Eskişehir Sivil Mimari Örnekleri

Eskişehir’de, Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan işgalinden sonra, işgalden çekilirken şehri yakmışlar bu nedenle de pek çok sivil mimari örneği ortadan kalkmıştır. Bunun yanı sıra Türkiye’nin pek çok yerinde olduğu gibi 1950’li yıllardan sonra yeni yapılanma süreci içerisinde Eskişehir’in eski Türk evleri de yerlerini anlamsız beton yığınlarına bırakmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın o yıllarda eski eserleri korumakla yükümlü yasalar olmadığından evlerin kamulaştırılması ve sit alanı ilan edilmeyişinden ötürü de yıkım hız kazanmıştır. Bununla beraber Eskişehir’de özellikle Odunpazarı semtinde eski Türk evlerinden örnekler eski mahalle ve sokaklarda günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu evlerden günümüze gelen Cumhuriyet dönemi milletvekillerinden İbrahim Yeşilefendi’nin XIX.yüzyılda yapılmış olan evidir. Bunun yanı sıra Cumhuriyetin ilk yıllarında, I.Ulusal Mimarlık Döneminde yapılmış olan eski askerlik şubesi (Cumhuriyet Tarihi Müzesi), Mal Hatun İlkokulu, Eskişehir Hükümet Konağı, Eskişehir Gar Binası gibi yapılar da sivil mimari örnekleri arasındadır.

Eskişehir Odunpazarı’ndaki Türk sivil mimari örneklerini yansıtan evler çoğunlukla karkas ve ahşap yapılar olup, bunlar dar ve çıkmaz sokaklar üzerinde birbirlerine bitişik olarak yapılmışlardır. Dışarıya taşkın olan cumbaları, geniş kırma saçaklarıyla kendilerine özgü bir konumdadırlar. Yöredeki evlerin bazıları bahçe içerisindedir. Bunlardan bahçeler önde, konutlar ise daha geride bulunmaktadır.

Eskişehir’deki sivil mimari örneklerinden olan evler genellikle 1-3 katlı olarak yapılmışlar, alt katta mutfak, depo, yemek odası gibi hizmet servislerine yer verilmiştir. Üst katlar ev halkının yaşamını sürdürdüğü bölümlerdir. Bunlarda dışa çıkıntılı olanlar da ön cephelerdeki pencerelerin yanı sıra iki tarafa da pencere yerleştirilmiş ve böylece yöreye özgün daha büyük ve daha önemli olan köşe odaları oluşturulmuştur. Evlerin üst katları daha çok yatak odası olarak düzenlenmiş, bunların bazılarına gusülhaneler de eklenmiştir. Oturma odalarının çevresi sedirler, dolaplar yerleştirilmiştir. Bu evlerde ahşap işçilik de ağırlık kazanmıştır. Özellikle evlerin geniş saçakları, kapıları, pencereleri, konsolları, tavanları ve dolapların da ağaç işçiliği özenle uygulanmıştır. Ayrıca ahşap tavanlar ve dolap kapakları kalem işleri ile de bezenmiştir.

Eskişehir Odunpazarı’ndaki zengin evlerinde harem ve selamlık olmak üzere iki ayrı bölümden yapılan örnekler de bulunmaktadır. Bu evlerin yapımında moloz taş, ahşap, kerpiç, blok taş kullanılmış, genellikle çatılar oluklu kiremitlerle kaplanmıştır.

Kenthaber Kültür Kurulu