Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi

Muğla ili Bodrum ilçesi, Bodrum Kalesi içerisinde kurulmuştur. Müzenin kurulduğu Bodrum Kalesi, iki koyun ortasında, kayalık bir yarımada üzerinde1402-1513 tarihleri arasında Saint.Jean Şövalyeleri tarafından yapılmıştır.

Bodrum Kalesi dört ayrı dönemde yapılmıştır. Kalenin ilk döneminde (1046-1421), bugün Cam Salonu olan Fransız Kulesi’nin altı bölümü, Liman Kalesi, Yılanlı Kule ve doğu duvarları yapılmıştır. Orta dönemde (1421-1480) İtalyan Kulesi, Alman Kulesi ve İngiliz Kulesi bunlara eklenmiştir. Daha sonra da sur önü siper duvarları yapılmıştır. Bu dönemde kalenin birinci kapısı, kuzey hendeği, İtalyan ve Fransız Kuleleri arasındaki askeri yapılarla kale daha da genişletilmiştir. Rodos’un fethinden sonra 1523’te şövalyelerle yapılan anlaşma uyarınca kale savaşsız Osmanlılara verilmiştir. Osmanlı döneminde kale bir süre üs olarak kullanılmış, 1895’te hapishaneye dönüştürülmüştür. I.Dünya savaşı sırasında buradaki mahkûmlar Anadolu’nun içerisine taşınmış ve kale kendi yazgısına bırakılmıştır. Mondros mütarekesinin imzalanmasından sonra İtalyan’lar Bodruma asker çıkarmış ve kaleyi karargâh olarak kullanmışlardır. Cumhuriyetin ilk yıllarında da kale uzun süre boş kalmıştır.

Bodrum Müzesi’nin kuruluşuna 1953 yılında süngercilerin rastlantı sonucu buldukları bronz Demeter heykeli ve amphoralar neden olmuştur. Bu buluntular üzerine bu bölge araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Bundan sonra Amerikalı gazeteci ve fotoğrafçı Peter Throckmorton ile Türk fotoğrafçısı Mustafa Kapkın ve İzmir Müzesi Müdürü Hakkı Gültekin Bodrum çevresindeki sualtı batıklarını tespit etmek ve fotoğraflamak için burada çalışmalara başlamışlardır. Bu çalışmalar sonucunda ele geçen buluntular Bodrum Kalesi’ndeki bir depoda koruma altına alınmış ve böylece Bodrum Müzesi’nin temelleri atılmıştır. Bunun ardından Pennsylvania Üniversitesi adına George F.Bass tarafından 1960 yılında başlatılan sualtı kazı ve araştırmaları, Finike Burnu Gelidonya batığının ve diğer batıkların bulunması sonucunda Bodrum Kalesi’ndeki depo zenginleşmiştir. Çevredeki arkeolojik eserlerin ortaya çıkışı da Bodrum’da bir müzeye gereksinim olduğunu ortaya koymuştur.

Bodrum İlköğretim Müdürü Osman Nuri Bilgin bu depoda çalışmış ve onun çabası ile bir bekçinin yanı sıra 8 Ocak 1962 yılında Haluk Elbe Müze Memurluğuna atanmıştır. Bundan sonra Bodrum Kalesi’ndeki yapılar kısmen restore edilmiş ve kale müzeye dönüştürüldükten sonra müdürlük haline getirilmiş, Haluk Elbe de 31 Temmuz 1964’te Müze Müdür olarak atanmıştır. Müzenin düzenlemesi ve teşhiri tamamlandıktan sonra 6 Kasım 1964’te Bodrum Müzesi törenle ziyarete açılmıştır.

