Rus ve Sovyet Edebiyatı (78)

Feodor Vasilyeviç Gladkov

Feodor Vasiyeviç Gladkov

Sovyet gerçekçi yazarlarından Gladkov, Saratov Vilâyeti, Çernavka kentinde, “Eski İnananlar” mezhebinden olan bir aile içinde 21.Haziran.1883’de doğdu. 1904’de bir komünist gruba katıldı. 1905’de Tiflis’te devrim eylemleri ve Bolşevik propagandaları dolayısıyla tutuklanıp sürgün cezaları aldı. 1905’de Novorossiisk’e yerleşti. 1906’da dört yıllık sürgün cezası için Irkuts’da Manzurka köyüne gitti. Cezası sona erince önce Novorossiisk’e sonra Kuban’a, dönüp Pavlovskaya’da İlkokul başöğretmenliği aldı. Devrimden sonra 1918’de Novorossiisk’de okulları yeniden örgütledi. Beyaz güçler orayı işgâl edince saklanmak zorunda kaldı. Beyazlar püskürtülünce gene Novorrossisk’de kent’in eğitim müdürü oldu. Kızıl Orduda hizmet etti. 1921’de “Krasnoye Çernomorye gazetesine editör oldu. Bir Fabrika Okulu müdürlüğü görevi ile gittiği Moskova’da “Novy Mir-Yeni Dünya” gazetesi sekreterliği de yaptı. Moskova Proleter Yazarlar Derneği ve bu dernekten, daha evrensel amaçların gerçekleşmesine hizmet etmek amacı ile ayrılıp yeni düşünce tankı oluşturmuş “Kuznitsa-Demirci” derneğine katılıp polemikler yaptı.

1941’de, Izvestiya gazetesi’nin Sverdlovsk muhabirliği; II. Dünya Savaşından sonra Moskova’daki Gorky Edebiyat Enstitüsünün 1945-48 arası Müdürlüğünü yaptı. 1949’da Stalin Ödülü kazandı.

Eserleri; Işığa Doğru, İşden Sonra (1900), Maksuıtka (1901), Ağır İşden Önce (1903), Teftiş, Bir Kulübede Üç Kişi (1905), Serseriler (1908), Gayya kuyusu (1917), Kaynak Fışkırıyor (1921), Azgın Küheylân 1922), Çimento (1925), Eski Sır Cezaevi (1926), Kafadanbacaklı Adam (1927),Enerji (1932), Huş Ağacı Korusu (1941),Yanık Yürek (1943), Andiçme (1944), Öyküsü (1949), Meşum günler (1954) ve tamamlanamayan Huzursuz Gençlik’tir.

20.Aralık.1958’de Moskova’da vefat etti.

Yazılarına örnek olarak Devrimden sonra kaleme aldığı ve1930’lar boyunca, sosyalist gerçekçilik türü öykü ve roman yazacak sanatçılara standart oluşturup taklit edilmiş ilk büyük romanı Çimento’nun özetini sunuyoruz:

Çimento romanının ilk Rusca baskısı

Çimento, İç Savaşı izleyen 1921 yılı Rusya’sından bir kesit vermeye çalışmaktadır. Baş karakter Gleb Çumalov iç savaştan, bir makinist olarak çalıştığı kasabasına döner. Çalıştığı çimento fabrikasını tahrip edilmiş hâlde, karısı Daşa’yı da kendisine mesafeli bir tavırda bulur. Roman Gleb’in eski yaşamına dönmek için giriştiği mücadeleyi ve Bolşevik Partisinin Yeni Ekonomik Politikası, aile hayatı ve partiye kadınların katılımları hakkındaki görüşlerini hikâye eder. NEP (Yeni Ekonomik Politika)Bolşevik gücüne yeni bir ivme kazandırmak üzere Devletin sermaye toplamasının aracı olarak planlanmıştı. Bir takım olumsuz tezahürler bu politikaya atfedildiği için devrime ihanet teşkil ettiği tartışmaları yapılmıştır. Fabrikasını yeniden inşa gayreti içine giren Roman kahramanı da Gleb de NEP’in, bürokrasiyi geri getirip işçiler arasındaki eşitliği yok ettiği, Rusya’yı Çarlık zamanındaki kapitalist sisteme geriye döndürdüğü, işçilerin çalışma azimlerini baltaladığı görüşündedir. Gleb sadece NEP ile değil ailesinin kendisinden kopuşu ile de mücadele verir.

