Osmanlı'nın manevî sultanları

 "Osmanlı'nın asıl büyüklüğü, tarih sayfalarında kalmış askerî galibiyetlerden çok, ilim ve irfan geleneğini en mükemmel bir şekilde birleştirebilmesinde; binlerce âlim ve arifin, vatanının ve İslam medeniyetinin en olgun meyvesi olabilmesinde yatar.


Osmanlı bir âlimler yurdudur ve Osmanlı'yı Osmanlı yapan da onlardır. Osmanlı bir kılıç ve asker medeniyetinden önce ve öte, bir ilim ve irfan medeniyetidir." diyor, "Osmanlı'nın Manevi Sultanları/Cihan Devletini Ayakta Tutan Gizli Cevher" kitabının yazarı Tarık Velioğlu.


Hayy Kitap tarafından yayımlanan kitap, 'Osmanlı irfan tarihi'ni ortaya koyma amacını taşıyor. Eser, Şeyh Edebâli'den başlayarak, Osmanlı'yı Osmanlı yapan gönül ve irfan erlerinden, ehlullah ve pîrlerden, melâmet ve tarikat erbabından, ârif ve zâhidlerden 100 büyük ismi bir araya getiriyor. Akşemseddin, Aziz Mahmud Hüdayi, Somuncu Baba, Emir Sultan, Eşrefoğlu, Hacı Bayram Veli, Şeyh Vefa, Sünbül Sinan, Merkez Efendi, Hamza Bâlî, İdris Muhtefî, Beşiktaşlı Yahya Efendi, Şaban-ı Velî, Hüsameddin Uşşâkî, Hz. Hüdayî, Niyâzî Mısrî, Nasûhî Efendi, İsmail Hakkı Bursevî, Mehmed Emin Tokadî, Mevlânâ Hâlid, Tâhâ Hakkârî, Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî, Esad Erbilî, Abdülkadir Belhî, Abdülhakim Arvasî, Kenan Rifâî, Ali Haydar Efendi, Fahreddin Cerrâhî ve daha niceleri... Tarık Velioğlu, kitapta yer alan isimleri belirlerken uyguladığı kriterleri şöyle sıralıyor: "Sahip oldukları şöhret, bir yolun kurucusu veya en önemli temsilcisi olmaları, eserleri veya takipçileri vasıtasıyla kendi zamanlarında ve günümüzde sahip oldukları etki..." 

Eserde, ariflerin; hayatları, ibret verici yaşanmış hikâyeleri, güzel ahlakları ve temsil ettikleri dünya görüşleri anlatılmış, şiirleri nakledilmiş, kabirleri ile -varsa- kendi fotoğrafları basılmış. Arifler hakkındaki yazıların kısa olması, okurların sıkılmasını engelleyip okunurluğu artırsa da, ele alınan zatların derinliğini aktarabilmede aciz kalınmasına sebep olmuş. Eserin ansiklopedik bir özellik taşıması, her evde bulunması için yeter de artar bile. Ama yine de, hem yazarın hem de yayımcının kitabı tekrar ele alıp 'genişletilmiş baskı'yı düşünmesi hiç de fena olmaz!..