Kütahya Dumlupınar Üniversitesi (DPÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Konferans Salonunda Eti Bor Bigadiç İşletme Müdürü Maden Mühendisi İbrahim Kayadan tarafından bor madeninin Türkiye’de ve dünyadaki öneminin anlatıldığı bir konferans gerçekleştirildi.

Yoğun katılımın olduğu ve ilgiyle izlenen konferansı çok heyecan verici olarak niteleyen ve açış konuşmasını yapan Dumlupınar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölüm Başkanı Prof. Dr. Yunus Erdoğan, “Türkiye’nin borda ve diğer alanlarda bilim ve teknoloji kahramanlarına ihtiyacı var. Gerçekten dünyanın en zengin bor yataklarına sahibiz. Bor zenginliğinden bilim ve teknoloji çalışanlarının insanlara bir şeyler kazandırması gerek.” diyerek, “Ülkemiz için bir şeyler yapabilmek için bu yolda yürümek bile şereftir. Ülkemiz kaynaklarına değer veren tüm insanlar başımızın tacıdır” dedi.

Konferansın konuşmacısı Eti Bor Bigadiç İşletme Müdürü Maden Müh. İbrahim Kayadan, Türkiye’nin dünya rezervlerinin yüzde 72’sine, bor piyasasının yüzde 40’ına sahip olduğunu, dünyanın en yoğun ve kaliteli bor zenginliğinin Türkiye’de olduğunu belirterek, Türkiye’nin dünyada bor lideri bir ülke olduğunu söyledi.

Kayadan, madenciliğin çok çeşitlilik içerdiğini, borun çok geniş kullanım alanları ve sektörleri olduğunu ve 4 bin çeşit ürünün üretiminde borun kullanıldığını ifade ederek, “madencilik konusunda ağırlıklı ve kalite açısından söz sahibi olabileceğimiz yegane alan bor” diye konuştu.

Kayadan, bütün insanoğlunun var olduğu sürece yer altı ve enerji kaynaklarına sahip olma konusunda yaptıkları mücadelelere ve bu kaynaklardan maksimum yararlanmanın gerekliliğine de dikkat çekerek, “Japonya önemli yer altı kaynakları olmamasına rağmen, sahip olduğu üstün teknolojilerle elde ettiği madenleri işliyor ve maksimum fayda sağlıyor; Afrika’da ise çok yer altı zenginliği var. Ama insanlar açlık sınırında. Sadece kaynaklara sahip olmak yeterli değil. Bütün ilerlemiş ülkelerin en önemli özelliği bu kaynaklardan maksimum yararlanmak. Onun için bilim insanlarına ihtiyaç var” şeklinde konuştu.

Kayadan, Anadolu’da bor madeninin varlığının ilk olarak 1850 yılında, Fransız mühendis Camille Desmazures’e hediye edilen İstanbul’da alçı taşından yapılmış bir heykelin üzerinde yüksek oranda boraks içerdiğinin anlaşılmasıyla ortaya çıktığını söyledi.

Kayahan, Desmazures’in heykelin yapıldığı madenin geldiği yöreyi araştırması sonucu bunun Balıkesir’in Susurluk ilçesinin Sultan Çayırı olduğunu öğrendiğini böylece Desmazures’in, Anadolu’da pandermit adı verilen bor madenine ulaştığını ve ortağı Groppler ile birlikte Pandermit madenini 20 sene süreyle alçı taşı olarak Avrupa’ya sattıklarını söyledi.

Osmanlılarca, Pandermit ya da alçı taşı olarak çıkarılarak yurt dışına götürülen cevherin bor madeni olduğunun anlaşılması üzerine, yabancıların cevheri, buğdaylar altında yurt dışına kaçırmaya devam ettikleri bilgisini veren Kayahan, 1860 yılında İngilizlerin 60 bin İngiliz lirası vererek Balıkesir- Susurluk'taki boraks maden sahalarının maden işletme imtiyazını alıp, pandermit madeni adı altında boru yurtdışına götürmeye başladıklarını söyledi.

Kayadan konuşmasında, bir dönem develerle bor madeninin yurt dışına kaçırıldığını ifade ederek, Etibank’ın 1959 yılında yurtdışına ilk bor madeni ihracatını İtalya'ya tonu 44 dolardan kolemanit satarak gerçekleştirdiğini, o tarihe kadar dünyada tek üretici konumda olan İngiliz asıllı US Borax şirketinin dünya üzerinde 99 yıl süren monopolünün Etibank'ın İtalya'ya bor madeni satmasıyla kırıldığını kaydetti.

Kayadan, 1978 yılında bor madeninin devletleştirilerek devlet güvencesine alındığını belirtti.

Türkiye’de bor madeninin bulunuşunu ve işletilişini, Etibank’ın bor madeni konusunda yaptığı çalışmaları ayrıntılı olarak dinleyicilere sunan İbrahim Kayadan, dünyada bor lideri ülkenin Türkiye olduğunu ancak dünyadaki bor ticari hacminin ve katma değerinin daha da artırılması için farklı ürünler üretilmesi gerektiğini vurgulayarak, “dünya bor piyasasında daha çok söz sahibi olabilmek ve ticari hacmimizi daha da artırabilmek için milli argeler ile ülkemize uyumlu farklı ürünler üretmemiz gerekir” dedi.

Konuşmasında Eti Bor Bigadiç İşletmeleri ve Türkiye’de bor üretimiyle ilgili işletmelerin faaliyetlerine de ayrıntılı bir biçimde yer veren Kayadan, devletin ve işletme olarak kendilerinin yeni yatırımlara son derece önem verdiklerini ve yeni yatırımların hızla devam ettiğini söyleyerek konuşmasını tamamladı.