İdealist bir coşku ile Sovyet devrimini yücelten bu roman, belli bir tarihî dönemi yansıtmak için bir örnek olarak sunuldu. Sovyetler Birliğinin tanık olduğumuz akıbeti karşısında teori ile hayatın gerçeklerinin her zaman uyuşmadığını akıldan çıkarmamalıyız.

Terkedilmiş Fabrika başlığı taşıyan birinci bölümü, hâlâ üniforma giyen ve göğsü Kızıl Sancak nişanlı Glen Çumalov,un, Novorossiskde bir çimento fabrikası işçilerinin toplaştığı mahalledeki evine dönüşü ile başlar. Kapıda kendisini karşılayan karısı Daşa’yı kucaklayıp eve taşıma isteğine içine karşı kadın ona: “Yoldaş,” diye hitabeder ve Partinin Kadın kolunda çalıştığından ev işlerini bitiremediğini ileri sürerek içeri acele ile girer. Kızları Nurka’nın Çocuk yuvasında bakıldığını, Glen’in de ekmek tayını için Fabrika Komitesine kaydedilmesi gerektiğini hatırlatır. Gleb şaşırmıştır. Zira fabrika faaliyet göstermemektedir. İşçi yerleşkelerinde keçiler, civcivler, domuzlar başıboş dolaşmaktadırlar. Fabrika yolu üzerinde fıçı yapımcısı Savçuk’un evi yakınından geçerken evden bağrışma, çağrışma sesleri işitir; içeri girdiğinde Savçuk’u karısı Mofya’yı tekme, yumruk döverken görür. Çektikleri sefaletten çocuklarını yitirmiş çifti yatıştırır. Fabrikayı yeniden inşa etmenin yollarını tartışırlar. Gleb hurda olmuş fabrikayı dolaşır. Makine dairesine girince diğer bölümlerin tersine çok temiz ve bakımlı bulur. Orayı gözetmekle görevli eski dostu Brynza, fabrikayı kurtarmak için Gleb’i teşvik eder. Gleb Fabrikanın Komite bürosuna gider. Komitedeki her şeyden şikâyet etme dışında yapıcı bir öneri getirmeyen, boş vakit geçiren işçiler üniforması içinde gelen Gleb’e kayıtsızca bakarlar. Kambur makinist Loşak şu anda hiç kimsenin yapacak işi olmadığını; fabrika faaliyete geçince her şeyin düzeleceğini söyler. Verem illetine yakalanmış, kısa boylu makinist Gromada Gleb’e çok ilgi gösterir. Gleb fabrikanın böyle cehennemî duruma gelmesinde herkesin sorumluluğu olduğunu ileri sürerek hepsini ayıplar. Sonra, pencerenin dışında bastonuna dayanarak yürüyen yaşlı bir bay görür. Bu mühendis Kleist’tır. Gleb’in iyice keyfi kaçmıştır.

Eve gittiğinde Daşa eve geç döner. Kendine çekip sarılmak istediğinde kadın onu tersler. Artık eski boynu bükük eş değildir: “Ben kadın değil, artık insan olduğumu anladım,” der. Gleb onun başka bir aşığı olduğuna hükmeder. Ertesi gün eve döndüğünde Daşa daha mutlu görünür. Kızları Nurka’nın da kaldığı Çocuk evinde bakıcılık etmiş, neşesi yerine gelmiştir. Artık birbirlerine anlayış gösterme gereğine inanmışlardır. Kocasına da çocuk evini göstermek ister. Gleb, çocuk yuvasının pisiliğini, çocukların çok yetersiz beslendiklerini, asker gibi aynı tip gri gömlek görünce şoka uğrar. Nurka annesini sevgi ile öper; ama nedense Gleb’e düşman gibi bakar. Daşa, kızına, artık Gleb’in baba değil, Kızıl Ordu askeri olduğunu söyler. Çocuk evinin nezaretçisi eğri büğrü vücutlu, altın dişli bir kadındır. Nurka’yı beğendiğini söyleyerek yağcılık yapar; fakat diğer konuşmaları tutarsızdır; Sovyet hükümetini över ama pek çok şeyden şikâyet eder.

