Pamuk üreticisi ‘ağa’ oldu...

 Bir zamanlar ‘Beyaz altın’dı. Akdenizli, egeli ve doğulu çiftçinin ekmeğiydi, vazgeçilmeziydi. Binlerce işsiz için ekmek tarlasıydı pamuk ovaları. İşçi aileler, çavuşun peşine takılıp en az iki aylığına gurbete, pamuk toplamaya giderdi. Çamurlu tarlada, güneşin bağrında, saatlerce bıkmadan usanmadan ve yorgunluk nedir bilmeden, kozadan pamuğu toplar, heybesine doldururdu. Gün geldi para etmez oldu pamuk. Üretici başka ürüne kaymıştı.
Şimdilerde pamuk piyasası hayli hareketli. Dünyanın en büyük pamuk üreticisi olan ABD’de bile fiyatlar son 140 yılın zirvesini görüyor. Pamuk üretimini tercih eden Akdenizli çiftçi bu yıl kendisini ‘Pamuk ağası’ gibi hissediyor. Aksu’da, Serik’te üreticinin yüzü gülüyor. Pamuk üreticilerinin birliği olan Antbirlik’te bu yıl olağanüstü bir hareketlilik yaşanıyor. Depolar pamuk doldu, alım merkezlerinin önünde kuyruklar uzadı.
6 GÜNDÜR BEKLİYOR
Antbirlik’in Aksu’daki merkez işletmesinde pamuk alımı yapılan kapının önünde görüştük üreticilerle. Hava kapalıydı, yağmur yağdı yağacak. Yer yer çiseliyordu zaten. Pamuk işçileri o gün toplamaya da çıkmamıştı bu yüzden. 50-60 kadar kamyon, kamyonet, traktör römorku sıradaydı. Neredeyse 10 yıldır pamuk üretimi çok düşüktü Akdeniz’de. Antbirlik de birçok deposunu, binasını kiraya vermişti boş kalmasın diye. Ama şimdi o kiraya verdiği binalara gereksinim doğdu. Çünkü çiftçi pamuğu yeniden keşfetmişti. Satmak için Antbirlik’e gelince depo yetersizliği sorun oldu.
“6’ncı gün oldu bekliyoruz burada. Yağmur yağdı yağacak diye alım yok. Çünkü depolarda yer yok” diye özetledi durumu çiftçi Mustafa Bulut. Birlik, birinci sınıf pamuğa 1.80 liraya kadar bedel ödüyordu. En düşük kaliteye 1.40 lira. 40 kuruş da devlet desteği eklenince, çiftçinin keyfine diyecek yok. Antbirlik, topladığı pamuğu daha yüksek bedelle satıp kâra geçerse –ki bunun gerçekleşmesi kaçınılmaz- çiftçisiyle bunu da paylaşacak.
Genç çiftçi Musa Kanlı, aynı zamanda ziraat mühendisi olduğu hatırlatıp anlattı: “Pamuk piyasası bu yıl yüzümüzü güldürüyor Bülent bey. Dolardan, altından iyi şu durumda.” Aksu ve civardaki, Boztepe, Solak, Yanköy, Abdurrahmanlar ve Yurtpınar köylerinden gelen üreticiler, düşünceleri dertleri söyledi, ben de not aldım. Yücel Kaya araya girdi, “İşçi sorunu var. işçi bulamıyoruz. Makina da yeterli değil, hepimize yetişemiyor. Pamuk üretmek iyi de riski çok fazla. Her an zarara uğrayabiliriz. Pamuk var tarlada diye güven olmaz. Bi bakmışsın yağmur alıp götürmüş pamuğu” dedi.
İŞÇİ YOK
Pamuk hasat makinası sayısı bölgede 8 tane. Büyük pamuk ekimi yapmış olan ‘Ağalar’ makina da almışlar, diğer üreticilere de kiralıyorlar. Ancak yağmura yakalanmadan pamuğunu toplatabilen şanslı. Yağmur Akdeniz ovalarındaki pamuğun yüzde 70’ini etkilemiş, kalitesi de düşmüş. Mardin, Diyarbakır, Urfa, Adıyaman ve Kahramanmaraş’tan, Antalya’nın, Konya’nın, Isparta’nın köylerinden ‘Pamuk işçileri’ gelmişler, kilosu ortalama 50 kuruşa pamuk topluyorlar.
