İnanç ve Hoşgörüsüzlük (97)

ÜLKEDE GAYRI MÜSLİMLERİN TASFİYESİ SÜRECİ -2 (Varlık Vergisi):

Yunanistan’la Türkiye arasındaki “Mübadele Antlaşması”nın ekonomik etkisi, her iki taraf için de kuşkusuz olumsuz olmuştur. Yöneticilik ve askerliğe angaje olduğu için ticaret ve iş yaşamına (hemen hemen hiç denecek ölçüde) çok az girmiş olan ve Savaşların tahribatı ile sermaye kaynakları arayışında çok güçlük çeken Türk toplumunun, yeni kurulan Cumhuriyet rejiminin dinamik iktisadî ve toplumsal reformlarına gereksinimi vardı. Yoksul Türkiye’nin ilk bağımsızlık mücadelesi başlayıp TBMM açıldığında, malî kaynak bulmak için çıkarılan ilk yasa “Yol Vergisi” olmuştur. 18-60 yaş arası erkeklere yüklenen bu vergi dört işçi gündeliği karşılığı itibarî 6 lira olarak atlı tahsildarlar tarafından tahsil edilirdi. Bu vergiyi ödeyemeyecek olanlar yol yapımında on gün süre ile çalışırlardı. Yükümlü bulunamazsa evine, jandarma refakatinde giden tahsildar vergi karşılığı haciz yapardı. Çıkarılan anayasalardaki “angarya” yasağına karşın bu vergi uygulaması 1950 başlarına kadar sürdürülmüştür. Lise öğrenimim sırasında yaşı biraz gecikmiş bir sınıf arkadaşıma yol vergisi tebligatı geldiğinde paniklediğini; sonra öğrenimde olduğu için yakayı sıyırdığını hatırlıyorum. Atatürk’ün ekonomi kurmaylarının düzenlemesinde Devletçi reformlar ve Devlet’in yetersiz sermayesi ile bir takım temel yatırımlar yapıldı. Birinci Dünya Savaşının getirdiği yıkımdan ve Savaş bitiminden onbir yıl sonra ABD’de başlayıp tüm dünyaya yayılan evrensel ekonomik bunalımdan çıkma, ayrıca yeni kurulmuş Sovyetler Birliğinin göz korkutmaya başlayan Devlet Kapitalizmi ile rekabet edebilme arayışları liberal ülkeleri de belli bir disiplini öngören “Keynezien ekonomi”ye yönelttiği gibi aşırı baskıcı Faşist yönetimler de ortaya çıkarmıştı. Gözü kara olan bu yönetimler, disiplinli ekonomik politikaları yanında gerek ülkelerinin içinde gerek dışında yabancı unsurlara karşı saldırıları mubah gören bir yaşam kavgasına girmişlerdi. Kimsenin kimseye güveni kalmadığı bu ortamda Türkiye’nin de sürdürülebilir ve güvenilir bir ulusal ekonomi ve sermaye politikasına geçmesi kaçınılmaz olmuştu. Devlet bu dar malî olanaklarla kalkınma savaşımı verirken Avrupa’da II.Dünya Savaşı patladı. Yurt dışına çok büyük sayıda azınlık göçmüş ise de ülkenin ekonomisi gene de bir kısım ticarî deneyimi olan ve sermayedâr azınlığın elinde idi. Savaşın patlaması ile had safhaya varan mal darlığı karaborsanın teşekkülüne; o zamanlar darlığı olan mallarda, ”ihtikâr” denilen fahiş fiyatlandırmaların ve istifçilik yolu ile gizli satışların, Türkiye’nin iş hayatında adeta tekel kurmuş azınlıkların zenginliklerini aniden zirveye tırmanmasına imkân tanıdı.