Gleb, daha sonra, Çalışma Sarayını ziyaret eder. Eski arkadaşı Yoldaş Juk’u Yoldaş Sergey Ivagin ile kırtasiyecilik ve bürokrasi ile nasıl başa çıkılacağının dertleşmesini yaparken bulur. Sergei, acımasız bir şiddet yanlısıdır. Oysa Gleb’le tokalaşması pek yumuşak ve ürkektir. Oradan Bölge Komitesine giden Gleb’e, Komite Sekreteri Jidky ve yerel sendika başkanı Lukhara tarafından, o an için spekülatörlerin ve fırsatçıların eline kalp tümden karışık durumdaki fabrika grubunun sekreterliği almasını önerirler. Güçlü bir reorganizasyon için fabrikanın yeniden faaliyete geçeceğinin ilân edilmesini isteyen Gleb başta kayış ya da halat aracılığı ile yerçekiminin kolaylık sağlayacağı bir tren ulaşımı sistemi olmak üzere bazı tekniklerin süratle gerçekleştirilmesini önermektedir. Jidky ile bazı üyeler ona burun kıvırır, durumun onun bildiği gibi olmadığını iddia ederler. Toplantı bitince, Lukava, onun yeteneklerini Daşa’dan öğrendiğini söyleyerek Gleb’e birlikte onun planlarını uygulamaya başlayabilecekleri söyler. Bu kez, Glen Lukava’nın Daşa’ya aşık olduğundan şüphelenir. Bu kez, daha önce, ideallerine hayran kalarak kendisinden görüşme talep etmiş olan Kadınlar Grubu şefi Polya Mekhova ile buluşur. Kıvırcık saçlı, sarışın Mekhova da ona destek verir.

Gleb fabrikada, daha önce fabrika müdürünün rezidansı iken “Komintern Klubü” haline getirilen binada işçilerden oluşan bir ”işçi Klubü” toplantısı düzenler. Toplantı divan başkanlığına kadın işçiler oyları ağırlığı ile Daşa seçilir. Daşa ilk olarak Sergei’in yakıt problemi hakkında izahat vermesini ister. Sergei, yakıt kıtlığı karşısında vakit kaybetmemek için Gleb’in önerdiği halat yolları projesini n süratle gerçekleştirilmesi gerektiğini öne sürer. Bu proje Pazar günü gönüllü çalışma ile uygulanacaktır. Mühendislerin olumlu karşıladığı bu öneriye Savçuk, mühendis Kleist’tan hayır kalmadığı için itiraz eder. Ama Loşak, zamanında, Daşa’yı ölümden kurtarmak da dahil Beyazlara karşı onları himaye eden Kleist’ın çok yararlı işleri olduğunu hatırlatır. Sonra, daha önce fabrikanın memur büroları olan odalarının çocuklarla yakından ilgilenilmesi için çocuk bakım yerleri hâline getirilmesi kararı alınır. Daşa, Partiden, bir bölüm işçinin fabrika bahçesinin komün numune çiftliği hâline getirilmesi üzerine araştırma yapılmasına tahsis edilmeleri emrinin alındığını söyleyince kıyamet kopar, bazıları için ağır işten kaytarma bahanesi icad edildiği iddia edilir. Gleb gömleğini yırtarak aldığı savaş yaralarını gösterir. Bu iş için gönüllü olduğunu söyler. Eve döndüklerinde Daşa, Almanya’da Sosyal Demokrat İşçi Partisi kurucusu August Bebel’in “Kadın ve Sosyalizm”i okumaya dalar. Gleb’in içini bu kez de onun kendisini Kleist’la ihanet edip etmediği konusu sürekli kemirmektedir. Kavga çıkarır. Daşa, komünist olmanın onu kadınları köle gibi gören yabanî bir erkek olmaktan hâlâ çıkarmadığını söyler.

