Lampsake, Lampsakos (Lapseki)

Lampsake, Çaınakkale’nin Lapseki ilçesinin olduğu yerdedir. Strabon bu yeri şöyle tarif eder:

“ Lampsakos da,deniz kıyısında,halen Abydos kadar parlak,anılmaya değer bir limanı bulunan bir kenttir. Abydos’dan yüzyetmiş Stadia uzaklıktadır.”

Bu isim Luwi-Pelasg dilinde “Boğaz Halkının Yeri” anlamındadır. Prof.Bilge Umar’a göre bu sözcük Hellen dilinde değişikliğe uğramıştır. Kentin ismi Thoukydides, Xenophon, Arrianos ve Pausanias gibi tarihçilerde geçmiştir. Strabon, Lampsake’nin Miletoslu göçmenler tarafından kurulduğunu yazmıştır.

M.Ö.VI. yüzyılda gelişmiş; Dareios’un seferinde (M.Ö.513-512) Hippokles isimli Tyrana Lampsakeli savaşçılar da katılmıştır. Bundan sonra diğer kentlerle birlikte Perslere karşı ayaklanmışsa da o ayaklanma bastırılmıştır. Alkibi komutasındaki Atina ordusu M.Ö. 409’da kenti üs olarak kullanmıştır. Sonraki yıllarda da Spartalı Lysandros, Abydos’un yardımıyla Lampsake’yi ele geçirmiş, Potamoi (Cumalı çayı) baskınını (M.Ö.405) buradan yapmıştır. Spartalılar burayı bir deniz üssü olarak kullanmışlar, buradan karşı sahildeki Atinalılara baskınlar yaparak donanmalarını esir almış ve bazı şehirleri ellerine geçirmişlerdir. Böylece Spartalılar boğaz güvenliğini ve ticaretini ele geçirerek Atinalıları dize getirmişlerdir. Bütün bu tarihi olayların yanı sıra Büyük İskender de M.Ö. 334’de Anadolu seferine buradan başlamıştır.

İskender’in ölümünden sonra Lampsakos M.Ö.281’e kadar Lysimachos’un idaresinde kalmıştır.M.Ö.190’da Roma, Bergama Kralı Eumenes’e bölgeyi verdiğinde kent, Bergama Krallığına bağlanmıştır. Bergama Kralı Attalos ‘un hazırladığı vasiyetnameye göre M.Ö.133’ de ölümü üzerine Anadolu’daki geniş toprakları ile beraber burası da Roma’nın hakimiyetine geçmiştir.

Lampsake’de İlk çağ kalıntıları yok denecek kadar azdır. Antik yapıların taşları sökülerek yeni yapılanmada kullanılmıştır. Lapseki’nin arkasındaki tepenin akropol olduğu sanılmaktadır. Burada Orta Çağ’dan kalma surlar ve çok sayıda keramik bulunmuştur. İstanbul Arkeoloji Müzesinde, buradan çıkan bazı eserler vardır.

Çanakkale Müzesinde ise Roma devrine ait, üzerinde “Stephonos bu lahdi kendisi karısı ve çocukları için yaptırdı.Eğer bir kimse bunun içine bir başka ceset koyacak olursa,şehre 2500 hazineye de 3000 denar ödeyecektir” yazısı olan, M.S.III. yüzyıla ait girlantlı bir lahit sergilenmektedir.

Günümüzde de evlerin temellerinde mermer sütunlar ile lahit parçalarına rastlanmaktadır.