiyatlarını Rusya'nın almasının ardından zamanının büyük bir bölümünü dostu Putin'in ülkesinde geçiren Gür ve Başkan Putin'in tanışma hikayeleri oldukça ilginç. 1994 yılında gerçekleştirilen bir turizm fuarında bir turizmciyle tanışan Turgut Gür, St. Petersburg'dan Antalya'ya turist getirmek isteyen bu kişiye istenen teminatı vererek Antalya'ya ilk Rus turistlerin gelmesine aracılık etmişti. Daha sonraları sayısı her geçen gün artan Rus turistlerin arasına St. Petersburg Valisi Anatoli Sobçak da katıldı. Antalya'yı çok beğenen vali, St. Petersburg'da gerçekleştirmek istedikleri turizm hamlesi için Turgut Gür'den bilgi almak istedi. Bunun üzerine hazırladığı bir raporla birlikte Rusya'ya giden Gür, orada Sobçak'ın Dış Ekonomik İlişkiler Başkan Yardımcısı Vladimir Putin'le tanışarak kendisini Antalya'ya davet etti. Böylece uzun yıllar süren bir dostluğun da temelleri atılmış oldu.
Soçi'deki yatırımların kapısını açmak için adeta bir çilingir gibi çalışan Turgut Gür bir yandan da bu yıl Rusya'da kurduğu şirketiyle bu yatırımlardan pay almayı hedefliyor. Asıl işi turizmcilik olan Gür'ün, Rusya'da girdiği inşaat sektöründeki hedefi büyük: “Atlas Constructions adıyla bu yıl Rusya'da bir şirket kurduk. Soçi'de birçok projeyle de ilgileniyoruz. Soçi Olimpiyatları paralelinde Krasnodar şehrinde bir spor kompleksi projesi üzerinde çalışıyoruz. Ekim ayında projeye başlayarak aralık ayında bu tesisi faaliyete sokmayı planlıyoruz. Üzerinde çalıştığımız bir de ofis binası var. Bu proje için ön protokol imzaladık. Hukukçular anlaşma üzerinde çalışıyor. Her yıl 50 milyon euroluk iş yapabilecek kapasitedeyiz. Dolayısıyla olimpiyatlar kapsamında beş yılda 250 milyon euroluk iş almayı planlıyoruz.”
Bu denli büyük bir yatırımın aynı bölgede tek seferde yapılacak olması pek sık karşılaşılan bir durum değil. Hal böyle olunca da birçok ülkeden yatırımcı bu pastadan pay almak için birbirleriyle yarışıyor. Turgut Gür, bu süreçte Türk müteahhitlerinin en önemli rakiplerinin Çin, Sırbistan ve Güney Kore olacağını söylüyor. Türk firmalarının Rusya pazarındaki daimi rakipleri Avusturya, İsrail ve Finlandiya da Rusya'ya çıkarma yapmış durumda.
Bütün bu yatırımların planlanması ve organizasyonu için bir yatırım komitesi kuruldu. Komite, bu projelerin hangi ülkeler ve firmalar tarafından başarılı bir şekilde zamanında yapabileceği ile ilgili araştırmalar yapıyor. Yatırımların denetimi de yine bu komitede olacak. Gerçekleştirilecek yatırımların danışmanlığını ise Avusturya'nın en büyük uluslararası inşaat şirketi olan Strabag'ın CEO'su Hans Peter Haselsteiner yapıyor.
Yatırımlar için gerekli olan finansmanı imkanları da belli oldu. Federal hükümetin yapacağı finansmanın dışında birçok uluslararası finans kuruluşu da bu yatırımlara destek vereceğini açıkladı. Dünya Bankası'nın Avrupa ve Asya Başkan Yardımcısı Shigeo Katsu, yatırım forumunda yaptığı konuşmada yatırımlara finansman desteği vereceklerini söyledi. Bu arada
Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (EBRD) gibi kuruluşlar da yatırımlar için finansman sağlayacak.