Bodrum Müzesi’nde MÖ.15 ve daha sonraki yıllara tarihlenen amphoralardan oluşmuş bir bölüm bulunmaktadır. İki kulplu sivri dipli testiler olan amphoralar ilk kez Erken Tunç Çağında M.Ö 3000’de Troia’da ortaya çıkmıştır. Amphoralar antik devir ticaretinde şarap, zeytinyağı, kuru gıda maddelerinin taşınmasında ve depolanmasında kullanılmıştır. Akdeniz’de Bodrum, Knidos, İstanköy, Rodos, Sakız ve Taşöz’de form olarak değişikliğe uğramasına rağmen çeşitli amphoralar yapılmıştır.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesinde, avluda bir sundurma altındaki galeride teşhir edilen amphoralar ticari amphoralardır.

Müzenin cam salonunda MÖ.XIV.yüzyıldan MS.XI.yüzyıla kadar uzanan dönemi içeren çeşitli cam örnekleri bulunmaktadır. Bunların arasında Müsgebi kazılarında bulunan Miken cam boncuk dizileri, Kaş Uluburun batığından çıkarılan cam külçeler ve Serçe Limanı su altı kazısından (1977-1979) çıkarılan cam batığın eşyaları sergilenmektedir. Bu arada cam batığının MS.XI.yüzyıldan günümüze kadar ulaşan ahşap kaplamaları aslına uygun biçimde restore edilerek sergilenmiştir. Bu batığın asıl yükünü oluşturan camlar o dönemin en önemli eserleri arasındadır.

Müzenin Tunç Çağı Batıkları salonu üç ayrı bölümden oluşmaktadır. Salonun girişinde M.Ö XII. Yüzyıla tarihlendirilen Gelidonya Burnu Batığı ile M.Ö XVI. yüzyıl Şeytan Deresi Batığı eserleri sergilenmektedir. Dünyanın ilk bilimsel sualtı kazısıhndan çıkarılan eserler burada sergilenmektedir. George F.Bass tarafından 1960 yılında kazısı yapılan bu gemi bir Suriye tüccar gemisidir ve Kaş Uluburun eserleri sergilenmektedir. Bunların arasında Kaş Uluburun batığının kesiti ve sualtındaki görünümü de o dönemin en orijinal örneğinin günümüze yansımasıdır.

MÖ.IV.yüzyıldan kalan soylu bir kadına ait mezar buluntuları, ayrı bir bölüm olarak müze müdürü Oğuz Alpözen tarafından düzenlenerek16 Mayıs 1993’de ziyarete açılmıştır.

Bodrum’un girişinde 1989 yılında bir temel kazısı sırasında bir mezar odası bulunmuş ve mezarın kazısını Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi uzmanları yapmıştır. Günümüze kadar soyulmadan gelen bir lahit ortaya çıkarılmıştır. Mezar odasında sırlı yonca ağızlı bir kap (oinokhone), üç kadeh, şarap sürahisi ve son derece iyi bir durumda iskelet ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca altın taç, iki altın kolye, altın elbise süsleri, üç yüzük ile iki bilezik de burada bulunmuştur. Paleoantropologların kemik üzerinde yaptığı inceleme sonunda iskeletin birden fazla doğum yapan ve 40 yaşlarında ölen bir kadına ait olduğu anlaşılmıştır. Buluntular M.Ö 360-325 yıllarına tarihlendirilmiştir. Karyalı Prenses olarak isimlendirilen bu soylu kişinin Hekatomnos sülalesinden olduğu sanılmaktadır. Karyalı Prensesin yüzünün yeniden yapımı İngiltere’de Manchester Üniversitesi, Tıp Fakültesi-Tıpta Sanat Bölümünde gerçekleştirilmiştir.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nde Karya Satrabı Mausolos’un M.Ö. 395’de Milas Labranda’da yaptırdığı şölen evinin (Andron) bir benzeri kalede yapılmış ve “Karyalı Prenses” olarak mezardan çıkarılan buluntular ile birlikte Prensesin etlendirilmiş yüzü ile mankeni birebir ölçülerde sergilenmiştir.

Anadolu’da kullanılan para sistemleri, ağırlıklar, Karia Bölgesi şehir devletlerinin ve Hekatomnos sülalesinin sikkeleri, sikke ve takılar bölümünde sergilenmektedir.