Şükrü Saracoğlu

Her ne kadar, bugün, bazı liberal yazarlarımız ticarî deneyimi ve sermaye gücü olan azınlıkların ülkeden çıkarılmalarının ekonomimize ağır hasar verdiğini iddia ediyorlar ise de, sahiplerinden başkası için pek hayır getirmeyen ve genelde İsviçre bankalarında muhafaza edilen zenginliklerin İkinci Dünya Savaşı arifesinin gulgulesi içersinde sahiplerine de hayır getirmesi düşünülemezdi. Dünya büyük ekonomik bunalımı sırasında alınan önlemler cümlesinden olarak çıkarılmış gümrük ve kambiyo mevzuatının uygulanması için kurulan gümrük ve kambiyo ihtisas mahkemelerine ek olarak, ihtikârı, istifçiliği, vurgunları önlemek üzere “Millî Korunma” yasası çıkarıldı; bu yasanın uygulanması için aynı isimde ihtisas mahkemeleri kuruldu. 11.Kasım.1942 tarihinde de “olağanüstü savaş koşullarının yarattığı yüksek kârlılığı vergilendirmek gerekçesi ile “Varlık Vergisi” yasası, TBMM’de hiç tartışılmadan kabûl edilmiştir. Buna göre servet tespit komisyonlarınca belirlenecek matrahlar üzerinden tarh edilecek vergilerin kesin olması ve 15 gün içinde ödenmesi; bu süre içinde vergiyi ödenmediği takdirde hacz ve icra yolu; bu yetmiyorsa kalan borcu bedenen çalıştırılarak ödetmek üzere yükümlünün çalışma kamplarına gönderilmesi öngörülüyordu. Bugünkü liberal kalemler, CHP’nin basına kapalı olarak yaptığı bir toplantıda, zamanın Başbakanı Şükrü Saraçoğlu’nun: bunun bir devrim yasası olduğunu; Türk unsuruna ekonomik bağımsızlığını ve Türk piyasasına egemenliğini kazandıracağını söylediğine işaret etmektedirler.

Evet, objektif ölçülerde “Varlık Vergisi”nin uygulanması sırasında, zamanın İstanbul Defterdarı Faik Ökte’nin anılarında da açıkladığı üzere, karaborsacı, vurguncu, muhtekir olmayı göze almış savaş zenginlerinin listesi yapılırken, (mevcut az sayıdaki) Müslüman, gayrimüslim ve dönme olanların ayrı simgelerle işaretlenmesi talimatını veren Maliye Bakanlığının bu tasarrufu ve (tatbikatı Erzurum’un Aşkale ve Eskişehir’in Sivrihisar ilçelerinde gerçekleştirilen) zorunlu kamp çalıştırılması insan hakları anlayışına aykırıdır. Ancak, Osmanlının, Anadolu Türk Beylikleri ile rekabetinden beri gelen Anadolu Türküne, sadece mahalle mekteplerinde din öğretimi dışında yeterli eğitimi çok gören uygulamasının ve karanlıkta bırakılmanın kurbanı olan Türklere bir fırsat eşitliği tanımanın zamanı gelmişti. O dönemin mizah dergilerinde çıkan harp zengini “Salomon-Raşel” Yahudi ailelerin karikatürlerine; bir takım ırkçı-Turancı kalemlerin “Ey Türk Düşmanını Tanı” başlıklı yazılarına rağmen Türk halkında bir “antisemitizm” rüzgârı esmemiş; Almanya’da iktidara gelen Nazi rejiminden esinlenen, marazî düşünceli bir takım Irkçıların tahriki sonucu bazı Yahudi ailelerin İstanbul’a göçüne neden olan, 1934’de bazı Trakya illerimizde çıkan arızî saldırı olayından alınan ders ve Devlet teyakkuzu ile, daha sonraki dönemde görülecek olan “6-7.Eylül” çılgınlığı gibi bir hareketin yaşatılmasına da müsaade edilmemiştir. Nasıl bir vahşetler dizisi yaşandığını anlatacağımız II. Dünya Savaşı arenasında Türkiye’nin yaşam mücadelesini olabilecek en uygar ve en az saldırgan biçimde yürüttüğünün kabulü insaf gereğidir.

Varlık Vergisini ödemeyen mükelleflerin Aşkale Kampına sevk edilişleri.