Peki Soçi Olimpiyatları Türk şirketlerine nasıl fırsatlar sunacak? Daha da önemlisi, Türk şirketleri bu fırsatları nasıl değerlendirecek? Soçi'de oluşan bu devasa pastadan pay alabilmek için önemli olan, Türk şirketlerinin yatırım projelerini yakından takip ederek bu projelere iyi hazırlanması. Turgut Gür, “Şirketlerimizin Rusya'daki dersi bu olmalı. Projeler yakından takip edilmeli ve yetkililerle yakın temas kurmalılar. Gözlerine kestirdikleri projeler için çok iyi hazırlık yaparak iyi teklifler vermeliler” ifadesini kullanıyor.
Gür, projelere iki şekilde talip olunabileceğini söylüyor. Birincisi projenin müteahhitlik işlerini üstlenmek, ikincisi ise yatırım tutarı çok büyük olduğu için Rusların ihtiyaç duyacağı finansmanı da göz önünde bulundurarak yatırımcı olmak. Neticede Soçi'deki projeler aynı zamanda birer ticari işletme olacak ve bunlar birileri tarafından işletilecek. Dolayısıyla Türk firmaları müteahhit ya da yatırımcı müteahhit olabilir. Bu bakımdan Türkiye'de sermaye birikimleri daha güçlü olan şirketlerin şansı biraz daha fazla. Olimpiyatlar sadece Soçi kentinde değil aynı zamanda kentin bulunduğu Krasnodar bölgesinin tamamında ciddi bir yatırım atağı oluşmasına neden oldu.
Bölgedeki bütün sahillerde otoyollar yapılması, tren yollarının yeniden organize edilmesi, bölgenin çevredeki merkezi cumhuriyetlere bağlanması gibi oldukça fazla iş oluştu. Doğrudan olimpiyatlarla ilgili olmasa bile bunlar olimpiyatların tetiklediği devasa yatırımlar. Turgut Gür, “Türk müteahhitlik şirketleri, otel ve turistik tesislerde uzmanlaşmış durumda. Sadece Türkiye'de yapılan oteller bile çok önemli bir referans oluşturuyor. Hem proje, hem uygulama hem de inşaat malzemeleri tamamıyla Türkiye'den sağlanıyor.
Bunun dışında rezidanslar ve diğer konaklama tesisleri var. Alışveriş merkezleri var. Türk şirketlerinin bu alanlarda da çok büyük bir tecrübeleri bulunuyor. Türk şirketleri, bunların dışında yapılacak olan altyapı tesisleri, enerji hatlarının döşenmesi, otoyollar, tüneller, üst geçitler konusunda da oldukça tecrübeli. Üstyapı yatırımlarının daha cazip olması nedeniyle Türk şirketleri bugüne kadar Rusya'da altyapı yatırımlarına çok fazla yönelmedi. Ancak son birkaç yıldır altyapı yatırımlarında da oldukça etkinler. Türk şirketlerinin bu önemli tecrübeleri onlara Soçi'de başarıyı da beraberinde getirecek” değerlendirmesini yapıyor.
Türk inşaat firmaları halihazırda Rusya'da bu alanda en etkin firmalar arasında yer alıyor. Rusya'da kurulu Türk şirketleriyle birlikte ülkede faaliyet gösteren Türk inşaat şirketi sayısı 500'ü aşıyor. Bunların önde gelenlerinden ENKA, Rönesans, Koçak, Soyak, Hazinedaroğlu gibi firmalar ağırlıklı olarak Rusya'da çalışıyor. Rus inşaat pazarında Türk firmalarının yıllık 2,5 ila 3 milyar dolar arasında cirosu bulunuyor. Eylül ayında Soçi'de yapılan yatırım forumuna bu şirketler de katıldı. Ayrıca, Sinpaş Yapı, Cenk İnşaat, Yenigün İnşaat ve Cengiz İnşaat da yatırım forumuna katılan iddialı şirketlerden.
