Ilgın Genel Bilgi

İç Anadolu Bölgesi’nde, Konya İli’ne bağlı bir ilçe olan Ilgın, doğusunda Kadınhanı, güneyinde Merkez ilçe ve Beyşehir, güneybatısında Doğanhisar, kuzeybatısında Akşehir, kuzeyinde de Yunak ilçeleri ile çevrilidir. Ilgın, Tuz Gölü’nün batısını tamamen kaplayan Cihanbeyli platosunun batı ucunda yer almaktadır. İlçe topraklarını Aladağ’ın kuzeybatı uzantıları engebelendirmektedir. Ilgın Ovası verimli bir tarım alanıdır. İlçe topraklarını Sultan Dağları ile Aladağ’dan kaynaklanan ve çok sayıda suyun birleşmesi ile oluşan Battal Deresi sulamaktadır. Battal Deresi Çavuşçu (Ilgın) Gölü’ne dökülmektedir. Deniz seviyesinden 1.092 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.394 km2 olup, toplam nüfusu 78.075’tir.

Ilgın’ın kuzey ve batı yönlerini çıplak dağlar, güney yönlerini ise meşelerle örtülü yer yer çam ormanlarıyla kaplı daha yüksek dağlar çevirir. İlçe merkezi düz bir alanda verimli topraklar üzerine kurulmuş günden güne büyüyüp gelişmektedir.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünler, buğday, arpa, yulaf, şeker pancarı, haşhaştır. Meyvecilik ve sebzecilik de yapılmakta olup üzüm, elma ve armut başlıca meyveleridir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Sığır, kıl keçisi, tiftik keçisi ve koyun yetiştirilmektedir. Çavuşçu Gölü’nde tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır. İlçe topraklarında kil, kireçtaşı ve linyit yatakları vardır. Ayrıca Ilgın kaplıcasının ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır.

İlçenin eski çağlara ait bir yerleşim yeri olduğu bilinmektedir. MÖ.1500-1200 yılları arasında bugünkü Ilgın’ın 25 km. kuzeydoğusunda Hititlerin Yalburt isimli bir kenti bulunuyordu. Bu kent aynı zamanda büyük bir şehir devleti konumunda idi. Hititlerden sonra yörede, Frigler, Lydialılar, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar egemen olmuşlardır. Antik Çağda Tyraion isimli bir antik bulunuyordu. Bu kent XI.yüzyılda Selçuklu yönetimine girmiş, Haçlı seferleri sırasında da yıkılarak yağmalanmıştır.

Selçuklular döneminde, Alaaddin Keykubat ve Gıyaseddin keyhüsrev kenti imar etmiştir. Bu arada Alaaddin Keykubat ve veziri Sahip Ata burada Mimar Kelu’ya büyük bir kaplıca hamamı yaptırmıştır. Bundan ötürü de Ilgın Kaplıca şehri olarak tanınmıştır. Ilgın Kaplıcaları Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar zamanında şifa bulunan bir yer olmuştur. Hz. Mevlana’nın bu kaplıcalara geldiği, Mesnevisi’nin büyük bir kısmını burada yazdığı söylenmektedir.

Alaaddin Keykubat kendisine Erzincan’ı teslim eden ve yardımlarda bulunan Mengücekoğlu Davut Şah’a 1227’de Akşehir ile birlikte Ilgın’ı tımar olarak vermiştir. Bunun ardından Ilgın, Selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin ve oğullarının eline geçmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti’nin sona ermesinden sonra yöre İlhanlı valileri tarafından yönetilmiş, sonra da Eşrefoğullarının eline geçmiştir. Eşrefoğullarının İlhanlılar tarafından ortadan kaldırılması ile 1307’de Hamitoğulları buraya hakim olmuştur. Hamidoğlu Hüseyin Bey 1381’de Osmanlı Padişahı I.Murat’a burasını satmıştır. Ancak, Osmanlılar ile Karamanoğullarının çekişmesinden ötürü Ilgın taraflar arasında sık sık el değiştirmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in Karamanoğullarını 1467’de ortadan kaldırmasından sonra Ilgın da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bundan sonra Akşehir sancağına bağlanan Ilgın, Sultan II.Beyazıt zamanında kaza konumuna getirilmiştir.

Lala Mustafa Paşa Kıbrıs Seferine giderken Ilgın’dan geçmiş ve halk arasında Kurşunlu Cami olarak bilinen Camiyi ve Kervansarayı yaptırmıştır. IV.Murat 1638’de Bağdat seferine giderken Akşehir yoluyla Ilgın’a gelmiş kaplıcanın karşısındaki geniş ova da otağını kurmuş ve bir de Saray yaptırmıştır. Fakat bugün bu sarayın kalıntıları yok olmuştur.

Evliya Çelebi Seyehatname’sinde Ilgın’dan; “Şehir geniş bir arazide kurulmuş olup, bağlı bahçelidir. Camii ve mescidi, Lala Mustafa Paşa Kervansarayı vardır. Ilgın adının verilmesinin sebebi Ilıca olmasıdır. Ilıca, Ilgın’ın batı tarafında bir bayır içinde pınardır. Sultan Alaaddin nikris hastalığına tutulmuş ve burada şifa bulmuştur. Cüzam, felç, hafakan, zatülcenp gibi hastalıklara çok faydalıdır” diye söz etmiştir.

XIX.yüzyılda Ilgın Konya vilayetinin merkez sancağına bağlı bir kaza merkezi idi. Kurtuluş Savaşı sırasında Konya’da çıkan Konya Ayaklanmasından etkilenmiş ve zarar görmüştür. Mustafa Kemal Atatürk Büyük Taarruz öncesi Akşehir’e giderken Ilgın’da bir süre kalmış, birlikleri denetlemiştir.

Cumhuriyet döneminde Konya iline bağlı kaza konumunu sürdürmüştür.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Lala Mustafa Paşa Camisi, Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Lala Mustafa Paşa Hanı, Ebul-Hasan Köprüsü, Selçuklu veziri Sadettin Köpek’in Türbesi, Handev-i Konevi Türbesi, Türk sivil mimarisi örneklerinden evler ulunmaktadır. Ayrıca ilçede, Ilgın Kaplıcaları ile Aşağı Çiğil Kaynak Suyu bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.ilgin.gen.tr adresinden alınmıştır.