Kallipolis, Khersonesos (Gelibolu)
İlk Çağlarda Khersonesos olarak adlandırılan yarımadadaki tüm olayların odak noktası olmuştur. Kent, Traklar ve Yunan koloni savaşları sırasında eski Yunanlılar tarafından ele geçirilmiştir. Kentin adının bu koloniler tarafından Kallipolis olarak değiştirildiği sanılmaktadır. Daha sonraları Miletos, Foça ve Midilli'den gelen halkların yerleşim yeri olmuştur.
Kallipolis’in tarihçesi arkaik döneme (İÖ.479) öncesine kadar gitmektedir.Kentin adı, İÖ.5.yüzyılda, Atina önderliğinde, İranlılara karşı savunmayı örgütlemek amacıyla kurulmuştur. Ancak kısa süre sonra Atina’ya bağımlıları topluluğuna dönüşen Delos Birliği’ne gider katkısı altında vergi ödeyen kentlerden bir olmuştur. Romalı Tarihçi Titus Livius’a göre; gelibolu, İÖ. 200 yılında, Madytos ile birlikte, makedonya kralı V.Philippos’a boyun eğmiştir. Kent İlkçağda küçülüp güçsüzleşirlen, Roma döneminde, İlkçağın sonuna doğru, sestos kentinin sönükleşmeye başlamasıyla, önem kazanmıştır. Surlarını İS.6.yüzyılda Doğu Roma İmparatoru Iustinianus onarıp güçlendirmiştir. Ortaçağ’da, Avrupa-Asya arasında gelişen geçiş yeri olmak bakımından, artık önemini yitiren Sestos ile Abydos’un yerini Gelibolu ile tam karşısındaki lapseki almıştır.
Büyük İskender M.Ö 336 yılında kral olduktan sonra Anadolu'ya geçmek için M.Ö. 334 yılında Gelibolu güzergâhını kullanmıştır. Sırasıyla Eski Yunan, Pers, Makedonya, Bergama ve Romalılar'ın istilasına uğrayan kent, Romalılar ve Bizans döneminde çok önem kazanmış ve önemli bir liman ve geçit konumuna gelmiştir. Kent Bizans döneminde İmparator Jisitinianus zamanında bakımdan geçirilerek çevresindeki surlar onarılmış, kente erzak depoları yapılmıştır. Bu da bölgede bir merkez haline gelmesine neden olmuştur. 1190 yılındaki Haçlı Seferleri sırasında Alman İmparatoru Friederich komutasındaki Haçlı ordusu Anadolu'ya buradan geçmiştir. 1204 yılında kenti Venedikler, 1235 yılında Bizanslılar ve son alarak da 1311 yılında Osmanlılar ele geçirdi. Bizans döneminde merkezi bir kent durumuna gelmiştir.
Gelibolu’da günümüze ulaşabilen herhangi bir İlkçağ kalıntısı yoktur. Bununla birlikte, kentin ortasındaki, Erken Bizans döneminde İmparator Heraclius’un yenilediği kaleden kalan burçun yapımında gerek bunun bitişiğindeki tarihsel iç limanın havuz duvarları gibi çevresini saran duvarlarda, İlkçağ yapılarından sökülüp kullanılan, işlenmiş taşların yapı taşı olarak kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca, kent içinde rastlantı sonucu bazı İlkçağ mimari parçalara rastlanmıştır. Bu parçalardan bir kaçı kentin ortasındaki parkta ve Turizm Derneği bürosunun önünde sergilenmektedir.
