Paisos (Apaisos)
Paisos, Çanakkale’nin Lapseki ilçesinin 10 km. kuzeydoğusunda, Bayramdere ‘nin denize döküldüğü yerde, oldukça yüksekte kurulmuştur.
Paisos sözcüğü Luwi-Pelasg dilinde “akarsu” anlamına gelmektedir. İliada’da Apaisas veya Paisas olarak ismi geçen kenti Hellen göçünden sonra M.Ö.VII. yüzyılda Miletoslular ele geçirmişlerdi.
Batı Anadolu kentleriyle birlikte Perslere karşı ayaklanmışlar sonra da Dourises komutasındaki Pers ordusu tarafından M.Ö.497’de kent ele geçirilmiştir. Attika-Delos deniz birliğine katılan kentlerin ödedikleri aidatları içeren listelerde Paisos’un ismi de geçmektedir. Kentin kuruluşu kadar terkedilişi de kesinlik kazanamamıştır.
Antik yazarlardan Polyainas kentin terk edilişini bir öykü olarak dile getirmiştir:
“Parion (kemer) ile Lampsakos (Lapseki) kentleri bir sınır anlaşmasına düşerler ve sonunda çözümü yarışmakta bulurlar. Yarışma koşullarına göre iki kent halkı kendi kentlerinden diğerine doğru yola çıkacaklar ve sonunda karşılaşacakları nokta iki kent arasındaki sınırı meydana getirecektir. Ancak, Lampsakos’lular yarışmaya hile karıştırarak 200 stad yol aldıkları halde Parion’lular yalnızca 70 stad gidebilmişlerdir. Bu durum karşısında Paisos ,Lamsakos’un sınırları içerisinde kalınca halk kenti terk eder.”
Yörede toprak üstü kalıntılarına rastlanmadığı gibi, yerini belirleyecek araştırmalar da yapılmamıştır. Bu yüzden bütün bilgiler eski kaynaklarda adının geçtiği olay ve yerlerle sınırlıdır.
