Çarpanak (Ktuc Manastır) Kilisesi
Van ili Merkez ilçesi Dibekdüzü Köyü’nde, Çarpanak Adası kara ile bağlantılı iken göl sularının yükselmesi ile bağımsız bir ada konumuna gelmiştir. Bu adada bulunan Ktuc, Dörtlü Koruyucu adına yapılan bu manastır IX. Yüzyıla tarihlendirilmektedir. Manastır XV. yüzyıla kadar dini hizmet vermiştir. Manastırdaki kilisenin kitabesinden öğrenildiğine göre; usta Etienne Falak ve keşiş mimar Gregoire tarafından 1462 yılında yeni baştan yapılmıştır. Bu kitabelerde kilisenin St.Jean anısına yapıldığı da yazılıdır. Kilise 1712–1720 yıllarında mimar Koçbar tarafından yenilenmiştir.
XIX. yüzyılda Rus işgali ve Ermeni olayları nedeniyle kilise Osmanlı karşıtı hareketin merkezi olmuştur. Bundan sonra 1918 yılına kadar kullanılmıştır.
Günümüze kilise ile ona bitişik olan şapel sağlam bir durumda gelebilmiştir. Onun dışındaki manastıra ait yapılar yıkılmıştır.
Kilise kesme taştan yapılmış olup, dikdörtgen bir alanda açık Yunan haçı plan düzenindedir. Naosun ortası iki ayak ve doğudan apsis duvarlarına bağlantı sağlayan kemerlerin taşıdığı iki kubbe ile örtülmüştür. Naostaki kubbe dıştan yüksek kasnaklı, konik bir külah ile örtülüdür. Diğer kubbe girişte yer alıp içten kaburga ve tonozlu bir yapıya sahiptir. Kilisenin apsisi oldukça derin ve beş köşeli olup, iki yanında diakonikon ve protesis hücreleri bulunmaktadır.
Kilisenin batısındaki jamatun dokuz bölümlü olup, üzeri dokuz ayrı tonozla örtülmüştür. Giriş kapısının üzeri çan kulesi olarak düşünülmüştür. Bu bölüm iki renkli düzgün kesme taşlardan örülmüş ve cepheye hareketli bir görünüm kazandırmıştır. İç mekândaki fresklerin büyük bir kısmı dökülmüştür. Doğu cephesi ile kubbe kasnağında çok sayıda Ermenice yazılı kitabeler bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
