Bükemediği bileği öpüyor

İnsanlığın bütün bilgisini ilgisi ve bütçesi yeterli herkese yaymak üzere 1768 yılında hayatımıza giren Britannica ansiklopedisi kendi zamanı için emsalsiz bir bilgi kaynağıydı. 100 kadrolu uzman editör ve katkı sağlayan 4 bin uzmandan oluşan kadrosuyla kısa sürede 21 cilde ulaşan bir bilgi hazinesi haline geldi.

1911 tarihli 11. sürümünde ilk defa Amerikan pazarı için makalelerini kısalttı. Dünyadaki gelişmelerin daha hızlı değişmeye başladığı 1933’te aldığı bir kararla sürekli güncellenen bibr yapıya geçti. Ancak son 70 yılda 500 bin madde ve 40 milyon kelimelik haznesini geliştiremeyen ansiklopedi, internet çağının hızına yetişmekte zorlanmaya başladı.

En büyük darbeyi ise 2001 yılında ekranlara yerleşen internet ansiklopedisi Wikipedia’dan aldı. Herkesin içeriğine katkıda bulunabildiği bu yapı kısa sürede milyonlarca kişinin ilk tercihi haline geldi. Çünkü ülke haritalarının ve isimlerinin bile yıl içinde birkaç kere değiştiği bir dönemde seneler önceki bilgilerle bezeli ciltler bir şey ifade etmiyordu.

İnternet trafiğini ölçümleyen Alexa.com sitesinin verilerine göre şu an Wikipedia sitesinin trafiği Britannica’nın 800 katına yaklaşıyor.
Elbette herkesin el atıp değiştirebileceği bir yapıyla kıyaslanınca Britannica ve benzeri yapıların da ‘güvenilirlik’ kriteri ortaya çıkıyor. 2005 yılında Nature adlı bilimsel bir yayının bu konuda yaptığı bir araştırmada rastgele seçilen 42 bilimsel makaledeki hata sayısı Wikipedia’da 162, Britannica’daysa 123 adet olmuştu.

Yeni bir bürokrasi
Kendisi de bir web sitesine sahip olan Britannica son nefesini vermeden önce ‘düşmanı’ kendi silahıyla vurmayı deniyor. Ancak bu konuda başarılı olması pek kolay görünmüyor. Zira yine işleri kendi kriterlerine göre yapmayı hedefliyor. Britannica makalelerine web üstünden katkıda bulunduğunuzda bu değişikliğin makaleye yansıması için önce uzman editörlerin incelemesinden geçmesi gerekiyor. Bu da yine bürokratik bir yapı doğuruyor.

Öte yandan yanlış bilgilerle dolu olduğu için eleştirilen Wikipedia da benzer bir yapıya geçmenin hazırlığı içinde. Buna göre sadece onaylı editörlerin değişiklikleri aynen siteye yansırken diğer kullanıcıların müdahalaleri bu editörlerin onayının ardından yayına geçecek.