Mühendis, Alman asıllı German Germenoviç Kleist çalışma odasındadır. Dışarda işçiler koşuşturma içinde iken o bu odada geçmişi yaşamaktadır. Odanın düzenini hiç değiştirmemektedir. Her gün saat birde büro hizmetkârı Yakob ona çay getirir. Kleist ona camların tozlarının alınmasını fakat kesinlikle açmamasını tembih etmiştir. Bu fabrika Kleist’ın eseridir. Orayı terketmesi hiç düşünülemez. Bir ara banyoya gider. Dönüşte, Gleb’in odaya gizlice girmiş olduğunu görünce çok şaşırır. Gleb’in bu odada unutulması mümkün olmayan bir anısı vardır. Üç yoldaşı ile birlikte Beyazlar tarafından tutuklanıp bu odaya alınmış, ağır işkencelerden sonra ölüme terk edilmişlerdir. Kleist’a bunu hatırlatır. Bunun hesabının verilmesi zamanının geldiğini söyleyerek oradan ayrılır. Kleist hiç yanıt vermemiştir. Kleist o olayı ve bu arada Daşa’yı kendisinin ölümden kurtardığını hatırlar. Dışarı çıkar. Artık bu anılara dayanamamakta; kendisinin de bu hayattan göçüp fabrikanın infilâk etmesini şiddetle arzu eder. O sırada Gleb de fabrika kulesinin tepesine çıkmıştır; bir yandan Kleist’ın bahçede volta atmasını seyrederken bir yandan yıllarca önce beyazların bastığı bu fabrikadan işçilerin çoğunun can havli ile kaçtıklarını, üç arkadaşı ile kendisinin yakalanıp Kleist’ın çalışma ofisine tıkıldıklarını vahşice dövülüp bilinçsiz bir durumda ofise terk edildiklerini hatırlar. Kendine geldikten sonra bir şekilde sürüne sürüne odadan çıkmış, kaçmayı başarmıştı. Bahçedeki Kleist’a seslenerek yanına davet eder. Yaşamından bezmiş Kleist öldürülme ihtimâline de aldırmadan Gleb’in yanına gelir. Oysa, bir ara gerçekten onu öldürmeyi düşünmüş olan Gleb, yeni bir yaşama geçmeyi seçerek, mezarlık yerine dönmüş fabrikanın ıslahı için çok deneyimli bir teknik adam olarak bilinen Kleist’ın fikrini alacaktır. Kleist da onun insanî yanına hayran olmuştur.

Gleb Sovyet İcra Komitesi ve diğer makamlarla vakit kaybetmeden temasa geçer. Fabrikayı ayağa kaldıracak önlemlerden ilki çiftçilerin bazı ürünleri üzerinde, sonradan geri ödenmek kaydıyla kaçınılmaz zor alımlara baş vurmaktır. Sovyet İcra Komitesi uygulanması son derece zor ve kritik bu zor alım için Bölge İcra Komitesine emir verir. Bölge Başkanı Badin işin takibi için yanına gelen Gleb’e : “Daşa Çumalova senin karın değil mi idi?” diye sorar. Gleb’in yokluğunda baştan çıkarmaya kalkıp yüz bulamadığı Daşa’ya duyduğu öfkeden işi yokuşa sürmeye niyetlidir. Urganla ulaşım işini Ekonomik Danışma Komitesinin gündemine alınacağını, fakat fabrikanın hemen faaliyete geçmesinin hemen yakında tahakkukuna imkân olduğunu hiç sanmadığını söyler. O sırada Halk Ekonomi Danışma Konseyi Başkanı Şram yanlarına gelir. Fabrikanın öyküsü ona da nakledilir. O da uzun uzun bürokratik prosedürden bahseder. Urganla nakil hattı çekmeye ancak Endüstri bürosunun yetki verebileceğini anlatır. Konsey toplantısını beklemesi gerektiği v.b. Badin yoldaşlarımızı hayallerden uzaklaştırmak da görevimiz der. Oysa bu kırtasiyecilik dinamik teşebbüsü öğütleyen önder Lenin’in ilkelerine aykırı bulunmaktadır. Nitekim yakın yoldaşı Çibis de Gleb’i fazla konuşmayıp mücadele etmeye çalışmayı örgütlemeye teşvik eder.

