KOZANOĞLU AVDAN GELİR

1926 yılında, şimdiki adı İstanbul Belediye Konservatuarı, eski adıyla Darülelhan müzisyenlerince notaya alınan ilk halk türküsü, "Kozanoğlu avdan gelir" türküsü imiş. 1936'da da Anadolu ezgilerini inceleyen Macar müzikologu Bela Bartök, Macar ezgileri ile Kozan dağı ezgilerini benzeşik  bulmuştur. Belki de ikisinin  de Orta Asya kökenli olmasından, benzeşik olmaları da normaldir.

Kozanlıların bir kısım dil özellikleri Kayseri yöresi ağızlarına da aynen yansımış gözüküyor. Mesela, Kozanlılar “tıpkısı”, “aynısı” yerine “çıkla” diyorlar. Birisi “Çıkla babasına benziyor” dediklerinde “Aynı babasına benziyor” anlamına geliyor. Kayseri’deki birçok soyadında gördüğümüz bu “çıkla” lafının Kozanlılarla çok ilgisi var. Çünkü, Kozanoğlu ailesinden çok insan 19. yüzyılda Kayseri yöresine göç ettirilerek bölgemize gelmişler.

Kozanlıların dil özellikleri büyük ölçüde Avşar Türkmenlerine de yakınlık gösteriyor. Onlar da Avşarlar gibi damat ya da güvey yerine "özne" diyorlar. Düğünlerde "Övelim özne beyi" türküleri söylüyorlar. Pencerenin adı "taka", vadinin adı "kısık"tır. Koyun sürüsüne "yoz" inek sürüsüne "sürek" diyorlar.

Kozanlılarla Avşarların benzer taraflarından biri de her iki toplulukta da ağıt geleneğinin çok canlı oluşudur. Çok miktarda ağıt günümüze kadar ulaşmış. Kozanoğlu ailesinin yaşadığı birçok hadiseyi ise Avşar Türkmenlerinin ünlü şairi Dadaloğlu’ndan öğreniyoruz. Dadaloğlu, Kozanoğlu ailesine oldukça yakınlık duymuş ve onların himayesinde kalmıştır.

Kozanoğlu ağıtlarında ise Kozanoğlu ailesinin yaşadığı sıkıntıları, Fırka-i İslahiye denen Osmanlı Kuvvetleriyle giriştikleri mücadeleyi, o zamanki hayatın acımasızlığını görüyoruz. O tarihte maalesef Türkmenleri acı bir kader bekliyordu. Birçok insanın hayatına mal olan bir kader...

Kozan'a eller Kozan'a

Akıl ermez bu düzene

Öldürmüşler beyimizi

Yasak mezarın gezene

 

Kara çadır is mi tutar

Altın tabak pas mı tutar

Kozanoğlu ölmeyinen

Avşar kızı yas mı tutar

 

Şu Feke'nin hanımları

Kara bilmez alınları

Kör olasın Derviş Paşa

Hep dul koydun gelinleri

 

Kozan dağı çatal matal

Arasında aslan yatar

Ünü büyük Kozanoğlu

Kürk giydirir, at bağışlar

 

Çıktım Kozan'ın dağına

Karı dizleyi dizleyi

Yaralarım göz göz oldu

Hekim gözleyi gözleyi

 

Kara çadır eğmeyinen

Önü çapraz düğmeyinen

 Ne kaçarsın Kozanoğlu

Beş yüz atlı gelmeyinen

 

Çıktım Kozan'ın dağına

Remil attım dost bağına

Aşiretten imdat gelmez

Kaç kurtul Gavur Dağına

 

Kır atım ürktü, boşandı

Üzengi yere döşendi

Ne yatarsın Kozanoğlu

Kılıcı düşman kuşandı

 

Kozan dağı karlı buzlu

İçi dolu gelin, kızlı

Gitme beyim öldürürler

O hayınlar dünden sözlü

 

Sürdürür atım sürdürür

Sürgüsü duman püskürür

Yiğitliğin şerefi cenk

Hem ölür, hemi öldürür

 

Kozanoğlu oturuyor

Beylik toplar atılıyor.

Ne durursun Kozanoğlu

Kan gövdeyi götürüyor

 

Kozanoğlu avdan gelir

Avını elinden alır

Buna Kozanoğlu derler

Yiğit ölür, namı kalır

 

Kara kavak yıkıntısı

Dallarının döküntüsü

Kozanoğlu düğün tutmuş

Nerde bunun okuntusu

 

Odasında gergef işler

Küheylanlar çayır dişler

Buna Kozanoğlu derler

Kürk giydirir at bağışlar

 

Tütün gelir kese ilen

İçemedim tasa ilen

Kozanoğlu yaralanmış

Su istiyor kase ilen

 

Karadır yağlık karası

Karıştı Kozan arası

Ben öpmeye kıyamazdım

Ak göğsü süngü yarası