Hazinedaroğlu, Soçi'de 90 hektar alan üzerine kurulacak kış turizm merkezinin birinci etabının inşasına başlamış durumda ve burada beş yıldır aralıksız çalışıyor. Birinci etap büyük ölçüde tamamlanmış. Bir buz hokeyi pisti, bir de 1200 araçlık otopark inşaatının yanında bazı küçük detaylar kalmış. Bugüne kadar tamamladığı işin büyüklüğü 360 milyon dolar. Devam eden birinci etaba ait 80 milyon dolarlık daha işi var. Tunca Hazinedaroğlu, şimdi sırada ikinci ve üçüncü etap inşaatlarının olduğunu söylüyor (bkz. Forbes, Ağustos 2007). Bu iki etaba yapılacak tesislerin keşif bedeli 500 milyon doları geçiyor.
Soçi'ye karargah kuran bir diğer Türk inşaat şirketiyse Rönesans. Şirketin kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Erman Ilıcak, Soçi'de bölge müdürlüğü oluşturduklarını ve halihazırda 1 milyar dolarlık proje yaptıkları bölgedeki olimpiyat yatırımlarını da yakından takip ettiklerini söylüyor. Rönesans İnşaat, kış olimpiyatları için yapacakları ilk proje için anlaşmaya imza atmış durumda. Ilıcak, yaptıkları gizlilik anlaşması uyarınca firmanın ismini vermese de Avrupa'nın en büyük inşaat şirketlerinden biriyle ortaklık yaparak Soçi Olimpik Kompleksi projesini hayata geçireceklerini söylüyor.
2008 yılında başlayacakları projenin büyüklüğü ise 700 milyon euro. Erman Ilıcak, anlaşmasını imzaladıkları bu projenin sadece bir başlangıç olduğunu söylüyor. Rönesans İnşaat'ın 2013 yılında tamamlanacak olan olimpiyat yatırımlarından almayı hedeflediği pay ise beş yılda 3 milyar dolar. Rönesans İnşaat 1 milyar dolar cirolu dev bir şirket. Dolayısıyla bölgedeki en iddialı Türk şirketlerinin başında geliyor. Erman Ilıcak, bölgede yapılacak olan altyapı projelerinin büyük bir kısmını Rus şirketlerin alacağını, konut ve diğer tesis projelerinde ise Türk şirketlerinin yer alacağını söylüyor. Ilıcak'a göre Türk şirketlerinin 40 milyar dolarlık bu pastadan alacakları pay ise yüzde 25 civarında olacak. Türk şirketleri doğrudan projelerin müteahhidi olamasa bile taşeron firma olarak hemen her projede yer alabilecek. Ilıcak'ın dikkat çektiği diğer bir konu ise bölgedeki inşaatlarda kullanılacak olan inşaat malzemeleri. Ilıcak, beş yıl içinde Trabzon Limanı'ndan Soçi'ye gönderilecek olan demir-çelik tutarının 2 milyar doları aşacağını söylüyor.
Soçi'de yapılan yatırımlardan pay alabilecek şirketler sadece büyük inşaat şirketleri değil şüphesiz. İrili ufaklı birçok inşaat şirketi bu projelerde taşeron olarak da yer alabilir. Ayrıca, demir çelikten çimentoya, cama kadar birçok sektörde faaliyet gösteren firma bu projelere inşaat malzemesi satabilecek. Turgut Gür'e göre bunun yolu yatırımları iyi takip etmekten ve algılarının açık olmasından geçiyor. Gür, “Türk şirketleri Soçi'de yapılacak olimpiyatlar kapsamında yapılan yatırımlardan daha büyük bir pay alabilmek için birlikte hareket etmeli. Birkaç şirket bir araya gelerek konsorsiyum kurabilir. Farklı alanlardaki uzmanlıklarını birleştirerek projelerin her aşamasında yer alabilir” tavsiyesinde de bulunuyor. Olimpiyatlar Türk müteahhit şirketleri, inşaat malzemesi satan şirketler ve hazırlanan projelerin detaylarını çizecek mimarlık şirketleri için tam anlamıyla bir doping etkisi yapacak. Sonuç olarak Soçi'de yapılacak olimpiyatlarda sadece Rusya değil, Türkiye de kazanmış olacak.