Sergey babası Ivan Arseniç’den bir ziyaret isteği almıştır. Sergey bir kitap kurdu olan babasının yanına geldiğinde gene onu kitaplarına gömülmüş hâlde bulur. Ağır hasta olduğunu öğrendiği annesinin yatağı başında Kozak giysileri ile kardeşi Dimitri de beklemektedir. Ona o zamana kadar nerelerde olduğunu sorar. Dimitri Alman cephesinde albay rütbesi ile savaşmış, bir kolunu kaybetmiştir. Sergeye sarılmak ister ama o devrimci cephede yer almamış kardeşini refüze eder. Bir daha da karşılaşmazlar.

Gleb tüm hızı ile örgütlenme işine koyulmuştur. Savçuk makine bakımını üstlenmişti ama hâlâ yakıt sağlanamamıştır. Tam umut kesileceği bir sırada urganla çalışan katarla benzin gelir. Fakat bu sevinç uzun sürmez; ardından Kozak saldırıları ile karşılaşılır. Bu kargaşada, Bölge Milislerinin şefi Saltonov’u da etkisi altına alan Badin karşılaştığı Daşa’ya yeniden sarkıntılık eder. Daşa onunla mücadele ederken Kozakların eline düşerler. Kozaklar da Daşa’yı komünist olduğu için döverler ve asmak üzere darağacının yanına getiriler Daşa hiç korkmaz, merhamet dilenmez. Cesaretine hayran olan Kozak Albay onun hikâyesini dinleyince acır ve serbest bırakılmasını emreder. Bir süre Kozak kadınların yanında vakit geçiren Daşa geceyi Badinle aynı odada geçirmek zorunda kalır ve ertesi gün kente döner.

Öte yandan, diğer işçilerle urgan ulaşımı sistemini tahkim eden Gleb çok mutludur. Kleist da kendini Sovyet ideallerine adayan çok saygın bir teknik adam olmuştur. Fabrika süratle şenlenmektedir. Daşa kadınlar müfrezesinin komutası ele almış; Mekhova seve seve kadınlar grubunun yönetimini ona bırakmıştır. Bir gün, Kozak eşkıyalar bir tepenin arkasından işçilere ateş açarlar. Paniği Gleb ve yakın yoldaşları önler; işçileri örgütleyip onlara silah dağıtır; Tepeye saldıran işçiler Kozakları püskürtürler. Fakat bu çatışmada milis şefi Mitka yaşamını yitirir.

Urganla nakil yolu artık resmen işletmeye açılmıştır. Gleb’in verdiği söylevle açılan tören ardından nakil hattı ilk kez Mitka’nın cansız bedenini taşımak üzere faaliyete geçer.

