Vatikan - Sen Piyer Kilisesi / Yük. Müh. M.Yılmaz Ergüvenç
Papa 2 nci.Jean Paul’ün cenaze merasimine sahne olan ve de gömüldüğü,Vatikan’ın kalbi muhteşem bazilikadan söz edelim.Burası italyancada San Pietro,fransızcada Saint Peter,bizim dilimizle Sen Piyer-Aziz Petrus kilisesidir.
Yıl 1500 ler…İtalya’da başlayan hümanizma hareketi ,fikir-kültür-sanatta rönesansı – yeniden doğuşu getirdi.Bu ortamda Papalık,ortaçağdaki din ve dünya işlerindeki büyük gücünü devam ettirmek çabasında idi.
Hz.İsa’nın öğütlerinin,mucizelerinin,eski ahitten gelen öykülerinin havarilerce toparlandığı kutsal kitap umdelerinin ,ruhban sınıfı tarafından halka kolaylıkla öğretilebilmesi ve benimsetilebilmesi için,pagan kültüründen gelen heykel,fresk,tablo,objelerle yapılan canlandırmaların yer aldığı ve baba-oğul-kutsal ruh üçlemesinin ifadesini bulduğu muhteşem kiliseler halk üzerinde huşu etkisi sağlıyordu.
Roma’da öyle bir eser yapılmalı idi ki tanrının yüceliği yanında,papalığın güçlü iktidarını da simgelesin.Böyle bir hava içinde Sen Piyer kilisesinin proje ve inşaat işleri 1504 yılında mimar Bramante’ye verildi.Eser,tanrının kusursuzluğunu ifade eden ‘kutsal kare’ formunda ve merkezi plan sisteminde olmalı idi.Burada Leonardo Da Vinci’nin çizdiği daire ve kare içerisindeki insan bedenini simgeleyen geometrik çizimi hatırlayalım.Daire sınırsız yarıçapı ile uzayı,kare mükemmeliyeti,daire ve kare içindeki insan ise tanrının kusursuz eseri oluyordu.Bramante bu simgeleri kullandı.Yeni kilisenin kubbesi, M.S. 118-128 yıllarında İmparator Hadrianus’un yaptırdığı,tüm tanrılara adanan Roma Panteonu’nun 43 metre çaplı kubbesinden hiç te aşağı kalmamalı,ama ondan daha yüksek olmalı idi. (132 metre). Kubbenin oturduğu mekan,Grek haçı denen artı formlu haç planının tam ortasında bulunuyordu.
İnşaat 1505 te başladı.Ancak ana kubbe ayakları ve bunları bağlayan beşik tonozlar örülürken 1514 te Bramante öldü.1517 deki Luther’le başlayan reform hareketinin Katolik dünyasını etkilemesi ile kilise yönetiminde inşaat alanının büyüklüğü ve maliyetin yüksekliği söz konusu oldu.İnşaatın finansmanı için günahlar bağışlanarak, cennet vaad edilerek para toplanabiliyor,ancak inşaat çok ağır ilerliyordu. Sangallo ve diğer mimarlar kiliseyi bir kolu uzun Latin haçlı dikdörtgen planlı bazilikaya dönüştürmek ve maliyeti düşürmek için proje tadilatı yaptılar.Yıl 1547 olmuş,hala kubbe kapatılamamıştı. Bu durumda görev,Mikelancelo’ya verildi.Mikelancelo,kendisinden önceki yapılanmayı dikkate almadı.Bramante’nin kare formunu ve grek haçı planını korudu,ancak giriş cephesine yeni blok ekledi. Proje böylece kesin merkeziyetçilik ilkesinden ayrıldı.Merkezi kubbeyi Bramante’nin önerdiği boyutlarda gerçekleştirdi. Ancak,Mikelancelo da 1585 te öldü.1590 a kadar mimar Fontana devam etti.1605-1629 arası mimar Maderno tekrar Latin haçı plana döndü. Bu gün gördüğümüz ön cepheyi inşa etti.Ama bu cephe kubbenin meydandan görünümünü kapattı. İç hacmin muhteşem görünümü rönesans sanatının en güzel yapıtları ile bezendi. Kaplamalar, heykeller,freskler,tablolar ve altın-gümüş gibi değerli metal objeler yer aldı.
Ana inşaat bittiğinde henüz bina yaklaşım meydanları yoktu.Bu işler,barok dönemde 1665 te tamamlanabildi.Yani,bina 160 yılda son halini alabildi.Mimar Bernini,Vatikan binalarının bozduğu simetriyi sağlamak için iki meydan düşündü.Kilise önünde trapez planlı meydan ve onun önünde oval meydan…Oval meydanda evvelce dikilmiş bulunan Mısır’dan getirilmiş obeliski merkez ve iki yanındaki çeşmeleri odak noktaları olarak planladı.Meydan çevresinde yarımşar daire halinde ve Toskana Dorik stilli 284 kolonlu arkad oluşturdu.Karşıdan bakınca sanki iki kolu ile sarılmış,miğferli bir Prusya askeri görürsünüz.Bernini ise bu kolları ‘imanlarını güçlendirmek için Katolikleri kilise ile birleştiren elemanlar’ diye tanıtlıyordu.
Sen Piyer ve bir çok aziz ve papa naaşları,kutsal haç planının merkezinde ve büyük kubbenin altına isabet eden mahzende yatmaktadır.Müteveffa Papa 2 nci Jean Paul de işte bu mahzende yerini almış bulunmaktadır.
