Evin küçük yalancısı

Çocuğunuz size uyduruk hikayeler anlatıyor, başkalarına ait eşyaları alıyorlarsa, bu ciddi bir soruna da işaret edebilir, yaştan da kaynaklanabilir. Peki nasıl başedeceksiniz?


Yedi yaşın altındaki çocuklar uyduruk hikayeler anlatabilir, ya da onlara ait olmayan şeyleri alabilirler ama genellikle yetişkinlerin bu durumları neden onaylamadıklarını anlayamazlar. Oysa, daha büyük çocuklar durumu kavrayabilirler.

Neden?

Yaşça daha büyük olan çocuklar yalan söyleyebilir, hırsızlık yapabilir. Peki ama neden?
Dikkat çekmek için - Mesela hasta olduğunu söyleyerek yalan söylüyorsa, onunla ilgilenileceğini; ya da başkasının oyuncağını alıp saklaması, durumun fark edileceğini bildiği içindir.

İstenmeyen bir şeyden kaçınmak için - Pazartesi günü birdenbire ortaya çıkan karın ağrısı okula gitmemek için bir bahanedir; ya da haber vermeden annenin cüzdanından alınan para, daha çok parası olan çocukların yanında utanmamak içindir.

Yetişkinleri sınamak için - Öğretmenine başka bir ülkeye taşınacaklarını söylüyorsa, bu onun inanıp inanmayacağını görmek içindir.

Hayal ettiklerinin gerçek olmasını istediği için - Arkadaşlarına egzotik bir adaya tatile gideceğini söylüyorsa, bunun gerçekten olmasını çok istediği içindir. Hesaplaşmak için - Bir arkadaşı onu üzdüyse, onun hakkında yalan söyleyebilir ya da oyunlarını bozabilir.

Gösteriş yapmak için - Bu özellikle erkek çocukların yaptığı bir şeydir. Mesela komşunun bahçesinden bir şeyler alıp, arkadaşlarını durumu abartarak anlatıp güç gösterisinde bulunabilir.

Okul çağında hırsızlık

Küçük çocuk zaman zaman para alması şaşırtıcı değildir; çünkü paranın sihirli bir gücü olduğunu erken yaşta fark ederler, onunla istediklerinizi alabiliyor olduğunuzu bilirler.

Ona para kazanmanın ne denli zor olduğunu ve yeterince paraya sahip olmanın neden önemli olduğunu ve neden başklarından istediğimiz gibi para alamayacağımızı anlatmanız gerekir.

Çocuklar para ve sahip oldukları eşyalar hakkında bilgi sahibi olmalıdır, özellikle de ahlaki açıdan. Çocuğunuza, eğer herkes birbirinin para ve eşyasını alsa, hayatın imkansız bir hale geleceğini anlatmalısınız.

Sert kurallar koyup uymasını beklemektense, başkalarının eşya ve parasını almanın neden uygun olmadığını anlatmak daha iyi olacaktır. Örneğin; "Eğer cüzdanıma dokunursan başın büyük derde girer." demek, davranışı sadece korku yoluyla kontrol etmeye yarar.

Sekiz yaş ve üzerindeki çocuklar, hırsızlığın neden yanlış olduğunu anlayabilirler ama çocuğunuz gene de çalıyorsa, çaldığı şeyleri geri verip özür dilmesi konusunda ısrarcı olmalısınız. Ayrıca bu davranışın niçin kabul edilemez olduğu konusunda da onunla konuşmalısınız. Böyle bir durumda, bilgisayarda daha az zaman geçirmek, arkadaşlarını yatıya çağıramamak, gece erken yatmak gibi cezaları da uygulayabilirsiniz.

Okul çağında yalan

Okul öncesi yaşlardaki çocukların söylediği yalanlar, ya gerçekle fantazinin birbirine karıştığı yalanlardır -"Parkta bir dev gördüm." ya da "Oyuncağı bebeğim kırdı." gibi-; ya da başlarının belaya gireceklerini bildiklerinden bu durumdan kaçmak için söyledikleri yalanlardır. Çocukluk döneminin ortalarında ise, çocuklar genellikle daha dürüst davranırlar.

Çocuklar ancak yedi ila sekiz yaşından itibaren gerçek ve yalan arasındaki farkı tam anlamıyla kavramaya başlarlar. Bundan önce söyledikleri yalanlar, yetişkinlerin yalandan anladığından farklıdır, bahçede bir peri gördüklerini söylediklerinde, buna gerçekten inanıyorlardır.

Sekiz ila dokuz yaşına gelen çocukların çoğu artık doğruyla yanlışı ayırdedebiliyorlardır. Vicdanın gelişmesiyle, yalan söylerken çocuk kendini kötü hissetmeye başlar. Öte yandan bu illa da yalan söylemesini engellemez.

