Virginia Woolf ders verseydi...

Virginia Woolf, paltosunun ceplerine taşlar doldurup, evinin yakınındaki Ouse Nehri’ne atlayarak intihar ederken, kendi rüyasını da öldürüp gitmişti. Yazma işi Woolf’un hayatında ayrılmaz bir parça, bir sığınma yeri ve kendine yol bulduğu bir mecra olmuştur. 

Ve belki bu yüzden dağınık zihinsel salınımları, iç dünyası ve yazarlık serüveni pek çok kimse için ilgi çekicidir hâlâ. Onunla sohbet etmek, bir sınıfta yazı üzerine konuştuğunuzu hayal etmek, şüphesiz sıra dışı bir iştir. Hele bu sohbetlerde kendi yazı dünyasını anlatıyor ve çeşitli önerilerde bulunuyorsa pek çok edebiyatseverin kulak kabartacağı bir ortam haline gelir. Yazar olmak arzusunda olanların dikkat kesileceği bir kitap yayımlandı: Virginia Woolf’tan Yazarlık Dersleri; Yedi Derste Yazma Sanatı. Amerikalı akademisyen Danell Jones, hazırladığı kitapta Woolf’un eserlerinden yola çıkarak usta yazarın yazı üzerine söyledikleri ustalıklı bir kurguyla anlatılıyor. Kitapta Woolf, bir ‘yazarlık sınıfı’nda ders verirken hayal ediliyor, öğrenciler soru soruyor ve böylece Woolf ‘yazı’ üzerine düşüncelerini bir bir anlatıyor. Yazarlık sanatının bir tılsımı olup olmadığı, kurslarda öğrenilip öğrenilemeyeceği tartışıladursun, Woolf ile yazı deneyimlerini paylaşmak, onun med-cezirli yazı hayatını dinlemek, genç yazarlar kadar usta yazarın tutkunları için de sıra dışı bir deneyim olsa gerek.

Kitap, yedi ‘hayalî’ dersten oluşuyor. Yazma alışkanlığı kazanmak, çalışmak, üretmek, yürümek, okumak, şüphe duymak, kurmaca notları gibi bölümlerin yer aldığı eserde, Woolf’un roman, hikâye, şiir, biyografi, hatırat ve makale gibi çeşitli alanlarda verdiği çalışmalar incelenerek yazı üzerine söylediği gözlemler yer alıyor. Her bölümün sonunda ‘yazarlık yolunda’ adlı Woolf’un tecrübelerini anlamaya sevk eden kısa öneriler ve çeşitli aktiviteler sunuluyor.

Danell Jones, bu kitabı oluştururken çok zorlanmışa benzemiyor. Zira Woolf’un eserlerinin çoğunun yazma sanatı üzerine olması, iyi bir şiir ya da romanı oluşturan etmenlerin neler olduğu, yazarların eserlerinde başarıya ulaşmak için ne gibi niteliklere sahip olması gerektiğine dair olunca pek çok malzeme ortaya çıkmış oluyor. İyi bir okur, Woolf’un yazı hakkındaki düşüncelerini satır aralarından rahatlıkla görebilir. Jones, bunu itiraf edercesine böyle bir kitabın yıllar boyu Woolf’u ve yazdıklarını okuyup incelemenin sonucunda ortaya çıktığını söylüyor.

Eğlenceli bir oyun

Danell Jones, kitabı yazmaya nasıl karar verdiğini şöyle anlatıyor: “Böyle bir kitap yazma fikri de, zaman zaman yazarları taçlandıran, ilham parıltılarından biriyle geldi. Woolf’un kitapları arasında büyük bir arayışla geziniyordum. Yazarlık dersi için öğrencilerimin ilgisini çekecek türden konular bulup çıkarıyordum ki birden Virginia Woolf’un kürsü ardında ders anlatan zarif imgesi gözümün önünde belirdi. Üzerinde eskimiş eflatun bir elbise, parmaklarında mor mürekkep lekeleri vardı. Kürsüye yaslanmış, o meşhur kalın, müzikli ses tonuyla heyecanla sesleniyordu sınıfa: “Demek yazmak istiyorsunuz.” Woolf’un yazarlık dersi verdiğini kurguladım kafamda. Onun yazma eylemi üzerine düşüncelerini, hayatından kesitler ve karakteri ile destekleyerek sunmak gerçekten eğlenceli bir oyun gibiydi.” Yazar, kimi diyaloglarda birebir Woolf’un cümlelerini kullanmış. Bu alıntılar doğrudan doğruya kendisinin mektuplarından, makalelerinden, günlüklerinden ve romanlarından. Kitaptaki akıcılığı korumak için pek çok farklı kitabın pek çok farklı bölümünden alıntıları birleştirirken bazı eklemeler yapmış. Jones bunu yaparken, Woolf alıntılarının orijinal hallerini bulmak isteyenlere kolaylık için kitabın sonunda bir liste vermiş. Kitabın sonunda, daha fazlasına imkân veren birçok kurmaca, gerçek kurgu, şiir yazma aktiviteleri, şiir ve hatırat notları maddeler halinde sunuluyor. Kitap önerileri, alıntılar ve kaynaklar da ayrıca listelenmiş

Yazar olmak konusunda farklı deneyimler kazanmak isteyenlere en azından minik bir katkı veya ufuk açmak adına Amerika’da uzun yıllar editörlük, eleştirmenlik yapmış, sonra da bir dershanede roman ve hikaye yazma konusunda dersler vermiş bir yazarlık hocası, Dorothea Brande’nin Yazar Olmak (Ötüken Yayınları) adlı eseri de önerilebilir. Brande çok yaygın olan ‘yazarlık öğretilemez’ düşüncesine şiddetle karşı çıkıyor. Ona göre yazmanın, bir sırrı var elbet; ama bu, kısmen de olsa öğretilebilir. Genç yazar adayları için belki de en iyi yol yazarlık kurslarından öte, tutkulu bir okur olmak ve dilin inceliklerini iyi bilmek.

Woolf’tan ‘yazma’ya dair aforizmalar

Edebiyat zevkinin kazanılması çoğunlukla iyi kitaplarla değil kötü kitaplarla olur.

Bir roman yazarının en temel büyük tutkusu olabildiğince bilinci dışına çıkmasıdır.

Yazmak, sadece kendim okuyacak olsam bile iyi bir alıştırma oluyordu.

Her gün yazın, özgürce yazın.

İçinizden birinin bir diğerine vereceği tek okuma tavsiyesi olabilir,

o da tavsiyelere kulak asmamak.

Yazmak istediğinizi yazdığınız sürece sorun yok; bütün mesele bu.

Otuz yaşına gelmeden hiçbir şey yayımlatmayın. Eğer yayımlarsanız

özgürlüğünüz kısıtlanır. İnsanların fikrini önemsemeye başlarsınız.

Her cümle, kalbinde mutlaka minik bir kıvılcım barındırmalıdır.