İstanbul’da kurulan 3 komisyonun 18.Aralık.1942’de açıkladığı listelere göre tahakkuk ettirilen toplam verginin %87’si gayrimüslimlere, %7 Müslümanlara düşüyordu. Geri kalan %6 vergi de çeşitli kalemlerle ilgili olup büyük bölümü gene gayrimüslimlere yüklenmişti. İki ay içinde bu vergilerin ödenmesi ya da tahsili için yapılan satış ya da hacizlerde el değiştiren mülklerin %67’si Müslüman Türklere, %30 kadarı kamu’ya geçti. Karikatüristlerimiz bu yoldan zengin olan taşralı Türk iş adamlarını da (ulusal) “Hacı Ağa” tiplemesi ile hicvetmekten geri kalmadı. Vergi borcu ödemede temerrüde düşen (tamamı gayrımüslim) 1229 kişi 1943 Ocak sonu-Temmuz başı arası Aşkaleye; 900 kişi 8.Ağustosda Sivrihisar’a yollandı. Fakat, Varlık Vergisi tatbikatı sadece 10 ay sürmüş; aynı y ılın Eylûlü başında ABD’nin New York Times gazetesinde Cyrus Sulzberger isimli yazarın bir eleştiri dizisi üzerine 17.Eylül.1943 tarih, 4501 sayılı yasa ile bir bölüm yükümlünün vergi borçları terkin edilmiş; 15.Mart.1944 tarih, 4530 sayılı yasa ile de tüm Varlık Vergisi uygulaması kaldırılmıştır. Bu uygulamanın toplumsal etkisi, yurt dışına yapılan göçlerle nüfusun %2’ye yakın gayrimüslim oranının %1.1’e inmesi olmuştur. Liberal yazarlarımızın şefkâtlerini üzerlerinde yoğunlaştırdıkları (yurtdışı irtibatları güçlü) gayrimüslim göçmenlerin maddî yönden çok mağdur oldukları, kalanların da fakrü zarurete düştükleri söylenemez. Ve sonuç olarak, Doğudan Sovyet, batıdan Alman saldırısı tehlikesine karşı sınır bekçiliği yapan yüzbinlerle Türk er ve yedek subayının 5 yıllık vatan hizmeti yaptıkları o dönemde, çeşitli tarihlerde çalışma kamplarına gönderilen Varlık Vergisi yükümlülerinin kamp yaşamı en fazla 10 ay sürmüştür. Gene o dönemde kentlerde büyük bölüm halk açtı; veremden kırılıyordu. Solunumunu tıkanıp kendini çığlık çığlığa sokağa atan ve yıkılıp can veren bir hastayı gözümle görmüştüm. Son derece kibar bir beyefendinin kapımıza gelip aç olduğunu söylediğini, annemin ikram ettiği yemeği minnetle yediğini hâlâ içim sızlayarak anıyorum. Benim kahvaltı etmeden okula gittiğim zamanlar oldu. “Olağanüstü zamanlar ekonomisinin gereği, besin, kömür, kumaş gibi “havaic-i zaruriye” denilen zorunlu ihtiyaç maddelerinin dağıtımı tayınları gösteren karnelere bağlanmıştı. Tüm ihtisas mahkemelerinde çalışmış olan rahmetli babam, devri yasak olan bu karnelerin satışından başka çare bulamamış fakir insanların Millî Korunma Mahkemesindeki hüzünlü duruşmalarını, ne yapacağını, nasıl karar vereceğini şaşırıp gözleri dolu dolu olan yargıcın hâlini naklederdi. Kırsaldaki halkımız korumasızdı. Başta sıtma, yüz çeşit illetten kırılıyordu. Üretim, liberal yazarların iddiası gibi becerikli azınlıkların kaçmasından değil, Türk halkının vatan savunması için sınırlarda toplanmasından düştü.

Savaş ifritlerinin yarattığı yoksulluk ve yoksunluğun faturası, bizim ülkemizde: “beni aç bıraktın” ithamını yapan çocuğa, “aç bıraktım ama babasız bırakmadım” yanıtını veren bilge lider İnönü’ye kesildi.