Tatvan Genel Bilgi

Tatvan Genel Görünüm

Doğu Anadolu Bölgesi'nde Bitlis İli'ne bağlı bir ilçe olan Tatvan'ın, kuzey ve doğusunda Van Gölü, güneydoğusunda Gevaş, güneyinde Hizan ilçeleri ile batısında Bitlis ili, kuzeyinde de Ahlat ilçesi bulunmaktadır. Van Gölü'nün güneybatısındaki yüksek bir alanda yer alan Tatvan'ın büyük bölümü dağlıktır. İlçenin güney ve güneydoğu kesimlerini Güneydoğu Toroslarına bağlı dağlar, batı ve kuzeybatı kesimini de nemrut Dağı engebelendirmektedir. Ayrıca en yüksek yeri Alacabük Dağı olarak bilinen Pelli Dağı da güneydoğu sınırı yakınındadır. İlçe topraklarından çıkan Güzeldere başta olmak üzere küçük akarsular Van Gölü'ne dökülmektedir. Güney ve güneydoğudaki dağlardan kaynaklanan suların oluşturduğu dereler ilçe sınırları dışında Dicle Nehri'nin başlıca kollarından olan Botan Çayı'na katılır. Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü'nün güneybatı kesimi ile Nemrut Gölü'nün bir bölümü de ilçe sınırları içerisindedir.

İl merkezine 25 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.235 km2, denizden yüksekliği ise 1.720 metre olup, toplam nüfusu 80.460'dır.

Tatvan'dan Bir Görünüm

İlçenin ekonomisi ticaret, sanayi, tarım ve turizme dayalıdır. Ekime elverişli topraklarında şeker pancarı ve buğday yetiştirilir. Az miktarda sebze ve meyva da yetiştirilmektedir. İlçe topraklarında sünger taşı ve pelit içeren maden yatakları bulunmaktadır. İran ile 1970'te demiryolu bağlantısının sağlanması, Muş, Diyarbakır ve Siirt'ten geçen karayollarının ilçe sınırları içerisinde birleşmesi, Van Gölü kıyısındaki Tuğ İskelesi yöreyi taşımacılık yönünden önemli bir konuma getirmiştir.

Tatvan isminin nereden geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte Kanuni döneminde Zal Paşa tarafından şimdiki Çağlayan mahallesi mevkiinde bir kale yaptırdığı ve halkın buraya Taht-ı Van adını verdikleri söylenmektedir.

Tatvan'ın ilk kuruluş yeri Küçüksu Köyü'dür. Tarih boyunca yörede bir çok uygarlık birbirini izlemiştir. M.Ö 3000-2000 yıllarında Hurriler Van Gölü dolaylarında yaşamışlardır. Bölgede küçük krallıkların bulunduğu bilinmektedir. Bunlardan Mittani’lerin M.Ö XVIII.yüzyılda krallık kurarak geniş bir alanda hüküm sürdüklerini, M.Ö 1340-1200 yılları arasında bu bölgede yaşamış olan Asur’luların yazılı kaynaklarından öğreniyoruz. Perslerin hakim olduğu yöreye Büyük İskender doğu seferi sırasında MÖ.333'te hakim olmuştur. Büyük İskender'in ölümünden sonra kurulan küçük beylikler arasında Tatvan sık sık el değiştirmiştir. 727 yılında Sasaniler yöreye egemen olmuş, Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasından sonra Doğu Romalılar (Biznaslılar) bölgeye hakim olmuşlardır. Tatvan bu dönemde sık sık Arap akınlarına uğramıştır. Arap orduları kumandanı İyaz Bin Ganm (630-640) bölgeye sefer düzenleyerek Tatvan civarlarına ulaşmıştır. Bunu İyaz Bin Ganm'ın 642 yılında ikinci kez seferi izlemiştir. Emevilerin yeterince hakim olamadığı yöreye Abbasi döneminde baskılar artmıştır. Malazgirt Savaşı'ndan sonra (1071) Selçuklular yöreye yerleşmeye çalışmış, Çağrı Bey 1018'de yöreyi kuşatmıştır. Eyyubiler 1207 yılında burada egemenlik kurmuşsa da, 1229 yılında Ahlat ile birlikte Tatvan’da Harzemşahlar’ın eline geçmiştir. Bu durum da Selçukluları ve Harzemşahları karşı karşıya getirmiştir. Anadolu Selçukluları buraları geri alımasından sonra (1232), Moğollar 1243 'te Selçukluları yenerek bölgeyi ele geçirmişlerdir. Bu dönemden sonra Ak koyunlular, Kara koyunlular, İlhanlılar ve diğer beylikler arasında Tatvan sık sık el değiştirmiştir.

El Aman (Rahva) Kervansarayı

Kanuni Sultan Süleyman'ın döneminde 1533’de İran’a büyük bir sefer düzenlenmiş, Bitlis Beyliği’nin başında bulunan Şeref Han İran’a sığınmıştır. Osmanlının gönderdiği ulema Paşa Bitlis’i ele geçirmeye çalışırken Safaviler ile savaşmak zorunda kalmıştır. Bunun üzerine İstanbul’dan çıkan büyük ordu Bitlis,Tatvan, Ahlat, Adilcevaz ve Van’ı hiç zorlanmadan ele geçirmiştir. Osmanlı ordusunun 1548’de Tebriz’i almasından sonra, Safavilerin saldırıları yöreyi yağmalamaları tatvan'a büyük zarar verimiştir. Kanuni Sultan Süleyman, Tatvan'a üç sefer daha düzenleyerek Safavilerin bölgedeki etkinliklerine son vermiştir.

Tatvan yörenin geçiş noktası olması nedeniyle her dönemde sık sık el değiştirmiş ve istilalara uğramıştır. tatvan yöresi 1916'da kısa bir süre Rus işgalinde kalmış, 1918'de nahiye olmuş ve Cumhuriyetin ilk yıllarında, 1936'da ilçe merkezi olarak bugünkü yerine taşınmıştır.

İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Kalender Baba Kümbeti, Başhan
Hüsrev Paşa Hanı, El Aman Kervansarayı (Rahva Kervansarayı), Tatvan Kalesi bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu