Hasankeyf Genel Bilgi

Hasankeyf'ten Bir Görünüm

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Batman İline bağlı, Dicle Nehrinin doğu kıyısında yer almaktadır. Güneyinde Güneydoğu Midyat Dağları, kuzeyinde ise Petrol Mahzeni Raman Dağları bulunmaktadır. Batman İl merkezine 37 km. uzaklıkta olup, denizden yüksekliği 520 m.dir. Dicle Nehri, bölgeye hayat veren bir akarsudur. Dicle Nehri tarihte önemli bir su yolu güzergahı içinde yer aldığından Hasankeyf’in Jeopolitik konumundan kaynaklanan önemi daha da artmıştır. Kuzeyinde uzanan Raman sıra dağları ile güneyinde yer alan sıra dağlar arasındaki vadi içerisinde akan Dicle nehri kenarında yer alan Hasankeyf'in Yüzölçümü 320 km2 olup, toplam nüfusu 10.250'dir.

İlçenin ekonomisi tarım, turizm ve hayvancılığa dayanmaktadır.Vadi içerisinde oluşan verimli tarım alanları sera işletmeciliği için oldukça elverişlidir. Tarıma elverişsiz alanlarda, meralarda hayvancılık yapılmakta, ayrıca Dicle nehrinde alabalık üretilmektedir. Hasankeyf’te yaygın olan dokumacılık sanatı da günümüzde yok olmak üzeredir.

Taş Köprü

Hasankeyf’in ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu bilinmemekle birlikte şehir ve etrafındaki mağaralar, burada çağlar öncesi yerleşim olduğuna işarettir. Hasankeyf, en eski yerleşim yerlerinden biri olan Mezapotamya bölgesinde yer almaktadır. Yekpare taştan meydana gelen kalesi nedeniyle”Kaya Kale” anlamına gelen “Hısn Keyfa” adını almıştır. Ancak başka isimler de kullanıldığı bilinmektedir. Hasankeyf, Türk-İslam tarihi ve medeniyeti açısından önemli bir yere sahiptir. Milattan önceki dönemlerde Hasankeyf’in ne gibi tarihi gelişmelere sahne olduğu, kimlerin burada hüküm sürdüğü herhangi bir kaynak olmadığından bilinmemektedir.Yalnız Mezapotamya bölgesine hakim olan kavimlerin en gözde yerlerinden biri Hasankeyf'tir.

Hasankeyf, Bizanslılarla Sasaniler arasında el değiştirmiş. Zaman zaman Bizanslıların zaman zaman da Sasaniler’in elinde kalmıştır. IV.Yüzyılın ortalarında Hasankeyf’e bir kale yapan Bizanslılar, Müslümanların burayı fethettiği VII. Yüzyıl başlarına kadar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Hasankeyf kalesinin kurulması, MS.IV.yüzyıl ortalarında, Diyarbakır çevresini ele geçiren Bizans İmparatoru Konstantinos, bölgeyi korumak amacıyla iki sınır kalesi inşa ettirmiştir. Bu iki kaleden birisi Hasankeyf kalesidir. Kalede bulunan mağaralar, buranın kalenin inşasından önce de yerleşme yeri olarak kullanıldığını göstermektedir. Hasankeyf MS. 639 yılında Emeviler tarafından ele geçirilmiştir. Bu tarihten sonra; Abbasiler, Hamdaniler. Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler ve Osmanlılar’ın egemenliği altında kalmıştır. Hasankeyf en parlak dönemini Artuklular döneminde yaşamıştır.

Sultan Süleyman Camisi

Malazgirt Savaşından (1071) sonra Selçukluların egemenliğine girmiştir. Selçuklu Sultanı Alparslan’ın komutanlarından Artuk oğlu Sökmen, 1101 yılında burada ilk urartu beyliğini kurmuştur. Tarihçiler bu devri Hısnı-Kayfa Artukluları olarak isimlendirmişlerdir. Hasankeyf önce Artukoğullarına, sonra onların “Amid'i (Diyarbakır) fethetmeleri üzerine her iki ülkeye 130 sene başkentlik etmiştir. Artukoğulları 1231-32 yılında yıkılana kadar şehri imar etmişlerdir. O dönemden günümüze gelebilen eserler arasında, Dicle köprüsü, büyük ve küçük saray, kale kapıları'dır. Artukluların burada para bastıkları ele geçen sikkelerden anlaşılmaktadır.

Eyyubi Hükümdarı el-Melik, el-Kamil 1232 yılında şehri ele geçirerek Artukoğulları hakimiyetine son vermiş, 30 yıl kadar hükümdar olmuştur. 1301 yılında Moğollar şehri zaptederek yağma ve tahrip etmişlerdir. Bundan sonra kent hiçbir zaman eski durumuna gelememiştir. 1516 yılında da Osmanlı topraklarına dahil olmuştur.

Büyük Saray Kalıntıları

1926 yılında Mardin İline bağlı Gercüş İlçesinin kurulmasıyla birlikte Hasankeyf bu İlçeye bağlı bir bucak merkezi iken, 18 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı Kanunla Batman’ın İl olmasıyla birlikte Hasankeyf İlçe durumuna getirilmiştir.

Hasankeyf'te günümüze gelebilen eserler; Ulu (Kale) Cami, El-Rızk Camisi
Sultan Süleyman Camisi, Koç Camisi, Kızlar Camisi, Küçük Mescit, Küçük Külliye, Anonim Külliye, Yamaç Külliyesi, Mevlana Camisi, İmam Abdullah Türbe ve Zaviyesi, Zeynel bey Türbesi, Hasankeyf Kalesi, Küçük Kale, Hasankeyf Dicle Köprüsü, Büyük Saray Küçük Saray 'dır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.batman.gov.tr adresinden alınmıştır.