Daşa, Gleb’in iç savaşa katıldığı sıralarda kasabalarında neler olduğunu ayrıntıları ile anlatır. “Yeni Ekonomik Politika” uygulanmaya başladığında bir takım uyumsuzluklar baş gösterince Daşa, Gleb’i ebediyen kaybettiği korkusuna kapılıp bunalıma girmiştir. Günün birinde evi askerler basıp Gleb’in nerede olduğunu sormuşlar; bir şey bilmediğine ikna olunca onu ve çocuğu serbest bırakmışlar. Başka bir gün Efim adında kocaman bıyıklı bir asker ona Gleb’den bir mektup getirip; o sıralarda Kızıl orduya ulaşmak üzere Beyaz güçlerin hatlarını aşmaya çalıştığı haberini vermiş. Daşa’dan da “Yeşil Dulları”nın (Kızıl güçler partizanlarına katılmak üzere ormana giden adamların karıları) fabrikada yiyecek departmanı kooperatifi kurmaları için örgütlemelerini istemiş. Daşa: “Benim yerim kocamın yanıdır; ona gideceğim,,” deyince, Efim, gıda ihtiyacı olan partizanlar için buraya adamlarının gelip ekmek alacaklarını, o bakımdan kadınların da böyle bir görev yapmaları gerektiğini anlatmış. Bir yıl sonra, Daşa tekrar Kozaklar tarafından tutuklanmış. Kendisi ile birlikte Efim, bir Yeşil dul arkadaşı Fimka, Fimka’nın erkek kardeşi Petro da esir alınmışlar. Aynı Kozak Albayı karşısına çıkarılmışlar. Onun bilgi istediğine karşı birbirlerini tanımadığı yanıtını vermişler. Çırıl çıplak soyunan Efim acımasızca kırbaçlanıyormuş. Daşa’yı da başka bir hücreye atıp ırzına geçmişler. Daha sonra hepsi bir kamyona konup ücra bir yere götürülmüşler. Efim, Fimka ve Petro vurulup öldürülmüşler. Daşa’ya son bir şans verilip, “Yeşiller”in yerini açıklaması istenmiş. Karşı gelince onu tekrar Albaya götürmüşler. Albay, onun mühendis Kleist’ın himaye ve sorumluluğu altında olduğunu söyleyerek serbest bırakılmasını emretmiş. Bundan sonra Daşa, Kızıl Orduya gizli destek çalışmaları yapan Savçuk, Lloşak ve Gromada ile daha yakın arkadaş olmuş. Dağdan aralıklarla gelen farklı Kızıl Ordu askerleri ile hem istihbarat hem de gönül bağlantıları kurar. Bundan pişmanlık duymadığını açıklayınca Gleb yıkılır; sesi kısılır. Fakat: “Evet, sana kurallar koyamazdım. Hayattasın, ona şükür! Sen yalnız kaldın ve kendi savaşımını verdin! Gene de beni sevgilim; güvercinimsin!” der.

Bir gece komünistler zengin burjuvaların evlerine dalmış, yırtıcı tabiattaki, soytarı suratlı Juk’un önderliğinde “istimlâk” adı altında varlıklarına el koyuyorlardı. Gleb Partinin emrine uyarak, İmparatorluk zamanındaki Duma’da (Meclis) sosyalistleri temsilen üyelik yapmış Çirsky’nin evine girmiş; yoldaşı Sergey ve Daşa ile eşya almaya başlamıştı. Daşa evden yatak örtüleri, çamaşırlar gibi ev eşyaları topluyordu. Eline geçen eski bir oyuncak bebeği ailenin genç kızına iade etti. Çirsky, yakın arkadaşı bir burjuva Ivan Aresenik’in oğlu olan Sergey’e bu soygun için yumuşak bir biçimde serzeniş etti. Kitaplar Halk Eğitim Komiserliğine, diğer ev eşyası Çocuk yuvalarına ve Klüplere teslim edilecekti. Gleb Sergey’e babasının evinin nerede olduğunu sordu. Sergey birlikte giderlerse gösterebileceğini söyledi. Gleb bunun doğru olmayacağını; amaçlarının insanlara işkence etmek değil, hükümet emirlerine uymak olduğu yanıtını verdi. Fakat Sergey onunla gitmekte ve eşya toplamaya katılmakta ısrar etti. Ivan Arsenik onları sıcak karşıladı. Gleb, ona odasında kalabileceğini, gerekli gördüğü ve sevdiği kitap ve eşyaları muhafaza edebileceğini söyledi. Ivan Arsenik bu öneriden kuşkulanmış, korkmuştu: “Hayır, her şeyi alın!” dedi.

