Şarkışla Genel Bilgi

İç Anadolu Bölgesi’nde, Sivas İline bağlı bir ilçe olan Şarkışla, güneyinde Altınyayla ilçesi ve Kayseri, batısında Gemerek, kuzeybatısında Yozgat, kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas Merkez ilçe ile çevrilidir.Sivas’ın batı kesiminde yer alan ilçe toprakları, akarsu vadileri ile yarılmış dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İlçenin güneyini Kulmaç Dağları, orta kesimini İncebel Dağları, kuzeybatı kesimini de Akdağlar engebelendirir. Bu dağlar, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanmaktadır. İlçenin en yüksek noktası Akdağları’ın güneybatısında 2.235 m.ye ulaşan Karababa Dağının doruğudur.

Şarkışla ilçesi topraklarının büyük bir bölümü III. zamana ait topraklardan oluşmuş arazilerdir. Bunun yanı sıra bölgede bu zamanlarda oluşmuş organik kalker, kil, kaya ve jips gibi oluşumlar görülmektedir.

Şarkışla’da 1.500 m.yi aşan yaylalar en belirgin yüzey şekilleri olup, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan bu yaylaları bir takım dağ sıraları bölmektedir. İlçenin arazi yapısı genelde düzlük ve aşınmış yükseltilerden oluşur. Vadiler diğer bölgelerin aksine çok derin değildir. Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda, Şarkışla’dan Gemerek’e kadar uzanan oluk biçimli çöküntü alanını kuzeydoğusunda yer alan Acısu vadisindeki plato özelliğindeki düzlük alan Şarkışla Ovası olarak anılmaktadır.

İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Sivas ili sınırlarından ilçeye giren Kızılırmak, Soma Dağları eteğinden akarak Gemerek sınırlarına girer. İlçe topraklarından kaynaklanan akarsuların büyük bölümü Kızılırmak aracılığı ile Karadeniz’e dökülür. Kızılırmak’ın buradaki kolları Acısu ile Üskülüç Deresi’dir. İlçenin güney kesimindeki küçük bir alanı da Akdeniz’e dökülen Seyhan’ı oluşturan Zamantı Irmağının başlangıç kolları sulamaktadır. Deniz seviyesinden 1.180 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 2.619 km2, toplam nüfusu 51.571’dir.

İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlıdır. Yağış kış aylarında kar, bahar aylarında ise yağmur şeklindedir. İlçenin bitki örtüsü ilkbaharda yeşerip sonbaharda kuruyan bozkırlara ve kuzeyindeki köylerde yer yer çam ormanları ile su kenarında yetiştirilen söğüt ve kavak ağaçlarına rastlanmaktadır.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında buğday, arpa, çavdar, şeker pancarıdır. En çok patates üretilmektedir. Az miktarda da soğan, baklagiller, elma, erik ve armut yetiştirilir. Hayvancılıkta sığır, koyun ve Ankara keçisi yetiştirilir. İlçenin Uzunyayla kesiminde atçılık yapılmaktadır. Kilim ve halı dokumacılığı da ilçe ekonomisinde etkilidir. Sanayii kuruluşu olarak un fabrikaları bulunmaktadır.

İlçeye bağlı Gürçayır, Kızılcakışla ve Karacaören köylerinde yapılan arkeolojik araştırmalarda Hitit, Roma, Selçuklu, Danişmend ve Osmanlılara ait bazı buluntularla karşılaşılmıştır.

MÖ.1400 yıllarında Hititler yöreye yerleşmiş, onları MÖ.VI.yüzyılın başlarında Medler ve Persler izlemiştir. MÖ.IV.yüzyılın ikinci yarısında Persleri ortadan kaldıran Makedonya Krallığı bir süre yöreye hakim olmuş, İskender’in ölümünden sonra Kapadokia Krallığına bağlanmıştır. Uzun bir süre Pontus ve Ermeni Krallıklarının yönetiminde kalan yöre, MS.17’de bütün Kapadokia ile birlikte Roma egemenliği altına girmiştir. Bu dönemde kısa sürelerle Partların ve Sasanilerin eline geçmiş, Bizans döneminde ise Armeniakon Themasının sınırları içerisinde kalmıştır. XI.yüzyılda ise Bizans’ın Sebasteia Themasına bağlanmıştır.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türkmen boylarının yöreye yerleşimi hız kazanmıştır. Kısa bir süre Selçuklu egemenliği altında kalan Sivas’ta Danişmendli Beyliği kurulmuştur (1075) . Danişmendlilerden sonra yöre 1175 yılından itibaren yeniden Anadolu Selçuklu hakimiyeti altına girmiştir. 1243’te de Moğol istilasına uğramıştır. Ardından 1340’ta Eretna Beyliği yöreye hakim olmuştur. Eretna beyliğinin yıkılması ile Kadı Burhanettin devletinin denetimine giren Şarkışla 1408 yılından sonra Osmanlı hakimiyetine dahil olmuştur.

XIX.yüzyılda Sivas sancağının Tonus (Altınyayla) kazasının yönetimine bağlanmıştır. 1864 yılında yayımlanan Osmanlı vilayet nizamnamesi ile belediye teşkilatı kurulan Şarkışla, 1873 yılında ilçe konumuna getirilmiş, Akviran olan ismi de Şarkışla olarak değiştirilmiştir.

İlçenin ismi ile ilgili bazı söylentiler bulunmaktadır.Bunlardan birine göre Güzel Kışla anlamına gelen şehrin ismi Yıldırım Beyazıt’ın oğlu Ertuğrul Bey zamanında ilçede, ilçeye askerin eğitim ve talimatların yapılması sırasında verildiği; bir diğerine göre ise, IV.Murat’ın İran seferini yaptığı sırada ilçede konaklayıp kışla kurmasından ötürü Şarkta Kurulan Kışla anlamına gelen Şarkışla isminin verildiğidir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Ulu Cami, Hardal Köyü Camisi ve Aşık Veysel Müzesi bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.sarkislatml.k12.tr adresinden alınmıştır.