İshak Fakih Külliyesi

Kütahya İshak Fakih Mahallesi’nde (Tabakhane Mahallesi) bulunan bu külliyeyi Kütahya’nın Germiyanoğulları ile Osmanlılar arasında el değiştirdiği dönemde kadılık yapan İshak Fakih Halil tarafından XV.yüzyılın başlarında yaptırılmıştır.

Evliya Çelebi Tabakhane Mahallesi’nde olduğundan ötürü bu yapıdan Tabakhane Camisi olarak söz etmiştir. Külliyenin 1422 tarihli vakfiyesinde mescidin yakınında ölümünden sonra türbesi için bir zaviye, içerisinde kütüphanesi bulunan bir medrese ve çeşmeden meydana geldiği öğrenilmektedir. Bu çeşmenin kitabesi Kütahya Müzesi’nde bulunmakta olup, 1420 tarihlidir.

Cami:
Külliyenin camisi kesme taş ve taş ve tuğla örgülü duvarlardan yapılmıştır. Duvarlar genellikle iki sıra kesme taş arasında, iki sıra tuğla olarak örülmüştür. Kare mekânlı caminin üzeri kubbe ile örtülmüştür. Kubbe dıştan yüksek kasnaklı görünümde olup, ilk yapımında kiremitli ile örtülü iken, son yıllarda yapılan onarımlarda üzeri kurşun ile kaplanmıştır. Caminin önünde duvar uzantısı iki sütun ve bir L şeklinde payeden meydana gelmiş, üzeri kubbeli üç bölümlü bir son cemaat yeri vardır. Son cemaat yerinin kuzey cephesi üç kademeli silmelerle geniş bir çerçeve içerisine alınmıştır. Sütun başlıklarına ve payelerin kemer başlangıçlarına dışarıya taşkın konsollar yerleştirilmiştir. Son cemaat yerinin doğu kemeri açık ve koyu renkte kemer taşlarından yapılmıştır. Buna karşılık batı kemeri tek renkli taştan örülmüştür. Son cemaat yerinin batısındaki bölümün kemer araları örülmüş ve dışarıya çıkıntı yapan yarım bir kubbe ile türbe haline getirilmiştir.

Son cemaat yerinden ibadet mekânına girişi sağlayan kapı üzerinde sülüs yazılı dört satırlık kitabe 1433-1434 tarihli olup, Sultan II.Murat devrine aittir.

Kitabe:

“Bena ve amere haze’l-mescid el-mübarek el-şerif
El-mevlâ el-alemiyet el-amiliyet el-kâmiliyet
Mevlana ishak el-fakih bin el-Hac Halil ağa
Anhuma el-Celil fi tarih seneti seba ve selâsine ve semanemie 837 (1433-1434)”.

Caminin doğu tarafındaki minare dışarıya çıkıntılıdır. Minare kaidesi pabuç ve gövde kısmı kesme taştandır. Şerefe altında dört sıra tuğladan mukarnaslar meydana getirilmiştir.

Türbe-Zaviye:
İshak Fakih ölümünden sonra kendisine türbe yapılmak üzere mescidin yanında küçük bir zaviye yaptırmıştır. Türbesi bugünkü son cemaat yerinin batı bölümünde bulunmaktadır. Üzeri dilimli kubbe ile örtülü ve camekânla ayrılmış olan revağın bir bölümüne ana mekânın penceresinden girilmektedir. Burada kubbe geçişlerinde kullanılan mukarnaslı pandantifler, köşe zaviyenin üzerindeki yarım kubbede de aynen kullanılmıştır. Türbe içerisinde üç lahit bulunmaktadır. Bu lahitlerin zemini firuze renkli tuğlalarla döşenmiştir. 1980 yılında yapılan onarım sırasında buradaki çiniler yenileri ile değiştirilmiştir. Ancak bunlardan bir tanesinde toplama çini karolar bulunmaktadır.

Medrese ve Kütüphane:
Külliyenin vakfiyesinde ismi geçen medrese günümüze gelememiştir. Ancak, vakfiyesinde belirtilen dershane kısmı kütüphanesi ile birlikte ayaktadır. Bu yapı caminin karşısında olduğundan ve XX.yüzyılda üzerine ikinci bir kat eklendiğinden ve cephesi değiştiğinden külliye ile bağlantısı olduğu yakın tarihlerde anlaşılmıştır.

Medrese taş ve tuğla duvar örgüsü ile yapılmıştır. Her taşın arasına iki sıra tuğla hatıl ve taşlar arasına da birer dikey tuğla yerleştirilmiştir. Yapılan onarımlarla medrese özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir.

Kenthaber Kültür Kurulu