Fakat ertesi gün Sergey, komünistlerin tüm burjuvaları, kadınların, çocukların çırpınıp ağlaşmalarına bakmasızın evlerinden sokaklara sürmeleri manzarası karşısında yüreğinin sızladığını hissetti. Partinin böyle bir muameleyi tasvip edeceğine inanamıyordu. Hele, annesinin ölümünden beri çok çökmüş babasının da genç kitaplık görevlisi Veroçka’nın kolunda bu canlı cenaze kalabalığına katıldığını görünce çok vicdan azabı çekti. Onun gibi, işçilerin şevk içinde gönüllü işbirliğine inanmış Gleb ve Mekhova da Yeni Ekonomi Politikasının getirdiği zorba sistemle ülkenin bir azap denizine dönmesini derin bir düş kırıklığı ile karşıladılar. Bu fecî manzaranın üstüne bir de Lukava’nın getirdiği korkunç haber eklenmişti. Beyazlar savunmasız buldukları urganlı ulaşım hattını tahrip etmişler; dağlardan aşağı saldırı halinde idiler. Kent tehlikede idi. Askerlik deneyimi olan ve müteşebbis ruhlu Gleb, bürokratik süreçleri umursamadan hemen dağ eteklerine gönüllü işçilerini savunma gücü olarak yerleştirdi. Daşa ve Mekova kadınlar birliğini örgütleyerek, gereğinde kentin düzenli tahliyesi, acil yardım, sağlık hizmetleri için hazır bulundurma görevi aldılar. Gleb ve Mekova Beyaz eşkıyalar durdurulup ezildikten sonra 10. Parti konferansında Yeni Ekonomik Politikanın bir saçmalık olduğunu; ölümsüz Devrim ruhunun bürokrasi ile tahrip edilmemesi tezinin işlenmesi kararı aldılar. Bu arada Gleble Sergey yaptıkları keşif gezisinde çalılıklarda bir düşman askeri ele geçirirler. Bu Sergey’in düşman kardeşi Dimitri’dir. İki kardeş birbirlerine meydan okurlar. Dimitri: “İdamımda sen de hazır bulun,” der.

Kent artık huzur içinde bir ekonomik faaliyete dönmüştür. Pazarlar gıda maddesi doludur; dükkânlar tertemizdir; yeni kooperatifler, kafeler açılmıştır. Pazar günleri gerçekleştirilen gönüllü çalışmalarla ulaşım hattı sistemi yeniden tesis edilmiştir. Fakat Badin gibi fırsatçılar gene idealist grupları Parti Bölge Bürosu, Bakanlıklar ve Sendikalar gibi resmî organlara entrikacılar, kargaşa çıkaranlar diye jurnallar. Lukava da mukabilinde onun gibileri (aşağılayıcı anlamda) “bürokrat” diye suçlar.

Roman’ın sonuna doğru Çibis, Jidky, Gleb, Sergey ve Mekova limana yanaşmış, güvertesinde 300 Kozak askeri ve 14 Beyaz muhafız bulunan bir İngiliz gemisine girerler. Bu devrim karşıtlarını teslim alma ya da tekrar ülke dışı etme konusunda ikircimli kalırlar. Onlarla bir durum muhasebesi yaparlar. Çibis, aş biilaç, paçavralar içindeki Beyaz subaylara neden geldiklerini sorar. Bir tanesi göğsünü gererek, yenilmiş düşman’ın artık düşman sayılmayacağını, insanın kendi ana yurdundan başka yerde de yaşayamayacağını ileri sürer. Bunun için işkence ve ölümü de göze almıştır. Evet, kendisi bir katildir. Fakat arınmak ihtiyacındadır. Bağışlanmayı beklemektedir. Çibis de, limanda toplanmış kalabalığa Sovyetlerin intikam peşinde olmadığını; herkeste pişmanlık duygularının olduğunu söyler. Kozaklar ve Bolşevikler kucaklaşır. Bir Kozak Gleb’e kanlı bir Kozak gömleği gösterir; bu Kozakların artık Beyazlara karşı savaşmayacaklarını ilân edip komutanlarına isyan ettikleri döneme ait bir anıdır; kendilerinin öldürdükleri komutanlarının kanlı gömleğidir. Şimdi ise, Kızıl rengi ile Kızıl idealin simgesi olmuştur. İngiliz gemisi güvertesi bir günahlardan arınma alanı olmuştur. Sergey’in gözüne aşina gelen bir kız da komünistler hakkındaki önyargılarından sıyrılmıştı. İngiliz kaptan kendi gemisinde tutsak alındı. Kapitalist İngiltere’ye lânetler yağdırıldı.

