Japonya nerede, biz nerdeyiz?

Son günlerde TV’de yapılan sokak anketlerine merak sardım. Geçen yazılarımın birinde (11 Mart 2011), Pakize Suda Hanımefendinin İzmir’de şık ve monden hanımefendiler ve de kerliferli beyefendiler arasında yaptığı anketle ortaya çıkan tarih cahilliğimizden söz etmiştim. Bu defa karşıma coğrafya cahilliğimiz çıktı. Star TV muhabiri Osman Terkan, son günlerin önemli olayı, Japonya depremi dolayısıyla rast geldiği kişilere: ‘’Japonya’da ne oldu? Japonya nerede? Tsunami nedir? Radyasyon nedir?’’ şeklinde bazı sorular sordu. Ne yazık ki aldığı yanıtlar, kelimenin tam anlamıyla utanç verici. Tarih sorularına nazaran burada sorulan coğrafya sorularına alınan yanıtlar, tarih cahilliğinden çok daha önemli, kanımca.

Türkçemizde güzel bir deyim vardır: BİLMEMEK AYIP DEĞİL, ÖĞRENMEMEK AYIPTIR. Bir konuyu bilmeyebilirsiniz veya bazı konular, bunca hayat mücadelesi içinde aklınızda kalmamış olabilir. Ama o konu ile ilgili bir olayla karşılaştığınız zaman içinizde, olayın veya nesnenin yerini, zamanını, niteliğini anlamak arzusu doğar veya doğmalıdır. İşte halkımızda eksik olan şey bu BİLİMSEL MERAK duygusudur. Japonya’da çok şiddetli bir deprem oluyor; yazılı ve görsel basında herkes adım adım izliyor. Ne var ki pek çok kimse olayların nedenlerini, nasıl geliştiğini, nerede olduğunu, sonuçlarını merak etmiyor, en basitinden araştırma gereğini duymuyor. İşte bunu benim aklım almıyor. Öyle anlaşılıyor ki eğitim sistemimiz, öğrencilere araştırarak öğrenme arzu ve duygusunu aşılayamamış. Gazeteci anketör, İstanbul’un önemli bir caddesinde önüne çıkan kişilere olayla ilgili bazı sorular yöneltiyor.

Şimdi gelelim sorularına ve aldığı yanıtlara:

Anketörün ‘’Japonya’da ne oldu’’ sorusuna sadece bir kişi ‘’bilmiyorum’’ yanıtını verdi. Bunu normal karşılıyorum. Kişide belki çevreye ilgisizlikle ilgili psikolojik bir sorun olabilir.

Şimdi ‘’Japonya nerede’’ sorusuna verilen yanıtlara geliyorum:

‘’Avrupa’da. Avrasya kıtasında. Afrika’da olabilir. Kuzey Amerika’da. Amerika’nın çevresindeki ülkelerde; yâni İtalya’da veya Rusya’da olabilir. Hong Kong’da. Fransa’da veya İtalya’da. Avrupa taraflarında. Dubai’de. Uzak bir yerde. Ne bileyim; haritaya bakmak lâzım. Ukrayna, Finlandiya. Brezilya’da. Amerika kıtasında; nerden baksan 20 saat çeker. Venezuella’da. Güney kuzey yönlerde.’’

‘’Tsunami nedir’’ sorusuna gelen üç yanıt:

‘’Fırtına gibi bir şey. Yer altı patlıyor; Çin’de oldu. Tusumani mi, bilemiycem.’’

Bir kişiye sorulan ‘’Radyasyon nedir’’ sorusuna gelen yanıt:

‘’Abi, bulaşıcı bir hastalıktır; insandan insana geçer.’’

Tekrar ediyorum. Burada vahim olan, halkımızın olayları sadece izlemekle yetinmesi; ama merak etmemesi, araştırma gereği duymaması.

Şimdi gel de Şair Eşref’i anımsama. (Eşref (1847 – 1912), Ege’nin yetiştirdiği üstün zekâlardan olup sözünü sakınmayan önemli bir hiciv şairidir).

Seni tekfir eder mutlak, desen dünya yuvarlaktır,
Döner dünya, o dönmez, çünkü sâbittir inadında.
Sorulsa hace-i dânâ, Selânik nerdedir bilmez,
Bilir amma ki, kaç tüy var Cibril’in kanadında.

Tekfir: Küfretmek.
Mutlak: Kayıtsız şartsız.
Sâbit: Değişmez.
Hace-i dânâ: Bilen, âlim adam.
Cibril: Peygamberimize Allah’dan vahiy ileten melek. Cebrail aleyhüsselam.

Bu hicvinde gördüğünüz gibi Eşref’in zoru, cahil ama ulema geçinen din tüccarlarıyladır. Yoksa halkını, milletini çok sever. İşte örneği:

Sadrazam Kâmil Paşa, Aydın (İzmir) Valisi iken bir görevlinin ‘’Millet ne der Paşam’’ sözüne ‘’Canım, bir şey olmaz, bizim millet eşektir’’ yanıtını vermiş. Bu sözü duyan Eşref, hemen kalemi kâğıdı eline almış ve döktürmüş:

Ehl-i mansubdan biri millete eşek dese,
Gam değildir bu amma eşşoğlu can sıkar.
Millete eşek diyen eşşek herif bilmez mi ki,
Valiler de, sadrazamlar da hep bu milletten çıkar.

Ehl-i mansub: Tayin edilmiş, atanmış kişi.

Evet, bu hafta da bu kadar.

yerguvenc@gmail.com