Kim Ne Yapacak?
2014 Kış Olimpiyatları kapsamında yapılacak olan yatırımların tamamı projelendirilmiş durumda. Ancak projelerin büyük bir çoğunluğu için teklif ve ihale süreçleri 2008'in ilk aylarında tamamlanmış olacak. Dolayısıyla birçok Türk şirketi Soçi yatırımlarına olan ilgisini açıkça ifade etse de birkaç proje dışında henüz tam olarak netleşmiş proje yok.
Netleşen projeler arasında Hazinedaroğlu İnşaat'ın yaptığı 440 milyon dolarlık kış turizm merkezinin birinci ve 500 milyon dolarlık ikinci etabı bulunuyor. Rönesans İnşaat'ın yapacağı 700 milyon euroluk Olimpiyat Kompleksi de anılmaya değer önemli projelerden biri. Cenk İnşaat da Soçi'deki projelerle yakından ilgileniyor. Şirketin Soçi'deki sorumlusu Erol Şahap, yatırımcı firmalarla görüşmeye devam ettiklerini söylüyor. Şahap, henüz anlaşma aşamasında oldukları bir proje birlikte bölgede ilk etapta 200 milyon dolarlık iş almayı planladıklarını söylüyor.
Bunun yanında Sinpaş Yapı Endüstri Genel Müdürü Mehmet Çelik de Krasnodar bölgesinde iş yapabilecekleri projeler üzerinde çalıştıklarını ifade ediyor. Bölgedeki bir diğer etkin firma ise Yüksel İnşaat. Yüksel İnşaat tarafından yurtdışı müteahhitlik hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla 1992 yılında kurulan Aysel İnşaat'ın genel müdürü Cihan Candemir, Rusya genelinde ve Soçi'de gerçekleştirilecek projelerle yakından ilgilendiklerini belirtiyor. Candemir'e göre Türk şirketlerinin bölgede yapılan yatırımlardan yüzde 25'lik pay alması ise kaçınılmaz.
En Büyük 10 Proje
2014 Soçi Kış Olimpiyatları için yapılan yatırımlar arasında irili ufaklı onlarca proje yer alıyor. Projelerin en büyüğü hiç kuşkusuz Karadeniz'de inşa edilecek olan Federasyon Adası olacak. Rusya Federasyonu'nun haritası şeklinde tasarlanan ultra lüks yapay adanın toplamda 6,2 milyar dolara mal olacağı tahmin ediliyor. Yapay adanın iki parçası en büyük 10 yatırım listesine üçüncü ve dördüncü sıradan giriyor.
Proje Tutar ($ milyon )
1 Soçi Olimpik Kompleksi 992
2 Khomar Konut Kompleksi 800
3 Marina ve yat klübü 797
4 Alışveriş ve otel kompleksi 439
5 Solnechny Eğlence Merkezi 296
6 Khosta-Bravo Konut Kompleksi 200
7 Soçi Otel Kompleksi 120
8 Actor-Galaxy Çok Amaçlı Kompleks 109
9 Royal Park Konut Kompleksi 100
10 Konut ve otopark 66
Toplam 3.919
Soçi'de Türk firmalarınca yürütülecek, netleşen projelerden biri Hazinedaroğlu İnşaat'ın yaptığı 440 milyon dolarlık kış turizm merkezinin birinci ve 500 milyon dolarlık ikinci etabı. Rönesans İnşaat'ın yapacağı 700 milyon euroluk Olimpiyat Kompleksi de anılmaya değer en önemli projelerden biri.
