Dididm genel Bilgi

Didim Altınkum'dan bir görünüm

Ege Bölgesi’nde Aydın İline bağlı bir ilçe olan Didim, doğusunda Muğla ili, güneyde ve batısında da Ege Denizi ile çevrilidir. Didim, Apollon Tapınağı ile ünlüdür.İl merkezine uzaklığı 123 km.dir. Yüzölçümü 360 km2 olup, 2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre toplam nüfusu 37.395 kişidir.

İlçe ekonomisi tarıma ve turizme dayalıdır.Tarla ürünlerinden buğday ve pamuk birinci sırayı almaktadır.Hayvancılık tüketim ihtiyacını karşılayacak kadar olup, özellikle küçükbaş hayvan yetiştiriciliği önde gelmektedir.

Eski ismi Didymaion olan Didim, Miletus’a bağlı bir kâhinin ikamet yeri ve mabet olarak bilinir. Son kazılardan Didyma’nın sadece bir kâhinin ikametgâhı değil, aynı zamanda yoğun bir yerleşim yeri olduğu da anlaşılmıştır. Antik Tarihçilerden Thoukydides ve Pausanios’tan öğrenildiğine göre Sicilya’nın kuzeyindeki Lipari takım adalarından iki tanesi de bu isimle anılmıştır. Bunun yanı sıra Yunanistan’ın Thessalia bölgesinde de Strabon tanrılar anası Dinayme’nin tapınağından söz eder. XIX.Yüzyılda Sir Charles Newton "iki dev sütun ile üzerindeki architrav parçası ve tamamlanmamış üçüncü bir sütun, Apollon Tapınağı’ndan tek ayakta kalandır. Anıtsal kalıntılar düştükleri yerde parçalanmış buzullar gibi üst üste yığılmış duruyorlar" diyerek o zamanki tapınağın durumunu açıklamıştır.

Didyma Apollon Tapınağı

Didyma Apollon Tapınağı’nın bulunduğu yöre hiç bir zaman bir kent niteliği taşımamış, Claros gibi bir kehânet merkezi olmaktan öteye gidememiştir Anadolu’nun bir çok yerindeki Artemis, Aphrodite, hekate Tapınakları Apollon veya Zeus’un isimleriyle tanınmıştır. Bu nedenle Didyma Apollon Tapınağı’nın da anatanrıça yerine Apollon ismiyle tanınmıştır. Didyma Apollon Tapınağı’nın bulunduğu yerde, İon göçünde ve Miletos’un kuruluşundan kalan arkaik bir tapınak vardı. Büyük bir olasılıkla Apollon’a ithaf edilen bu tapınak, bir çok hükümdar, özellikle Lidya kralı Kroisos da ziyaret etmiştir. Pausanias kehanetin İon göçünden de önce bu yörede var olduğunu ileri sürmüştür.. Didyma’da ele geçen yazıtlar da M.Ö.600 yıllarında burada yapılmış bazı öğütleri içermektedir.

Didyma Antik Kentinden bir eser

M.Ö.V.Yüzyılda Perslarin Anadolu’ya yaptıkları akınlarda arkaik devirde yapılmış olan ilk Apollon Tapınağı Kral Darius tarafından M.Ö.494’de yıkılmış, içerideki bronz Apollon heykeli de Ekbatana’ya götürülmüştür. Herodot, M.Ö.494’te İonia ayaklanması başarısızlıkla sonuçlanıp Miletos düşünce Dareios’un hem tapınağı hem de kehanet yerini yağmalayıp yaktığını belirtmiştir. Strabon ile Pausanias ise aynı eylemin Kserkes’in M.Ö.479’da Plataia yenilgisinden sonra Yunanistan’a dönerken yaptıklarını öne sürmüştür. Bu olaylardan sonra Brankhidler tanrılara karşı sadakatsiz tutumlarından dolayı suçlanmışlar, tanrılara sunulmuş hazineleri Pers kralına teslim etmişler ve sonra da pers ülkesine kaçmışlardır. Pers kralı onları Sogdiana yakınlarına yerleştirmiştir. Aradan geçen 150 yıl sonra İskender buraya geldiği zaman ordusundaki Miletosluların isteği ile Brakhidlerin yerleştiği köyleri yerle bir etmiştir. İskender, Pers İmparatorluğu’nun başkenti Ekbatana’da Kserkses’in Didyma’dan almış olduğu Apollon’un heykelini de geri vermiştir. Bundan sonra tapınak yaklaşık 160 yıl kadar harap durumda kalmış, İskender’in Pers zaferinden sonra Helenistik devirde (M.Ö.300 - M.S.30) yapılmıştır. Bundan sonra Didyma kutsal alanı kısa zamanda zenginleşmiş ve eski canlılığına kavuşmuştur. M.Ö.278’de Galat saldırılarından çok etkilenerek zarar görmüş, Romalılar ise Didyma’ya ilgi göstermiş, M.S.100’de İmparator Traianus Miletos’tan Didyma kutsal alanına giden 17.70 km. uzunluğundaki yolun yapımına katkıda bulunmuştur. M.S.III.Yüzyılda geçtikleri her yeri yağmalayan Gotlar Anadolu’nun batı kıyılarında da ilerlemeye başlayınca Didyma Apollon Tapınağı korunma amacıyla kaleye dönüştürülmüştür. Hıristiyanlık döneminde de burası canlılığını korumuş, tapınağın yanına bir de kilise yapılmıştır.

Didyma Apollon Tapınağı Kutsal Alanı

Persler, Romalılar ve Bizanslılardan sonra 1071 Malazgirt savaşından sonra Anadolu’nun kapılarının Türklere açılmasından sonra ilk olarak Karia olarak anılan bu bölge Türklerin eline geçmiştir. 1261 yılından sonra Karia’da Menteşeoğulları Beyliği kurulmuş, Didim ve çevresi bu Beyliğin egemenliği altına girmiştir.

Daha önce, Söke ilçesine bağlı iken, 1990 yılında Yenihisar adı ilçe konumuna getirilmiştir. İlçenin ismi daha sonra Didim olarak değiştirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen eserlerin başında; Didyma Apollon Tapınağı kalıntıları gelmektedir.

Kenthaber Kültür Kurulu