Flamingoların cenneti: Acıgöl

ACIGÖL HAKKINDA GENEL BİLGİLER


ACIGÖL (Acıtuz Gölü, Tuz Gölü, Başmakçı Gölü, Çardak Gölü)
ÖKA No: 25
İller: Afyon, Denizli
İlçeler: Dazkırı, Başmakçı, Çardak 
Yüzölçümü: 21.000 ha
Koordinatlar: 37º49'K 29º48'D
Rakım: 836 m
Koruma: kısmen
Başlıca Özellikleri: tuz gölü, step

Kuş Türleri: Hem sulakalanda , hem de çevresindeki dağlarda üreyen angıt, yıl boyunca büyük sayıda görülür. 1993'te Acıgöl' de yaklaşık 150 yuvadan oluşan bir flamingo kolonisi belirlenmiştir. Bu kayıt Acıgöl'ü Türkiye' de flamingonun ürediği beş alandan biri durumuna getirmişse de, üremenin her yıl gerçekleşmediği sanılmaktadır. Alan aynı zamanda üreyen kılıçgaga, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuşu ve gülen sumru popülasyonlarıyla da önemli kuş alanları statüsü kazanır.

ACIGÖLÜN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Sığ bir tektonik göl olan ve maksimum 16.500 ha alan kaplayan Acıgöl, daha güneydeki Burdur Gölü'nden (ÖKA No:30) aradaki Söğüt Dağları ile ayrılır. Kuzeyde ise Maymun Dağı yer alır.

Göl, dağlardan gelen akımlarla, kaynak sularıyla ve doğudan Başmakçı tarafından gelen Kocaçay'ın sularıyla beslenir, gideğeni yoktur. Kaynakların bulunduğu yerde tatlısu bitki örtüsü gelişmiştir.

Yaz aylarında göl büyük ölçüde kurumaktadır. Çevre dağ yamaçlarında bitki örtüsü seyrektir, yer yer çalılıklar görülür. Ancak daha yükseklerde ornamlar vardır.

Ayrıca geniş bir sahada ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır. Güneybatıdaki ovanın büyük bir bölümü tuzcul step karekterindeyken, kuzeydoğuda Başmakçı tarafındaki ova daha iyi topraklara sahiptir ve burada yoğun tarım yapılmaktadır.

Gölün çevresinde, özellikle doğu ve kuzeydoğu kıyılarında hayvan otlatılmaktadır. Sadece Gemiç yakınlarında küçük bir sulama projesi vardır, bunun dışındaki yerlerde çiftçiler artezyen sularıyla küçük çaplı sulama yapmaktadırlar. Yüksek sodyum sülfat konsantrasyonuyla Acıgöl, Tuz Gölü'nden sonra (ÖKA No: 72) ülkenin en tuzlu ikinci gölüdür. Gölün batı ve kuzeyinde toplam 450 ha'lık bir alan kaplayan ve 50'li yıllardan buyana sodyum sülfat üretimi yapan Alkim, Sodaş ve Otuzbir Kimya adlı işletmeler bulunur. Çardak (Denizli) Havaalanı ÖKA'nın batısında yer alır. Askeri amaçlı olarak inşa edilen bu alan sivil amaçlı da kullanılabilmektedir. Acıgöl'ün 10 km güneybatısında yer alan ve Kurugöl (450 ha, kurutulmuş) ile Beylerli Gölü (maks. 400 ha) gibi küçük göllerden oluşan Çaltı Gölü de ÖKA sınırları içerisine girmektedir. Beylerli Gölü sazlıklarla kaplı, çeşitli kaynaklar ve Değirmen Deresi'yle beslenen bir tatlısu gölüdür. Bugün büyük ölçüde kurumuş durumdadır. Deniz seviyesinden 850 m yüksekte olan Çaltı Gö
lü, eskiden sularının aktığı Acıgöl'e bir tahliye kanalı ile bağlanmıştır. Bu gölde bölge insanı sazcılık yapmaktadır.