5 ve 10 yaş arası (yaklaşık olarak)

Yaşça daha küçük çocuklar gerçekle hayal ürünü olanı ayırdetmeye başlarlar. Örneğin altı yaşındaki bir çocuk, uzaycılık oynarken gerçekten bir uzay gemisinde olmadığının bilincindedir. Öte yandan, daha küçükken onu mutlu etmiş fantazilere geri dönmek kendisi için daha kolaydır. Bunun sebebi sevimsiz deneyimlerden kaçınmak olabilir. Eğer gerçek çok acı vericiyse, bundan uzaklaşmak için fantazilerine sığınabilir.

Çocuğunuz ayrıca cezalandırılma korkusuyla ve başını belaya sokmamak için de yalan söyleyebilir.

Çocuğunuzun yalan söyleme nedenleri

Hayal ettiklerinin gerçek olmasını istediği için - Bu çocuğunuza arkadaşlarını etkileme ve bir hayalin gerçek olabileceğini düşünme fırsatı verir. Eğer bir arkadaşında yeni bir bilgisayar oyunu varsa, onda olmadığı halde kendisinde de olduğunu söyleyebilir. Bu hal, genellikle 8-9 yaş civarında azalır.

Fantaziyi herçekten ayırdetmekte zorlanması - 8 yaş altındaki daha küçük çocuklar, bir şeyi çok isterlerse olabileceğine inanırlar. "Babam aslanları görmek için beni Afrika’ya götürüyor." gibi.

Anne-babayı memnun etmek için - "Ödevimi yaptım." ya da "Yüzümü yıkadım." gibi. 7 yaşın üzerindeki çocuk sizin bunu kontrol edeceğini bilir ama sizi mutlu etmek istiyordur. Sizi mutlu etmek, çocuğa, yalan söylerken yakalanmaktan daha önemli gibi gelebilir.

Sevginizden şüphe ettiği ve onaylananın nedenlere bağlı olduğunu düşündüğü için - "Matematikten sınıfın en yüksek notunu ben aldım." ya da "Okulun futbol takımına girdim" gibi şeyler söyleyebilir. Ona göre sizin tarafınızdan onaylanmak, gerçekleri söylemekten çok daha önemlidir.

Cezadan kaçmak için - Çocuğunuzu ne kadar sert cezalandırırsanız, o da bundan kaçmak için o kadar daha çok uğraşacaktır. Çocuğunuz, hata yapsa da sizin onu hala seveceğinizi anlamalıdır. Dürüstlüğün en iyi yol olduğunu öğrenmelidir.

Problemlerle nasıl başa çıkacaksınız?

’Arzularına’ cevap verin - Çocuğunuz bir arzusunu dile getirdiğinde, bunu tanımayı öğrenin. Mesela egzotik bir adaya gitmek istediğini söylediğinde, ona "Belki bir gün" diye cevap verebilirsiniz.

Açık ve net olun - Çocuğunuzun yalan söylemesini istemediğinizi özellikle belirtin ve doğrular bazen tatsız olsa da, her zaman dürüstlüğü tercih ettiğinizi belirtin.

Sevginizi gösterin - Çocuğunuz okulda, katıldığı kurslarda ya da hobilerinde ne kadar başarılı ya da başarısız olursa olsun, onu hep çok seveceğinizi açık bir şekilde anlamasını sağlayın.
Tepkilerinizin çok sert olmadığından emin olun - Ceza korkusu, çocuğu kronik bir yalancıya dönüştürebilir. Ona bağırmayacağınıza ve vurmayacağınıza dair güvenini kazanmalısınız.
Onaylamadığınızı gösterin - Hırsızlık konusunda ne kadar ciddi olduğunuzu anlamasını sağlayın.
Her olayı onunla konuşun - Olayları onunla konuşun ve yanlış olan davranışlarının neden yanlış olduğunu ona açıklayın.

Sert cezalardan kaçının - Tepkilerinizin sakin olmasına, aşırı tepki vermemeye dikkat edin. Verdiğiniz cezalar çocuğunuzun yaşına uygun olmalıdır.

Doğruları öğrenin - Her zaman hikayeyi bir de çocuğuuzun ağzından dinleyin.
Birileri bir şeylerini kaybettiklerinde kendilerini ne denli kötü hissettiklerini çocuğunuza anlatın.
Yaptığının yanına kar kalmasına izin vermeyin - Onunla mutlaka konuşun, gerekiyorsa cezalandırın. Bir şey almışsa mutlaka elinden alın.

Çocuğunuza para hakkında bilgi verin - Eşyalarını katlaması, yıkması vs gibi işler karşılığında harçlık vermeyi düşünün. Bu paranın kazanıldığını anlamasına ve bunu takdir etmesine yardımcı olur. Eğer alması ihtimali varsa, ortada para bırakmayın.

Çocuğunuzun dikkatinizi çekmesi için daha iyi yollar bulmaya çalışın - Eğer kötü davranışların sebebi, sizin dikkatinizi çekmekse, o zaman ona daha çok ilgi gösterin.