Necmeddin Külliyesi
Mardin’in güneybatısında Mâaristan (Mesken) Mahallesi’nde bulunan bu külliye, Emünüddin Külliyesi’nin doğusundadır. Külliyenin yapım tarihini belirten bir kitabe günümüze ulaşamamıştır. Bununla beraber Necmeddin Ilgazi tarafından 1122’den önce yaptırıldığı ve Necmeddin Ilgazi’nin burada gömülü olduğu da ileri sürülmüştür.
Günümüze bu yapı topluluğundan birbirini kesen iki beşik tonozlu mekân ve onların uzantıları dışında iki beşik tonozlu mekân ve eklerinin izleri ile doğusundaki minare kaidesi gelebilmiştir. Külliyenin kalıntılarından kare planlı bir caminin temel izleri ortaya çıkarılmıştır. Caminin mihrabı nişli olup, üzerinin kubbeli olduğu sanılmaktadır.
Külliyenin kuzey yönünde yüksek ve sivri kemerli bir kapısı; doğusunda tonozlu mekân ve açıklıklar bulunmaktadır. Günümüze gelebilen duvarların ortalarında yüksek sivri kemerlerin izleri görülmektedir. Bu duvarlarda sivri ve dörtgen kesme taş pencereler sıralanmıştır. Minarenin kare kaidesinde ise burmalı sütunlar, istiridye kabuğu şeklinde küçük nişler görülmektedir. Minare yanındaki kalıntılardan güneye doğru tonozlu bir duvarın uzandığı ve burada da geniş bir eyvan ile oda kalıntıları dikkati çekmektedir.
Necmeddin Külliyesi’nden bunların dışında günümüze başka bir kalıntı gelemediği gibi yapı topluluğu ile ilgili kaynaklarda yeterli bir bilgiye rastlanmamıştır.
Kenthaber Kültür Kurulu