Hasan Ataman, “İcar parası da verenimiz var tabi. Toplatamama durumumuz var. işsiz var memlekette ama işçi bulamıyoruz. Gençlere gidiyoruz gelin diye, ‘Benim için mi ektin’ diyorlar birde” diyerek sitem etti.
İlyas Avcı, Cafer Ali Özkan, Ali Rıza Tuncer de aynı sorunlara değindiler, şikayetci oldular. Avcı, “200 dönüm pamuk var, tarlada duruyor el değmedi. Yazık bu ürüne, kalmamalı tarlada, toplanmalı. Ama işçi bulamıyorum, makinaya sıra gelmiyor” dedi. Ataman, “Baharı görmeden kış gelince pamuk zarar görüyor. İklim oyunları çiftçiye zarar veriyor önce” diye ekledi.
DOLANDIRILDIK
Yanköy’den Cafer Ali Özkan, “Bizim köyden bir çoğumuz dolandırıldık. İşçi simsarlarına güvendik peşin para gönderdik. Ama gelen giden olmadı. En az 50 bin lira dolandırıldık” diye ekledi. Ali Rıza Tuncer, Isparta’dan Şarkikaraağaç ilçesinden işçi getirdiğini söyledi. Tuncer, “Önce 8 bin lira avans gönderdim. Bereket işçilerimiz geldi. Gelmeselerdi param da gitmiş olacaktı” dedi.
Antbirlik pamuk eksperi Ali Kaldırım, haber saldı 3-4 araç alabilecekti. Ön sıradakiler hareketlendi. Eksper Ali Kaldırım, çuvalların içinden, kamyon üzerindeki pamuklardan örnekleme alarak değer veriyordu. Kaldırım, “Şu ana kadar hep kaliteli pamuk geldi. Ama yağmur devam eder çok yağarsa kalite de düşecektir elbette. Bölgede 20 bin ton kadar pamuk üretimi yapıldı. Bu güne kadar bunun yarısının alımını yaptık” dedi.
Serik’te tarım sektörüne hizmet veren bir işyerinin sahibi Sadullah Şahin’e pamuk piyasasıyla ilgili görüşleri sorduk. Şahin şöyle dedi: “Dünya pamuk borsası yüksek seyrediyor. Çin’de pamuk açığı var. Ve bu nedenle bu yıl pamuk iyi para edecek diye düşünüyoruz.”
Serik’in Çandır beldesinde bir kahvehaneye girdik. Çiftçiler ve işçiler kağıt oynuyordu. Mesut Bağcı, “İşçi sıkıntısı yaşandığı için pamuk ekmedim ben” dedi. Rafet Yüksel ve Osman Koz Alanya’nın Bayır-Kozağacı köyünden işçiliğe gelmişler; “İki aylığına da olsa biraz para biriktirip dönüyoruz köyümüze. Ailemizin geçimini sağlıyoruz. Günde 100 kilo kadar topluyoruz. Karşılığında da 50 lira alıyoruz işte” diye konuştular.
MODERN TARIM YAPILMALI
Aksu’da en büyük pamuk üreticisi Helvacılar’ın tarlasında makinayla hasat sürüyordu. Şafak Helvacılar ile tarla başında konuştuk. 1971 yılında dedesinin Türkiye’ye ilk pamuk hasat makinası getiren çiftçilerden olduğunu söyledi. Bölgenin en büyük pamuk üreticisi olan Helvacılar, 765 dönüme ekim yaptıklarını söyledi. Arazilerin küçüldüğünü ve bu nedenle modern tarım yapılamadığını anlattı. 1989 yılında pamuk ekimini bırakıp, 2005 yılında tekrar başladıklarını söyleyen Şafak Helvacılar, “Türkiye’ye piyango vurdu diyebiliriz. Pamuk bu yıl para yaptı, yapıyor. Evet İşçi sıkıntısından bahsediyor çiftçilerimiz. Makinalı, modern tarım yapılırsa işçi sorunu olmaz. Araziler birleşip büyümeli öncelikle” diye düşüncelerini aktardı.