Matem havasında bir festival...
Isparta’nın Uluborlu ilçesi başta kiraz ve elma olmak üzere, üretip yurt dışına satılan meyvelerin kalitesiyle övünür. Ayvası, armutu, cevizi de aranılan ihraçlık ürünlerdir. Ama çiftçiler bu yıl ki kadar hiç mağdur olmamışdı. 34’ncü Kiraz Festivali de matem havasında geçti.
Festival nedeniyle ilçe dışından birçok ziyaretçi gelmişti Uluborlu’ya. Festival çarşısı kurulmuştu. Konserler verildi, güreşler yapıldı. Açılış töreninin ardından Vali Ali Haydar Öner, Kaymakam Hayati Taşdan ve ilgili protokol, Belediye Başkanı Mehmet Ünverdi’nin Esentepe’deki yemeğinde buluşmuşlardı. Üretici Tevfik Çakmak’ın (75) çocukları ve yakınları da her festivalde olduğu gibi bu yaz da Uluborlu’ya gelmişti. Kirazları ve yaz elmalarını dalından koparıp yiyordu çocul çocuk.
Tevfik Çakmak, tuttu kolumdan bir kenara çekti; “Festival kutlamak için üretici mutlu olmalı, sevinç içinde olmalı değil mi. Ama git sor kime istersen, herkes kan ağlıyor, matem içinde. Ama bizim yöneticiler festival yapıyor. O yüzden de gitmedim ben” dedi ve cebinden küçük bir kağıt çıkardı. “Sayın Hürriyet Muhabiri, Uluborlumuza hoşgeldiniz” diye başlayan notu okudu. 2010 yılı sezonunda yağmurların çok olması kirazların yüzde 80’inin çatlamasına ve yarılmasına neden olmuş. Notta şunlar yazılıydı:
“Kiraz alan firmaların aracıları kilosu 25-50 kuruş arasında almakta, firmalar 1-2 lira arasında vermektedir. Bu yıl üretici zarardadır. Bunların sebebi yöneticilerdir, belediye başkanının ilgisizliğidir. Aracıların yüzde 200 para kazanmlarından kiraz üreticilerini mağdur etmişlerdir. Kiraz alım yerinde hergün münakaşa yapılmaktadır. 3 liralık kirazı 1 liraya vermeye mecbur oluyoruz. Saygılar sunarım. Uluborlu kiraz üreticisi mağduru Tevfik Çakmak.”
Kiraz bahçesinde röportaj isteğimizi kabul etmemişti Vali Öner. Kiraz ihraç eden bir firması olan Belediye Başkanı Mehmet Ünverdi de kiraz alım merkezine gelmek istememişti. Nedenini Tevfik Çakmak’ın mektundan anlamış oldum.
KİRAZ DALINDA KALDI
İlçe merkezindeki park ve kahvehanelerde gençlerle ve üreticilerle sohbet ettik. Ünretici Erdoğan Aksoy “4 ton mahsül dalında kaldı. Gece gündüz ısı farkı ve yağmur çatlattı kirazları. Zarrarım 10 bin 12 bin lira. Toplamadım dalında kaldı kirazlar. Kredi borcum var. Ağustosta ödeme başlıyacak, nasıl yapcam bilmiyorum” diye yakındı bir çırpıda.
Sait Orhon, 6 ton ürün aldığı bahçesini olduğu gibi bırakmış; “Kalsın, toplamanın maliyeti var, kalsın öyle” dedi. Orhon devam etti: “40 yaşındaç ağaçlarım var. 15-18 bin lira kaybım var en az. Damlama sulama yapmıştık bahçeye. Şimdi borçunu ödeme zamanı geliyor. Bahçeyi satayım diyorum, alıcı yok.”
Çıktık birlikte kiraz alım merkezine gittik. İhracatçı firmanın temsilcisi Metin Sönmez anlattı: “Üretici inanın ağlamakla haklı. Bu yıl ürün boldu ama sevinemedi üretici. Zaiyat çok fazla, yüzdeç 50’nin üzerine çıkmış vaziyette. Uluborlu ve civar köylerle birlikte bölgeden yılda ortalama 7-10 bin ton kiraz ihraç edilirdi. Bu yıl çok tutum olduğu için bunun 15 bin tona çıkmasını umuyorduk. Ama çatlamayla oluşan zarar nedeniyle ihracat da çok düşecek.”
