I.Murat Hamamı (Meydan-Büyük Hamam)
İznik ilçe merkezinde, İstanbul Kapısına giden Atatürk Caddesi’nin doğu kenarında yer alan bu hamamın kitabesinin olmayışı ve yazılı kaynaklarda da yeterli bilgi bulunmamasından ötürü ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı konusunda çelişkiler bulunmaktadır. İzniklilerce Büyük Hamam, I.Murat Hamamı ve Eski Hamam isimleri ile anılan hamamın mimari yapısının incelenmesi sonucunda XIV.yüzyıl ile XV.yüzyılın başlarında yapıldığı anlaşılmıştır. Bu tarihler arasında Osmanlı tahtında Sultan I.Murat, Yıldırım Beyazıt, Çelebi Sultan Mehmet ve Sultan II.Murat bulunuyordu.
Prof.Dr.Semavi Eyice bu hamamı XIV.yüzyılın ikinci yarısı ile XVI.yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmiştir. Y.Mimar Ali Saim Ülgen ile hamamın soyunma bölümünü tekke olarak tanıtan K.Otto-Dorn yapının XV.yüzyıla ait olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Hamam günümüzde evler arasında sıkışıp kalmış, erkekler ve kadınlar bölümleri ayrı ayrı olmak üzere çifte hamam düzenindedir. Dikdörtgen planlı, doğu-batı uzantısındaki hamamın batı cephesinde üç sivri kemerin sınırladığı bölümün ortasında dikdörtgen silmeli, yuvarlak kemerli giriş kapısı bulunmaktadır. Bu kapıdan 9.00x9.00 m. ölçüsünde kare planlı trompların taşıdığı sekiz köşeli kasnak üzerine oturtulmuş kubbeli soğukluk kısmına girilmektedir. Ortasında sekiz köşeli aydınlık fenerinin bulunduğu kubbenin başlangıcında zencerek motifleri, stalaktitler ve sağır kemerler dikkati çekmektedir. Buradan geçilen ılıklık dikdörtgen planlı olup, üzeri aynalı bir tonozla örtülmüştür. Güney duvarında açılmış bir nişten ve kuzey duvarının batısındaki bir kapıdan ayna tonozlu koridora, oradan da küçük mekanlar ile helalara geçilmektedir. Ilıklığın kuzeydoğusundaki kapıdan kuzey ve güneyi eyvanlı, ortası Türk üçgenlerinin taşıdığı bir kubbe ile örtülü sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın doğu duvarı ortasında beş cepheli bir niş, bunun iki yanında da kare planlı, tromplu kubbeli iki halvete açılan kapılar bulunmaktadır.
Kadınlar bölümü, erkekler bölümünün benzeridir. Bu bölüme doğudaki bir kapıdan geçilmektedir. Kadınlar kısmının girişi orijinal konumu ile günümüze gelebilmiştir. Hamamın kuzeyinde doğu-batı uzantısında bir su deposu, doğusunda da dikdörtgen planlı ayna tonozla örtülmüş bir depo bulunmaktadır.
Uzun süre harap bir durumda kalan ve depoya dönüştürülen hamam, günümüzde de harap durumdadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
