Hoca Hamamı

Kilis Vaiz Mahallesi’nde Mehmet Paşa Sokağı’nda bulunan Hoca Hamamı’nın banisinin ve mimarının kim olduğu bilinmemektedir. Sultan III.Murat devrinde düzenlenmiş olan Tapu Tahrir Defterinde Canbolat Paşa’nın üç hamam yaptırdığı yazılıdır. Bu hamamlardan Eski hamam ile Paşa Hamamı’nın Canbolat Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilmişse de üçüncü hamamın ismi geçmemektedir. Hoca Hamamı’nın da 1545 tarihli kitabesine dayanılarak Canbolat Paşa tarafından onarıldığı anlaşılmaktadır. Bu bakımdan bu hamamın da XVI.yüzyıldan önce tek hamam olarak yapıldığı ve Canbolat Paşa tarafından tamir edildiği sanılmaktadır.

Hoca Hamamı köşelerinde hücreler bulunan dört eyvanlı hamam şemasına göre yapılmıştır. Bu hamam plan tipinin örneklerindendir. Kesme taştan yapılmış olan Hoca hamamı, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık olmak üzere üç bölümden meydana gelmiştir. Hamamın güneyinde giriş kapısı bulunmaktadır. Giriş kapısı üzerinde üç beyitli Farsça bir kitabeye yer verilmiştir. Bu kitabede mealen;

“Dünya şahı Sultan Süleyman Murad edince, yüce himmetli ve mürüvvet kaynağı Emir Canbolat’ın isteği ile, Gökçezad’ın sayesinde şehirlerin nişanı olmak üzere bu hamamın tamir edilmesi makbul bir iş oldu. 952 yılının Şaban (Ekim 1545) ayında bu hamamın tamir işleri tamamlandı” yazılıdır.

Hamamın portali beşik tonozlu olup, düz lentoludur. Giriş kemerinin cephesine oyma suretiyle çiçek motifleri yapılarak hareketli bir görünüm elde edilmiştir. Bu girişten beşik tonozlu, dikdörtgen planlı bir dehlize, oradan da sivri kemerli bir kapı ile hamamın soğukluk kısmına girilmektedir. Soğukluk 11.15x9.80 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, üzeri 6.60 m. çapında kasnaksız bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe köşelere bitişik dört kalın paye ve bunları birbirine bağlayan kemerler üzerine oturtulmuştur. Kubbe geçişlerinde pandantiflere yer verilmiştir. Kubbenin altında sonradan yapılmış olan bir şadırvan, üzerinde de orijinal bir aydınlık feneri bulunmaktadır.

Soğukluk kısmının doğusundaki düz lentolu bir kapıdan, bir dehlizle ılıklık ve helalara geçilmektedir. Ilıklık bölümü üç eyvandan meydana gelmiş olup, orta mekanı basık bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbede de pandantiflerden yararlanılmıştır. Ilıklığın üç eyvanı ise beşik tonozludur. Bunun doğu ve batısına iki hücre yerleştirilmiştir. Ilıklık bölümünden basık kemerli bir kapı ile haçvari dört eyvanlı ve dört halvetli sıcaklığa geçilmektedir. Eyvanlar beşik tonozlarla, ortadaki mekan ve halvetler kubbelerle örtülüdür. Sıcaklık bölümünün eyvanları içerisinde kurnalar, ortasında da sarı, siyah, kırmızı ve beyaz mermerlerden yapılmış sekizgen bir göbek taşına yer verilmiştir.

Hamamın giriş kapısı üzerindeki çiçek motiflerinden başka içerisinde süsleme elemanı bulunmamaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraf, www.kilis.gov.tr  adresinden alınmıştır.