Bodrum Kalesi’nde 1513-1522 tarihleri arasında zindan olarak kullanılmış olan kulede işkence aletlerinin yanı sıra dönemin zindanı mankenlerle yaşatılmıştır. Yılanlı Kule ile Alman Kulesi arasından aşağıya doğru bakıldığında görülen iç hendekte, kalın sur duvarları altında iki kule daha bulunmaktadır. Bunlar Gatineau ve Caretto Kuleleridir. Bu kulelerden Caretto Kulesi, Mağnus Mağister Fabrico Del Caretto (1513-1521) adına yapılmıştır. Gatineau Kulesini de kale komutanlarından Jacques Gatineau 1512-1514 yıllarında yaptırmıştır.

Jacques Gatineau Kulesinin top mazgalları kapatılmış, hava bacaları tıkanmış ve 1513-1522 yıllarında zindan olarak kullanılmıştır. Osmanlı döneminde bu odanın önüne kalın bir duvar örülmüştür. Kulenin dış kapısı üzerinde, yukarıda sözü edilen kişilere ait üç arma bulunmaktadır.

Bodrum Kalesi zindanlarında bazı Türk büyükleri de tutuklu kalmıştır. Bunların başında Barbaros Hayrettin Paşa’nın ağabeyi Oruç Reis de bulunmaktadır.

Bodrum Kalesi’nin bu bölümü müze müdürü Oğuz Alpözen’in isteği doğrultusunda Kültür Bakanlığı ve Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İzmir Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü’nün katları ile gerçekleşmiş,dönemin Kültür Bakanı Fikri Sağlar tarafından 1993’de ziyarete açılmıştır.

Bodrum Kalesi’nin güneybatı köşesindeki kule, I.Dünya Savaşı sırasında Fransız Kruvazörü Dublex’e karşı Bodrum’u korumakla görevlendirilen Yzb.İbrahim Nezihi’nin anısına düzenlenmiş ve yüzbaşının Büyük Taarruz sırasında şehit düşüşünün 77.yıldönümünde “Komutan Kulesi” olarak ziyarete açılmıştır. Buradaki düzenleme Komutan İbrahim Nezihi Bey’in yanı sıra onunla birlikte kaleyi savunan Yzb.Rifat (Önal) Bey ve Kaymakam Faik (Üstün) Bey anısına yapılmıştır.

Yzb. İbrahim Nezihi Bey’in kızı Neriman Ata babasının kişisel eşyalarını ve mektubunu Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ne armağan etmiş ve müze müdürü Oğuz Alpözen buradan yola çıkarak onun dönemini araştırmış ve ortaya ilginç bir yaşam öyküsünün yanı sıra müzenin anlamlı bir bölümü ortaya çıkmıştır. Komutan Kulesinin üst katı komutan odası, alt katı yatakhane olarak düzenlenmiştir. Mankenlerle de o günkü yaşantıyı gözler önüne sermiştir.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ne bağlı olarak hizmet veren Mauseleion Anıt Müzesi’nde mezar anıtının bulunduğu alandan çıkarılan orijinal kabartmaların yanı sıra burada yapılan kazılarda çıkarılan ve onarılan parçalar sergilenmektedir.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi 33.5 dönüm genişliğindeki bir alanda kurulmuştur. Avrupa’da Yılın Müzesi Yarışmasında “Özel Övgü” ödülünü 1995 yılında almış, Türkiye’de çağdaş müzecilik anlayışını en iyi sergileyen müzelerin başında geldiği gibi Bodrum’un turizm yönünden gelişmesinde de büyük payı olmuştur.



Bodrum Kalesi
Tel:   (0252) 316 25 16
          (0252) 316 10 95
          (0252) 316 10 95
Faks:(0252) 313 76 46

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.mugla-turizm.gov.tr, www.kultur.gov.tr ve www.bodrumpages.com adreslerinden alınmıştır.