Ancak, resmî organlar içindeki fesat ve kargaşa hâlâ sürmektedir. Yerel Gıda Departmanı Komiseri Kapko, bir zamanlar kendi, yönetiminde çalışan Gürcü Çeladze’yi kapı dinlerken yakalar. O da bürokratik entrikaları gün yüzüne çıkarmak istediği, nitekim Badin’in bir takım rezillerle iş birliği yaptığını söyler. Kleist fabrikanın faaliyete geçmesi için Ekonomik Konseyden gerekli tedarikin ne zaman sağlanacağını araştırınca “Endüstri ve Çimento Fonu’ndan talimat beklendiği yanıtını alır. Gleb bu işi Endüstri Bürosundan izler. Müdür yardımcısı Müller Konsey’in daha yüksek makamların vereceği yetkinin beklendiğini söyler. Badin, Şram’ın başında bulunduğu Ekonomik Konseyi Ormancılık departmanındaki, işçilerin uluorta ormanı kullanmağa kalkmaları gibi yolsuzluğa göz yummakla suçlamaktadır. Gleb nihayet Endüstri Bürosundan yetkiyi çıkarır. O arada kızı Nurka annesinin yakın bakımından yoksun kalmasının etkisi ile ağır hastalanarak ölmüştür.

Bu arada, her tarafa sızmış Menşeviklerin ve diğer Sovyet düşmanlarının tasfiyesi için bir komisyon kurulmuştur. Verimli ekonomik faaliyete geçmek için can siperane çalışan idealistlerin her birini çeşitli bahanelerle sorguya tâbi tutarlar. Örneğin Sergey’in başı, kardeşi Dimitri’yi zamanında ihbar etmediği için derde girer; partiden ihraç edilir. Diğer sorgulananlardan Savçuk, Mekova, Badin, Şram, Daşa kızının başında ağlarken gene Badin’in sarkıntılığına maruz kal, Kapko Partide kalırlar. Çekaledze entrika yapmaktan Partiden çıkarılır. Buna öfkelenerek skandal çıkarır. Bir süre sonra başından vurulmuş olarak bulunur.

Nihayet fabrika hummalı bir şekilde faaliyete geçmiştir. Sovyet geleceğine bir adım olarak Ekim devrimi yıl dönümüne rastlayacak bir tarihte açılış töreni yapılır.

Ekonomik Konsey’in bir grup teknisyeni ile birlikte Şram tutuklanır. Badin Bölge Ekonomik konseyinin Kurul Başkanı olur. Çibis Sibirya’nın uzak bir köşesine sürülür. Sergey kendisinin moral bozucu tipik bir Menşevik entelektüel olduğu gerekçesi ile Partiden dışlandığını öğrenir ve bir dava açar; Politik Eğitim Departmanındaki görevine devam eder. Daşa onun tanıklığını yapar. Badin’i bile sadık ve yetenekli bir işçi nitelemesi ile savunur. Badin, içindeki karışık duyguları bastımaya çalışarak fabrika açılış töreninde konuşma yapmak üzere öne atılır. Gleb, onun meslekî kıdemine saygı duyarak geri çekilir. Daşa, Gleb’in yanına gelerek onun eve yalnız gitmesini ister; soğuk bir şekilde dürterek onu uğurlar. Gleb karısının kendisini terk etmesi karşısında çılgına dönmüştür. Elindeki tüm olanaklarla ona, kentine ve fabrikasına her türlü özveriyi göstermiştir. Daşa ise Mekhova ile birlikte Badin’in kollarına girerek yanından ayrılıyordu. “Değersiz bir rezil” olarak gördüğü Badin’in bu üstün konumuna akıl erdirememişti. Daşa eşine ilerde, aile bağlamı dışında olma kaydiyle gene bir arada olabilecekleri sözünü verdi.

Fakat Gleb, kentinde her zaman kitlelerce sosyalizmi gerçek içeriği ile inşa eden bir kahraman olarak alkışlandı ve anıldı.