Anneler Günü’nde kredi kartıyla en çok altın satılan üçüncü il olarak kayıtlara geçen Şanlıurfa’nın kuyumcularında aslında altın yok. Bu işyerleri ‘kredi kartçılık’ yapıyor, ‘paraya sıkışana yardım ediyor’

Şanlıurfa’da bazı kuyumcuların vitrinlerde ışıl ışıl parlayan altınlar yerine, boydan boya “kredi kartı geçerlidir” yazıları ve banka kartı logoları var.

İçeriye girdiğinizde de altın tezgâhıyla değil, bir çeşit ‘vezne’yle karşılaşıyorsunuz. Çalışanlar pos ve hesap makineleriyle sizi bekliyor. Siz ihtiyacınız olan parayı söylüyorsunuz, ‘kuyumcu’ faizi hesaplıyor, kredi kartınızdan faizli tutarı çekip parayı veriyor. Kuyumcu altın satmış gibi yapıyor, siz almış gibi yapıyorsunuz.
Aslında faizle para satılıyor. Bir esnaf durumu şöyle özetliyor: “Altını olmayan kuyumcu kredi kartçılık yapıyor, kredi kartçılığın altında da tefecilik.”

Resmi kayıtlarda “kuyumcu” halkın dilinde “faizci” olarak geçen bu işyerlerinin sayısı 20’yi buluyor. Özellikle son iki yılda Urfa’da bir sektör haline gelen ‘altınsız kuyumculuk’ işini yapan dükkanların çoğu, Şanlıurfa Vergi Dairesi’nin de bulunduğu Kadri Erdoğan Caddesi’nde. Yani vergi dairesi de duruma ‘nezaret’ ediyor. Toplam 270 kuyumcunun bulunduğu şehirde, en işlek caddelerden Atatürk Bulvarı üzerinde de bu işyerlerine rastlamak mümkün.

Bankalararası Kart Merkezi verilerine göre, Anneler Günü’nü kapsayan 10-12 Mayıs’ta kredi kartıyla yapılan kuyumculuk işlemlerinin yüzde 17’si Şanlıurfa’da gerçekleşmiş, kent, bu oranla İstanbul ve Ankara’nın ardından en yüksek harcama yapılan 3’üncü il olmuştu.

Müşteri çekme telaşı
Altınsız kuyumcular arasındaki faiz rekabeti, müşteri çekme telaşı camekânlardan okunabiliyor. Kimi ‘kuyumcular’, bir banka şubesi gibi “aylık faiz yüzde 1”, “nakit çekim yüzde 2.6” diye yazarak oranları vitrinlerinden duyuruyor.

Tabii faiz oranı kişiye ve meblağa göre değişiyor. Biz, belki tutar az olduğundan, 100 YTL için yüzde 3 faiz ödedik; Vergi Dairesi’nin tam karşısındaki kuyumculardan biri kredi kartımdan 103 YTL çekip bana 100 YTL verdi.

Şehirdeki özel sektör temsilcilerinden hiçbiri adını vererek konuşmuyor. Bu kişiler vergi memurlarının bu kuyumcularla ya başa çıkamadığını ya da işleri gevşek bıraktığını söylüyor.

Alınan bilgiye göre, altınsız kuyumcuların önemli bir bölümü aynı aşirete mensup, kredi kartıyla kuyumculuktan önce de klasik anlamda tefecilik yapıyorlarmış.

Sistem nasıl işliyor?
Bankadan kredi kartıyla nakit avans çektiğinde bankaya aylık ortalama yüzde 4.5 faiz ve yüzde 3.5 ücret ödeyecek olan vatandaş bunun yerine kuyumcuya gidip nakit aldığında yüzde 2.6 faiz ödüyor.

Örneğin, kredi kartı sahibi, kuyumcuda kredi kartından 1026 çektirip 1000 YTL alıyor. Kredi kartı ödeme tarihinde de bankaya 1026 YTL ödüyor. Aynı kişi eğer bankadan 1000 YTL nakit avans çekse bankaya 1080 YTL ödeyecekti. Karttan 1026 YTL çeken kuyumcu ise ertesi gün bankadan yüzde 1.8 komisyon kesintisiyle 1008 YTL alıyor. Bir günde 8 YTL kazanıyor. Kuyumcu parayı 1 ay sonra alırsa hiç komisyon ödemiyor, aylık yüzde 2.6 kâr ediyor.

Kuyumcular kredi kartından tek çekimin yanı sıra taksitli alışveriş yapılmış gibi aylık yüzde 1 faizle de çekim yapıyor. Bu oran yüzde 1.8’lik tüketici kredisi faizlerinin oldukça altında kalıyor.

Mersin bağlantısı
İşyerlerinin her kredi kartı işlemi için fatura kesmesi gerekiyor. Bankalar da pos makinesi verdiği üye işyerinin yaptığı ticari faaliyeti kontrol ediyor. Bu düzenlemelere karşı Şanlıurfa’daki altınsız kuyumcular pos makinesini başka işyerinin üzerine alıp kuyumcuda kullanıyor. Fişleri de diğer işyerinden satış yapmış gibi kesiyor. Şanlıurfa’daki bu işletmelerin bir kolunun da Mersin’de olduğu, Mersin’deki işyerleri üzerinden faturaların kesildiği de söyleniyor.

Faiz haram, altın helal
‘Faizcilik’ yapmayan kuyumcular, adlarının tefeciye çıkmasından şikâyetçi. “Adam zor duruma düşmüş, bir de sen mi vuracaksın? Faiz haramdır” diyorlar. Anlatılanlara göre altınsız kuyumcular ise “faiz haramdır” engelini aşmanın bir yolunu bulmuşlar. Kartlarından para çektikleri müşteriye bir miktar altını fiziksel olarak veriyor, hemen sonra da daha düşük fiyatla geri alıyorlar. Böylece faiz geliri değil de altın alış satışından kâr sağlamış oluyorlar.

‘Artık adam vurmuyorlar’
Altınsız kuyumcular yüzde 2.6 faizle kredi kartı çektiklerinde müşteriye faizle para satmış, bankanın yaptığı işi düşük faizle gerçekleştirmiş oluyor. Üstelik hiç risk üstlenmiyorlar.

Kredi kartı sahibinin ödeme tarihinde, borcunu ödeyememesi banka için batık kredi anlamına geliyor ancak kuyumcu her şartta bankadan bu parayı alıyor. Kuyumcu faizle sattığı paranın riskini bankaya yüklemiş oluyor.
Bir esnaf, “Kredi kartı çıkınca faizcilerin işi kolaylaştı. Eskiden verdikleri borcu almak için bazen adam vurmak zorunda kalıyorlardı. Şimdiyse bankadan gidip parayı kolayca alıyorlar” diyor. Başka biri ‘daha farklı kazançlar’ olabileceğine, çok büyük miktarların yüksek faizlerle verilebileceğine dikkat çekiyor.

‘Bu, garibana bir totodur’
Anlatılanlara göre, altınsız kuyumcuların müşterileri arasında başka çaresi olmadığı için kuyumculardan faizle para alanlar, bir kartın borcunu diğer karttan para çektirerek ödeyenler var.

Ayrıca daha yüksek geliri olanlar da tanıdıklarından borç istemek yerine kuyumcuda kredi kartını çektiriyor.

Her ay kredi kartından 2500 YTL çektirdiğini söyleyen bir taksi şoförü sistemin ‘gayet faydalı‘ olduğunu düşünüyor. Şoför “Bu, garibana bir totodur, zalım bankalardansa bunlardan almak iyidir” diyor.