Osmanlı Devleti’nin Batı metoduyla öğretim ve eğitim yapan ilk mühendis okulu (Hicri:6 Şevval 1190) 18 Kasım 1776 tarihinde Hendesehâne-i Bahrî (Deniz Mühendishânesi) adıyla İstanbul Kasımpaşa Darağacı mevkiinde kurulmuştur.

Osmanlı denizcileri, tekniğin ilerlemesiyle kendini denizcilikte geliştiren Avrupa denizcileri karşısında bilgi olarak çok gerilerde kalmışlardı. Bu durum Osmanlı Donanması’nın üst üste yenilmelerine sebep olmuştu. İleri görüşlü bir denizci olan Kaptân-ı Deryâ Cezayirli Hasan Paşa (Deniz Kuvvetleri Komutanı) bu durumdan kurtulmak için Padişah III. Mustafa’ya Batı usulüyle bir mühendis okulunun kurulmasını teklif etti. Bu teklifle Hendesehâne-i Bahrî kuruldu.

Kurulan bu mühendishânenin ilk hocası Cezayirli Hasan idi. Üç personelle kurulan bu okulda Hasan Hoca 90 akçe, yardımcısı 30 akçe ve laboratuar memuru da 30 akçe yevmiye ücret almaktaydılar.

Bu okul başlangıçta dört sınıflı olup biri güverte subayı ve kaptan, diğeri de inşaat mühendisi yetiştiriyordu. Güverte sınıfında okuyanlar sancak kalyonlarında mal sorumlusu,ikmâl subayı ve seyir subayı oluyorlardı. İnşaat bölümünde okuyanlar ise tersanelerde gemi inşa mühendisi oluyorlardı.

Bu mühendishanenin açılmasından altı yıl sonra bulunduğu yerin ihtiyaca cevap vermemesi üzerine, Camialtı denilen bölgede 1774 tarihinde yeni bir hendesehâne inşâ edildi.

Bu arada Ruslar’ın Kırım’ın içişlerine karışmaları üzerine, Fransa’dan kale ve istihkam işleri uzmanı olan yeni hocalar getirtildi. Hendesehâne’den başka okul olmayınca bu hocalar burada kurs vermeye başladılar. Bu duruma canı sıkılan Ruslar, Avusturya asıllı olan Fransa Kraliçesi Marie Antoinette vasıtasıyla bu hocaları Fransa’ya 27 Eylül 1788 tarihinde geri çağırttılar.

Bunun üzerine, Halıcoğlu’nda yeni bir bina inşa edilerek kara istihkam ve topçu subayı yetiştirmek üzere Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn (Kara Mühendishânesi) ismiyle 1795 tarihinde yeni bir okul kuruldu.

Bu iki okul birleştirilerek eğitimi nöbetleşe Türk hocalardan Gelenbevî İsmail Efendi, Kasapbaşı-zâde İbrahim Efendi ve Bahar Efendi vermeye başladı. Daha sonra iki okul tekrar ayrı mekanlarda eğitime devam ettiler.
Daha engin bilgi ve belgelerde buluşmak dileğiyle.

Kaynakça:
1Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Bahriye Tasnifi, Numara:5849
2 TDV İslâm Ansiklopedisi,c:4, s.509-510