Trabzon Çeşmeleri

Trabzon, Osmanlı yapıları ile süslenirken çeşmelere de geniş ölçüde yer verilmiştir. Ancak bunların pek azı günümüze gelebilmiş, büyük çoğunluğu çeşitli nedenlerle yok olup gitmiştir.

Trabzon’un en eski çeşmelerinden birisi Hayrettin Çeşmesidir. Hacı Hayrettin Paşa’nın h.971 (1563) yılında yapımını başlattığı bu çeşme h.981 (1573) yılında tamamlanabilmiştir. Ne var ki, h.888 (1483) tarihli Rakkas Sinan Bey’in çeşmesi ile birlikte günümüze gelememiştir. Bununla birlikte, Trabzon’da bugün görülebilen çeşmeler arasında Yeni Cuma Camisi’nin karşısındaki bir evin duvarına bitişik olan Abdullah oğlu Hacı Kasım’ın Hacı Kasım Çeşmesi h.905 (1499), İskender Paşa Camisi yanında İskender Paşa Çeşmesi h.925 (1519), Hatip Çeşmesi karşısında Mustafa oğlu İskender Paşa Çeşmesi h.930 (1523), Pazarkapı Mahallesi Islahhane Sokağı’nda bir başka İskender Paşa Çeşmesi h.965 (1557) vardır. Trabzon çeşmeleri arasında İskender Paşa’ya ait olanlar büyük çoğunluktadır. Bu çeşmelerden bazılarını İskender Paşa kendisi, bazılarını da ölümünden sonra akrabaları yaptırmıştır.

Bunların dışında Karamaya Mahallesi, Nemlioğlu ile Kahyaoğlu sokakları arasında yer alan Emin Ağa Çeşmesi’ni h.1521 (1836) yılında şehrin önde gelen kişilerinden Emin Ağa yaptırmıştır. Emin Ağa’nın bir başka çeşmesi h.1260 (1844) tarihli olup, Çarşı Mahallesi’nin Hamam sokağı’ndadır.

Trabzon valilerinden Hazinedarzâde Abdullah Paşa’nın h.1266 (1849) tarihli çeşmesi bugün Zanos Burnu’nun doğu duvarındadır. Önceden Taksim meydanında bulunan Ampir üslubundaki bu çeşme stili Hayat ağacı rozetleri, akantus yaprakları, Arapça ve Farsça yazıtları ile güzel bir eserdir.

Eski Asker Hastanesi’nin bahçesindeki Fırka Komutanı Hasan Paşa’nın h.1302 (1884) tarihli çeşmesi Mehmet Emin Esat isimli hattatın talik yazısı ile süslenmiştir. Paşa’nın eşi Fatma Hanım’ın h.1303 (1885) tarihli çeşmesi ise yine eski asker hastanesinin duvarında günümüze gelebilen eserler arasındadır.

İskender Paşa Mahallesi ve İskele Caddesindeki h.1309 (1891) tarihli çeşme Sultan Abdülhamid’in anısına yaptırılmıştır. Kavak Meydanı Caddesindeki Hacı Hamzaoğlu Hacı Muhammed’in h.906 (1500) tarihli çeşmesinde Yavuz Sultan Selim’e padişah olmadan Han unvanı verildiğini göstermesi yönünden ilginç bir eserdir.

Kenthaber Kültür Kurulu