Büyük Hamam (Kızgözü-Aslanağzı)
Samsun Havza ilçe merkezinde bulunan Büyük Hamam’ın yapımıyla ilgili bir kitabe günümüze gelememiştir. Bazı kaynaklarda bu hamamın Romalılar tarafından yaptırıldığı ve Selçuklular tarafından onarılarak kullanıldığı belirtilmiştir. Nitekim hamama Sultan Mesud Hamamı, Lisanı Nas ve Sazi (Sadi) Paşa Hamamı da denilmektedir. Vakıf kayıtlarına göre 1256 yılında Selçuklu Sultanı II.Mesud tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Bazı vakıf kayıtlarında ise, Sazi Paşa vakfı olduğu yazılıdır.
Hamamın günümüze kadar söylene söylene gelebilmiş bir de öyküsü bulunmaktadır. Bu öyküye göre, hamamda üç güzel kız yıkanırlarken hamamı eşkıyalar basmış ve çaresiz kalan genç kızlar Allah’a şöyle yalvarmışlardır:
“Allah’ım bizi ya kuş yap ya da taş… Bizi bu eşkıyalara teslim etme.”
Bu duanın ardından genç kızların istekleri kabul edilmiş, kızlardan biri kuş olarak uçmuş, diğeri de taş kesilerek hamamın bir kenarında heykel olmuştur. Bu heykelin gözlerindeki oyuklardan akan sular ise gözyaşları olarak nitelendirilmiştir. Günümüzde hamamın aslanağzı denilen büyük kurnasının yanındaki sütuna “Kız Gözü” ismi verilmiştir. Bu heykelden ötürü hamam ayrı bir özellik kazanmış, önünde adaklar yapılmış, kurbanlar kesilmiştir.
Hamam moloz taş ve tuğla hatıllı olarak yapılmıştır. Dikdörtgen planlı hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Soyunmalık ve ılıklık bölümleri iki küçük kasnaklı kubbe ile örtülmüştür. Sıcaklığın üzerinde ise Türk üçgenleriyle kasnaklı büyük bir kubbeye geçiş sağlanmıştır. Sıcaklığın çevresinde altı kurna ve bir de halvet kısmı bulunmaktadır.
Hamam günümüzde de kullanılmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
