Bitmeyen kazı

Lidya Krallığı’nın başkenti Sart’ta kazılar 1854’te başladı. Bugüne kadar pek çok esere ulaşıldı. Kazı Başkanı Prof. Dunlop’a göre ise büyük bölümü hala toprak altında çıkarılmayı bekliyor


Sart’ta 1854’ten bu yana devam edilen kazılar son 50 yıldaki bilimsel çalışmalarla hız kazandı. Kazı Başkanı Prof. Dr. Nicholas Dunlop, “Şu ana kadar eserlerin ancak yüzde 0.6’sı gün yüzüne çıkarılmış. Daha işimiz çok” dedi.

Lid­ya Kral­lı­ğı’nın baş­ken­ti, ta­rih­te ilk al­tın pa­ra­nın ba­sıl­dı­ğı yer ola­rak bi­li­nen Sart’ta geç­mi­şin izi tam 154 yıl­dır sü­rü­lü­yor. Ma­ni­sa Sa­lih­li’de­ki 5 bin yıl­lık an­tik kent­te ta­rih yol­cu­lu­ğu 1854’te baş­la­dı. Ka­zı­lar bi­lim­sel ola­rak ise 1958’den bu ya­na ya­pı­lı­yor.
Ya­rım as­rın ge­ri­de kal­dı­ğı dü­zen­li ça­lış­ma­lar sa­ye­sin­de eser­ler gün yü­zü­ne çı­ka­rıl­dı. Hı­ris­ti­yan­lı­ğın Ba­tı’ya açıl­dı­ğı dö­nem­de Ana­do­lu’da­ki 7 kut­sal ki­li­se­den bi­ri sa­yı­lan Ar­te­mis Ta­pı­na­ğı’yla dün­ya­da bi­li­nen­ler için­de en bü­yü­ğü olan an­tik si­na­gog, gymna­si­um ve al­tın arıt­ma evi gi­bi önem­li bu­lun­tu­la­ra ula­şıl­dı. Son ka­zı baş­ka­nı Prof. Dr. Nic­ho­las Dun­lop, bu­gü­ne ka­dar bir­çok Lid­ya ve Ro­ma ka­lın­tı­sı­nın bu­lun­du­ğu­nu, Ro­ma ha­ma­mı ve gymna­si­umun res­to­re edil­di­ği­ni be­lirt­ti. 1976’da­ki res­to­ras­yo­nun Tür­ki­ye’nin bu alan­da ilk bü­yük ça­lış­ma­sı ol­du­ğu­nu ifa­de eden Prof. Dr. Dun­lop, şöy­le ko­nuş­tu:
“O dö­nem­de en bü­yük iş, Lid­ya dö­ne­min­den kal­ma sur­la­rın or­ta­ya çı­ka­rıl­ma­sı ol­du. Ka­lın­lı­ğı 20 met­re­yi, uzun­lu­ğu he­nüz 3-3.5 ki­lo­met­re­yi bu­lan ve bu­gü­ne ka­dar 11-12 met­re yük­sek­li­ğe ka­dar ula­şı­lan tek par­ça­lık bu ya­pı, Ba­tı Ana­do­lu’da şim­di­ye ka­dar ula­şı­lan Lid­ya dö­ne­mi­ne ait en bü­yük ar­ke­olo­jik mi­ma­ri eser. Bu ka­dar bü­yü­ğü­nü bek­le­mi­yor­duk. Şim­di bu du­va­rın al­tın­da ka­zı­lar de­vam edi­yor. Sur­la­rın üze­rin­de bin yıl son­ra ya­pıl­mış Ro­ma ev­le­ri­ne rast­la­dık. Bo­ya­lı bir­çok mal­ze­me, sik­ke, ça­nak çöm­lek tü­rü ka­lın­tı­lar çı­ka­rıl­dı. Ro­ma ti­yat­ro­su­nun al­tın­da Lid­ya dö­ne­min­den ev­le­re rast­lan­dı.”

50 yıl da­ha ge­re­ki­yor
Prof. Nic­ho­las Dun­lop, 154 yıl­dır sü­ren ça­lış­ma­la­ra rağ­men da­ha bir­çok ese­rin top­rak al­tın­da kur­ta­rıl­ma­yı bek­le­di­ği­ne işa­ret et­ti, şun­la­rı söy­le­di: “Şu ana ka­dar ya­pı­lan ka­zı­lar­da, eser­le­rin an­cak yüz­de 0.6’sı gün yü­zü­ne çı­ka­rıl­mış. Da­ha işi­miz çok. Ka­zı­ya ye­ni baş­la­mış gi­bi­yiz. El değ­me­miş, do­ku­nul­ma­mış çok yer var. An­la­ya­ma­dı­ğı­mız şey­ler var. Sart’ın or­ta­ya çı­ka­rıl­ma­sı için ge­çen son 50 yıl­da cid­di me­sa­fe ka­te­dil­di ama en azın­dan bir 50 yıl da­ha ge­re­ki­yor.”