Eğitim şart ama...

Tıpkı bizim gibi bireyciliğin gelişimiyle felce uğrayan Grek hayat tasavvuru, hem bireysel hem de toplumsal anlamda bir türlü tesis edemediğimiz hayat ülkümüzü hatırlatmalı

Günümüz insanının kendini ve eylediklerini, geçmiş zaman insanları ve onların eyledikleri ile kıyaslamaktan kaçındığına dair elimizde pek çok gösterge var. Bunun nedeni, kendini geçmiş zamanlar karşısında yetersiz görmesi değil kuşkusuz. Aksine, hemen her alanda ilerlemiş olmanın verdiği bilinçliliğin gururu hâkim. Hele de söz konusu ettiğimiz insanlar, bizim ülkemiz gibi varlığı ile olmak istediği arasında bir karara varmamışsa geçmişin, ya önce bir güvenle unutulduğuna ya da hiç de verimli, yaratıcı olmayan bir duygusallıkla durmadan hatırlatıldığına çokça şahit oluyoruz.
Her alanda karşılaştığımız ve çoğu zaman çözümüne güç yetiremediğimiz her tür sorunun kökeninde varlık ile olmak istenen arasındaki bu uyumsuzluk hali var. Biz, ne olmak istediğine karar verememiş bir insanın yaşadığı savrulmaları yaşayan, bu nedenle de tabir caizse hep ergen kalmak isteyen bir ülkeyiz bir yandan. Bir yandan da bunamış gibi unutkan, ısrarcı ve kötücülüz. Bugüne dek doğru ve düzgün bir eğitimden geçmediğimiz halimizden belli. Thomas Davidson’un Greklerde Eğitim Düşüncesi‘ni okuyunca, bu dediklerime hak vereceğinizi düşünüyorum.

Greklerde aile
Davidson çalışmasını, birer kitap olarak da bölümlenebilecek dört parçada ele almış. İlk bölümde Grek eğitiminin karakter ve ülküsü, ikinci bölümde Helenik Dönem, üçüncü bölümde Aristoteles dönemi ve son bölümde Helenistik Dönem ele alınıyor. Greklerin hayatının tüm alanlarına yayılan estetik düşüncenin bireylerde farklılaşan ortak bir ‘meziyet’i arzuluyor olması, ilk bölümün en dikkat çeken vurgusunu oluşturuyor. Zaten Grek eğitimi de temelde bu estetik ve meziyet düşüncesi etrafında şekilleniyor büyük oranda. Eğitimin dalları, koşulları, muhataplarını da bu karakter ve ülkü belirliyor. Davidson, bu hususlarda bilgiler aktarırken dikkat çekici yorumlarda da bulunuyor:
Örneğin, erkek egemen bir halk olan Greklerin kadın eğitimi hususunda hangi düşüncelere sahip olduklarını, yazarın şu yorumları refakatinde öğreniyoruz: “Greklerin düşündükleri şey bir hayat arkadaşı elde etmekten çok çocuklarına kıymetli bir anne bulmaktı. (...) Yakın zamanlarda çiftlerin birbirlerini seçmelerinde çok önemli bir rol oynayan hissi, marazi unsur Greklerde hemen hemen hiç tesadüf edilmeyen bir unsurdu. Aşk denilen şey ya soylu coşkulu dostluk biçimine ya da şehvetin bütün dizginlerini ele geçirdiği bayağı bir şekle bürünüyordu. Bu duruma, kadınların bir amaç değil bir araç olarak görülmesine rağmen Greklerde karı koca arasındaki ilişkiler aileyi çocuklar için bir erdem okuluna dönüştürecek türdendi.”

Aristoteles’in devlet anlayışı
Aristoteles’in Eğitim Devleti adını verdiği müstakil bölüm, “Aristoteles’in devletine tam bir haklılıkla bir Eğitim Sahası denilebilir” cümlesindeki yargı ile şekilleniyor denilebilir. Aristoteles’in, ikliminden demografik yapısına, mülkiyet yapısından diğer ülkelerle kuracağı ilişkiye dek enine boyuna tasarladığı devlet anlayışını, Davidson’un büyük bir hayranlıkla irdelediğini görüyoruz. Aristoteles’in, “Devletin ne için, iş için mi yoksa serbest zaman için mi eğiteceği” sorusuna verdiği cevap, çalışmanın en derin sorunsalına bir açıklıktır.
Greklerde Eğitim Düşüncesi, eğer niyetimiz varsa bütün bunlardan çok daha fazla bir katkıyı sunacak bize: “Bireysel ve toplumsal alanlarda bunca şikayetimizin nedeni nedir; bizler nerede hata yapmaya devam ediyoruz?” sorularının cevabı, Greklerin deneyiminde bütün açıklığıyla görülmekte. Tıpkı bizim gibi bireyciliğin gelişimiyle felce uğrayan Grek hayat tasavvuru, hem bireysel hem de toplumsal anlamda bir türlü tesis edemediğimiz hayat ülkümüzü hatırlatmalı diye düşünüyorum. Bu sayede birbirimizle bunamışlar diyaloğu geliştirmeyi bırakırız belki de ve meselelerimizi köken bilgisiyle doğru ve düzgün olarak yeniden ele alabiliriz. Aksi halde ‘eğitim şart’ lakırdıları espri irtifamızı belirlediği gibi düşünce irtifamızı da belirleyecek.

GREKLERDE EĞİTİM DÜŞÜNCESİ
Thomas Davidson
Çeviren: Ahmet Aydoğan
Say Yayınları
2008, 255 sayfa
12.5 YTL.