Tuğlu Hamamı

Kilis Şeyhler Mahallesi, Efeler Sokağı’nda bulunan Tuğlu Hamamı, Daltaban Paşa Hamamı olarak da tanınmaktadır. Hamamı Kilis’in yönetimini 1782 yılında ele geçiren, 1783 yılında Paşalık unvanı verilen ve 1788 yılında da Antep Olayları’nda öldürülen Daltabanoğlu Mehmet Paşa yaptırmıştır. Sonraki yıllarda Hafafzade Hacı Osman Bin Hacı Mehmet Bin Mustafa’nın mülkiyetine geçen hamamın mimarı hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Tuğlu Hamamı, Kilis’teki diğer hamamlar gibi soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Tek hamam olarak dört eyvanlı, köşeleri halvet hücreli haçvari bir plan şemasına göre yapılmıştır. Bu hamamda da soğukluk, ılıklık ve sıcaklık aynı eksen üzerinde bulunmamaktadır.

Kesme sarı, beyaz ve siyah taş ile tuğladan yapılmış olan hamamın kuzey cephesinde beyaz ve siyah taşların alternatifli olarak sıralanması ile portal meydana getirilmiştir. Portal geometrik geçmeler ve silmelerle hareketli bir görünümdedir. Ayrıca tek sıra halinde mukarnaslar cephenin saçak kornişini meydana getirmektedir. Giriş kapısı sivri bir kemerden olup, üzeri düz atkılıdır. Burada kitabe ve renkli taş süslemelere yer verilmiştir. Girişin üzerinde dört beyitli sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır:

Kitabe:

“Zehî devletlû Paşa-yı Mükerrem Daltabanzade
Bu câ-yı dil-küşâde böyle bir hamam edup inşâ
Yeni hamam-ı paşa ile âna nâm-ü nişan verdi
O nâm-ı şân-ı âli mir-i mirân-ı Kilis hâlâ
Bu âb-u tâb ile hamam-ı ikbali ânın yâ Rab
Hemişe işlesun bahtı gibi bâ-himmet-i vâlâ
İnşâ eyler iken Ruhiyâ Hâtif dedi tarih
Bu hamamı tamam-ı sa’y ile bünyâd eyledi Paşa
1200 (1785)”

Giriş kapısından beşik tonozla örtülü bir dehlize, oradan da soğukluk bölümüne geçilmektedir. Soğukluk bölümü 14.00x10.90 m. ölçüsünde olup, üzeri 7.30 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe köşelerdeki sivri kemerli dört ayak tarafından taşınmaktadır. Pandantifli kubbenin üzerinde aydınlık feneri, altında da siyah ve beyaz taşlardan yapılmış sekizgen bir şadırvan bulunmaktadır. Soğukluğun kuzeybatı köşesindeki basık kemerli bir kapıdan beşik tonozlu dehlize, oradan da ılıklığa geçilmektedir. Ilıklık basık kemerli bir kubbe ile örtülmüş olup, üç eyvan ve iki halvetten meydana gelmiştir. Ilıklık bölümündeki halvetler de kubbe ile örtülüdür. Buradan yuvarlak kemerli bir kapı ile dört eyvanlı ve dört halvetli sıcaklığa geçilir. Üzeri kubbe ile örtülü sıcaklığın ortasında siyah ve kırmızı mermerden yapılmış bir göbek taşı bulunmaktadır. Sıcaklığın çevresindeki eyvanlarda kurnalar sıralanmıştır.

Tuğlu Hamamı’nın bezemesi siyah ve beyaz renkli taşlardan meydana gelmiştir. Bunun dışında soğukluğun nişleri üzerinde selvi motifleri ve altı kollu yıldızlar görülmektedir. Zeminler renkli taşlarla döşenmiştir. Bunlar geometrik kompozisyonlar meydana getirmiştir. Ayrıca kurnalarda palmet, yaprak ve kum saati motifleri bulunmaktadır. Buradaki kurnaların malzemesinin farklı oluşu, başka yerden getirildikleri izlenimini vermektedir.

Kenthaber Kültür Kurulu