Yelmaniye Camisi

Tunceli ili Çemişgezek ilçesi Medrese Mahallesi’nde bulunan Yelmaniye Camisi kitabesinden öğrenildiğine göre, Timur devrinde Taceddin Yalman tarafından yaptırılmıştır. Ancak kitabenin tarih kısmı okunamamıştır. Bununla birlikte, caminin 800–809 (1397–1406) yıllarında yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra caminin duvarındaki kitabe de zamanla bozulduğundan okunamamıştır. Bu nedenle mimarı hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.

Caminin giriş kapısı üzerindeki kısmen okunabilen kitabesi:

“Emere bi-imaret……. El-mübâreke el-Melik el-Adil Taceddin Yalman ibn-i Keykubât ibni Halid el-Kürdi fi eyyâmi Timur Han……hallet Allahu devlete-himâ
…….. Muharrem el-harâm fi sene…… ve semâne-mie.”

Yelmaniye Camisi halk arasında Eski Cami olarak da tanınmıştır. Değişik dönemlerde yapılan onarımlar ve yapılan eklerle orijinalliğinden kısmen uzaklaşmıştır. Ancak yapının güneyindeki bazı temel kalıntıları caminin bir külliye olarak yapıldığına işaret etmektedir.

Eğimli bir arazide kesme taştan yapılan caminin giriş kısmı iyi bir durumda günümüze gelebilmiştir. Ancak günümüze gelen kalıntılar yapının tam olarak orijinal planını ortaya koymaktan uzaktır. Cami mimari ve süsleme yönünden de üzerinde durulması gereken bir eserdir. Selçuklu ve Beylikler devrinde yapılmış bazı camilerle de benzerlikleri bulunmaktadır.

Anıtsal giriş kapısından sonra arazi konumuna uyulduğundan ötürü birkaç basamakla ana mekâna çıkılmaktadır. Girişin iki yanında duvara dayalı sekizgen birer sütun bulunmaktadır. Bu sütunların gövdeleri ve kapının çevresi taş oymalarla bezenmiştir. Buradaki sütunlar taşıyıcı özelliğinden çok cepheye hareket sağlamayı amaçlamaktadır. Kalıntılar yapının haçvari bir planı olduğunu ortaya koymaktadır. Ortada bir kubbe dört yanında da bunu destekleyen tonozlar ve güneyde de mihrap yer almaktadır. Mihrap taştan olup, geometrik geçmeler, çini üzerine yazılmış yazıların yanı sıra XIV. yüzyılda uygulanan motifler burada da tekrarlanmıştır. Mihrabın sağında minber bulunmaktadır. 

Giriş kısmında yukarıya çıkan bir merdiven ve girişin solundaki bir oda dikkati çekmektedir.

Kenthaber Kültür Kurulu