ACIGÖLDEKİ KUŞLAR

Hem sulakalanda, hem de çevresindeki dağlarda üreyen angıt, yıl boyu büyük sayılarda görülür. 1993'te Acıgöl'de yaklaşık 150 yuvadan oluşan bir flamingo kolonisi belirlenmiştir. Bu kayıt Acıgöl'ü Türkiye'de flamingonun ürediği beş alandan biri durumuna getirmişse de üremenin her yıl gerçekleşmediği sanılmaktadır.

Alan aynı zamanda üreyen kılıçgaga, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuşu ve gülen sumru popülasyonlarıyla ÖKA statüsü kazanır. Acıgöl çevresinde yakın bir zamana kadar büyük bir toy popülasyonu bulunmaktaydı. Gölün kuzeydoğusundaki bir alana "Toygüden" adı verilmiş olması rastlantısal değildir.

Ancak son yıllarda birkaç birey kaydedilmiştir, geriye sadece küçük bir popülasyonun kaldığı tahmin edilmektedir. Yaşam ortamlarının tahribi dışında, sürekli avlanmaları türün hızla yok olmasına neden olmuştur. Ek bilgi: Büyük olasılıkla düşük su seviyesine bağlı olarak, bölgede görülen kuş sayısında son yıllarda büyük düşüş olmuştur. Çaltı Gölü son on yıldır kuru olmasına karşın, 1969 kışında sayıları 1134.102 sukuşuyla önemi ortaya konmuştur. Acıgöl'ün kuzeyinde, tuzlaların yakınında 50 yuvalık bir incegagalı martı kolonisinin yanısıra, küçük sayılarda sumru ve küçük sumru kuluçkaya yatar. Birkaç çift turna halen göl çevresinde kuluçkaya yatarken, çevredeki dağlarda akbabaların ürediği sanılmaktadır.

ACIGÖLÜ KORUMA İLE İLGİLİ SORUNLAR

Çaltı Gölü 1981'de Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiştir (1100 ha).

Aynı yıl Çaltı Gölü ve Acıgöl arasında tahliye kanalı yapılmış, Değirmen Deresi üzerine bir baraj inşa edilmiştir.
Bunun sonucunda Kurugöl tamamıyla kurumuştur. Beylerli Gölü'de o dönemde küçülerek son on yıl içinde tamamıyla kurumuştur.

Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, gölün güneybatısında 625 ha tarım alanı sulamak üzere Gemiç kaynaklarından 600 lt/sn su pompalamaktadır.

Bugünkü DSİ planları, Acıgöl ve Çaltı Gölü arasında kalan 13.260 ha alanın kurutulmasını, dolayısıyla bölgedeki en baskir el değmemiş tuzcul steplerin yok edilmesini öngörmektedir.

Kaynaklardan, Değirmen Barajı'ndan ve Gemiç Pompasından alınacak sularla bu alanın 3500 ha'ı sulanacak ve tarımdan dönen tüm sular Acıgöl'e verilecektir.

Bu proje için herhangi bir çevre etki değerlendirilmesi yapılmamıştır. Tuzlalardan etraf tarım arazilerine yayılan tuzun, ürünlere zarar verdiği ve insanlarda solunum yolu rahatsızlıklarına yol açtığı öne sürülmüştür.

Bölge köylüleri şirketler aleyhine dava açmış ve bir davada Alkim şirketi tazminat ödemek zorunda kalmıştır.
1996 yılında havaalanının batısındaki araziye Çardak Organize Sanayi Bölgesi'nin temelleri atılmıştır. Planlanan 90'a yakın fabrikanın (tekstil ağırlıklı) yer altı suyu kullanması öngörülmektedir.

Bu projenin olası çevresel etkileri üzerine herhangi bir araştırma yapılmamıştır. Özellikle gölde oluşabilecek kirlilik ve yer altı sularının azalması gibi konuların incelenmesi önem taşımaktadır.