İŞÇİ ÖĞRENCİLER
Kiraz toplama için dışarıdan ilçeye gelen işçi sayısının 3 bin civarında olduğu belirtiliyor. Uluborlu’da okuyan ve ilçenin yerlisi gençler de kiraz toplama işinde çalışarak gelir sağlıyor. Süleyman Demirel Üniversitesi Uluborlu MYO Elektronik-Haberleşme bölümü son sınıf öğrencisi İstanbullu Şeyma Zengin ve aynı okuldan arkadaşı Emine Kılınç , Gelincik Çay Bahçesi’nde Zeynep Günel’in yaptığı ‘Kuyruğu sulu’ olarak adlandırılan et böreklerinin servisini yapıyordu. Şeyma Zengin, teknolojiyi sevdiği için bu okulu tercih etmiş. Ama aynı branşta 4 yıllık bir okula geçiş yapmayı düşünüyor.
Aklımıza geldi sorduk, Şeyma Zengin’e “Bilgisayar, internet geldi mertlik bozuldu mu” diye; “Evet bozuldu” diye karşılık verdi hemen. Devam etti: “Dil bozuluyor bir kere. Tamam teknolojiyi hayattan çıkarmayalım ama, bazı şeyleri de öldürmeyelim.”
Hem Şeyma hem de Emine, mevsimine göre kiraz, vişne ve elma toplayarak eğitim giderlerine katkı yaparak ailelerine destek olduklarını söylediler. Günlük 30 lira almışlar, erkekler ise ağır işlerde çalıştıkları için 50 lira yevmiyeyle çalışmışlar. Şeyma, “Uluborlu bizi çalıştırdı ama zevkle çalıştık” dedi.
Uluborlulu gençlere sorduk siz de kiraz topladınız mı diye. Gizem Gevrek karşılık verdi hemen: “Evet topladık ama bahçe kurtulsun diye topladık. Satışa gitmedi kirazlar. Ağacı rahatlatmak için topladık. Kendi bahçemizdi her yıl toplama parası alırdık ailemizden, bu yıl zarar nedeniyle yeğvmiyeler güme gitti, alamadık.”
Bengisu Bektaş, Özge Şaman ve Gizem Gevrek ile arkadaşları Bilgehan Barkın, Caner Özkan, Ahmet Uzun, Erkin Çamurcu, Özgün Savaş ve Ahmet Kartal ile yaptığımız sohbette, festival için ne düşündüklerini şu sözlerle aktardılar: “Bizlerin geçim kaynağı tarım. Yani kiraz, elma vs. Üretici bu yıl çok mağdur. Konsere filan gideceğiz ama, biraz buruk bir festival oluyor.”
MUCİZE BİTKİ: GOJİ BERRY
Yemyeşil ovası, verimli toprağı ile meyve diyarı olan bu topraklarda küçük bir bahçede fidesi çalışmaları süren yeni bir ürünü tanıttılar. Goji Berry, Türkiye’de Kurt Üzümü olarak biliniyor. Birkaç yıl içinde pazarlarda göreceğimiz ve çok seveceğimiz bir ürün olaması bekleniyor. Goji Berry’nin anavatanı Tibet dağları, Himalayalar. Bu yeni meyvenin iklim olarak bu bölgelere uyumlu anlattı Nazmi Ünlü. Bir yakınıyla birlikte bu işe girişmişler. Goji Berry üretimi için şimdiden ilgi gösteren üreticiler fide almak için sıraya girmişler neredeyse. Nazmi Ünlü’ye bu meyvenin özelliğini sordum, anlattı:
“ABD’nin Times dergisinde bir yazı vardı. Bu meyve ile ilgili ‘Mucize Bitki’ başlığı atmışlar. İnsan sağlığına son derece faydalı. Ağustos ayında çiçek açıyor, Eylül ayında da meyve veriyor. Tibet Üzümü de deniliyor, mutluluk meyvesi de. Taze olarak da tüketiliyor, üzüm gibi güneşte kurutularak bütün yıl saklanabiliyor. Üretimi yok, ama birkaç yıl içinde başlayacağını umuyoruz. Yayla iklimine uygun.Antioksidanları çok yüksek. Yaşlılığı durduruyor, cilde müthiş faydası var. Yorgunluk giderici aynı zamanda.”
